پلاسکو‌های مشهد

زهره توکلی
خبرنگار
با وجود گذشت حدود 5 سال از فرو ریختن ساختمان فرسوده پلاسکو در پایتخت، هنوز صحنه وحشتناک فروریختن یکباره ساختمان عظیمی که سال‌ها محل کسب و کار عده زیادی از مردم بود، همچنان برای اذهان تازگی دارد. همان زمان بود که سازمان آتش‌نشانی تهران، بر اسامی دیگر ساختمان‌های عظیم فرسوده و خطرآفرین تأکید کرد و نسبت به سرنوشت آنها که مشابه ساختمان پلاسکو خواهد بود هشدار داد.البته این هشدارها فقط شامل ساختمان‌های عظیم الجثه و به‌دلیل فرسودگی مجتمع‌ها نمی‌شود؛ مهرماه سال گذشته نیز، بازار قدیمی دیلم در استان بوشهر به‌دلیل ناامن بودن مغازه‌های کوچکی که اغلب یک طبقه هم بودند دچار حریق شد و بر اثر آن به طور کامل از بین رفت.
بازاری که با داشتن 200 مغازه، محل درآمد بازاریان با سابقه دستفروشی و داشتن وضعیت نامناسب اقتصادی بود و موجب شد زندگی شاغلان این بازار که یا مستأجر بودند یا با گرفتن وام‌های سنگین و بدون داشتن ملکیت مغازه، توانسته بودند در این منطقه شاغل شوند، تبدیل به خاکستر شود.
بر اساس اطلاعات سازمان‌های مرتبط 13ساختمان ناامن نیز در کلانشهر مشهد وجود دارد که بارها به مالکان آنها در این باره هشدار داده شده است اما برخی بازهم به هشدارها بی‌توجه هستند.سال گذشته شهرداری مشهد اسامی ساختمان‌های ناامن این کلانشهر را اعلام کرد. عزیز‌الله اف واقع در کوچه عباس قلی خان، پاساژ فیروزه واقع در چهارراه شهدا، یازده سرای هفده شهریور، بازار حضرتی واقع در خیابان نواب صفوی، بازار مرکزی واقع در چهارراه شهدا، پاساژ مدرس واقع در خیابان چهارطبقه، بازار مولوی واقع در بولوار مصلی، پاساژ فردوسی واقع در چهارراه خسروی، بازار حکیم و مجتمع تجاری امینی واقع در ابتدای خیابان امام خمینی(ره)، بازار رضا(ع) واقع در میدان بیت المقدس و مجتمع زیست خاور واقع در میدان شریعتی به‌عنوان مجتمع‌های ناایمن معرفی شده‌اند.
از زمان اعلام زمانبندی برای معرفی مجموعه‌های تجاری ناایمن از سوی سازمان آتش‌نشانی مشهد، فقط مسئولان دو مجموعه بازار امام رضا(ع) و مجتمع تجاری زیست خاور با مراجعه به آتش‌نشانی مشهد، اقدام به تشکیل پرونده برای رفع نواقص کرده‌اند.عضو هیأت مدیره نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی در این باره به «ایران» می‌گوید: از زمان آتش‌سوزی برج سلمان در شهر مشهد که 5 سال قبل و تقریباً همزمان با آتش‌سوزی ساختمان پلاسکوی تهران اتفاق افتاد، در صدد شناسایی ساختمان‌های ناامن در مشهد بودیم تا مشخص شود کدام ساختمان‌ها با امکاناتی که سازمان آتش‌نشانی دارد در صورت وقوع حادثه قابلیت خدمات‌گیری را دارد چون ماشین‌های مهار حریق سازمان آتش‌نشانی تا ارتفاع مشخصی نظیر ارتفاعی حدود 20 تا 45 متری را می‌توانند آتش را مهار و خاموش کنند اما ساختمان‌هایی در این شهر هستند که از این ارتفاع بیشتر هستند و اگر اتفاقی در آنها بیفتد یا حریق رخ دهد دیگر ما هیچ ابزاری نداریم که بتوانیم آتش را خاموش کنیم بنابراین ارتفاع ساختمان‌ها وابسته به امکانات شهرهاست.علی سیفی می‌افزاید: تعیین ارتفاع ساختمان‌ها باید متناسب با امکانات سازمان آتش‌نشانی شوند و اگر سازمان آتش‌نشانی اعلام کند که نمی‌تواند این ساختمان را پوشش دهد، باید در مجوز ساخت آن تجدید نظر کرد یا ضوابط ایمنی در خود ساختمان تضمین کننده مواجهه با تهدید‌ها باشد.وی ادمه می‌دهد: اگر در سیستم ساختمان‌ها، اعلام و اطفای حریق را داشته باشیم یعنی لوله کشی‌هایی در راه پله‌های ساختمان‌های بزرگ انجام شود که آتش‌نشانی یا سیستم آبرسانی بتواند آب را به این لوله‌ها رسانده و در نهایت روی آتش، آبپاشی شود که در این صورت محدودیت ماشین‌های آتش‌نشانی برای ارتفاع ساختمان و آتش حذف می‌شود اما آیا وضعیت راه پله‌ها به گونه‌ای است که نیروی آتش‌نشانی وارد راه پله‌ها شود و اتفاقی که برای نیروهای آتش‌نشانی در پلاسکوی تهران افتاد و نیروها وارد شدند اما دیگر برنگشتند تکرار نشود؟ لذا ارتفاع ساختمان‌ها محدودیت ایجاد می‌کند.مشاور رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خراسان رضوی نیز با بیان اینکه فاکتورها برای ناامن بودن ساختمان‌ها برای نظام مهندسی و آتش‌نشانی متفاوت است، در این باره به «ایران» می‌گوید: تعداد ساختمان‌های ناامن در شهر ثابت نیست چون ممکن است در یک بازه زمانی ساختمانی جزو ساختمان‌های ناامن باشد اما مدتی بعد بتواند موارد تذکر داده شده را رفع کند و از لیست خارج شود.وی تصریح می‌کند: کارگروه ایمنی متشکل از آتش‌نشانی، نظام مهندسی ساختمان و شهرداری مشهد در استان وجود دارد که دبیری آن بر عهده آتش‌نشانی است و در یک بازه زمانی مشخص، بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد و در نهایت اعلام می‌کند که طبق فاکتورهای در نظر گرفته شده این تعداد ساختمان ناامن هستند.ذوقی در خصوص فاکتورهای مهم ناامن بودن ساختمان‌ها می‌گوید: یکی از فاکتورهای مهم، استانداردهایی است که آتش‌نشانی دارد و به حریق مربوط می‌شود، به طور نمونه در نمای ساختمان‌های بزرگ، مسیرها یا درهای خروجی آنها باید مصالح استاندارد و ضد حریق استفاده شده باشد.
وی درباره وضعیت تذکرهایی که به ساختمان‌های ناامن داده می‌شود، اظهار می‌دارد: اگر ساختمان پایان کار نداشته باشد تا زمان رفع به آن ساختمان پایان کار داده نمی‌شود، اما اگر بازدیدها پس از پایان کار و در اثر تغییرات در ساختمان ایجاد شده باشد از سوی سازمان آتش‌نشانی اخطار صادر و مهلت تعیین می‌شود تا در بازه زمانی اعلام شده مشکلات را رفع کنند.
ذوقی می‌افزاید: ساختمان‌هابه 4 دسته تقسیم می‌شوند که ساختمان‌های «الف» و«ب» ساختمان‌هایی هستند که از اهمیت کمتری برخوردار بوده و مشکلات زیادی نخواهند داشت اما دسته «ج» و «د» ساختمان‌هایی هستند که بیش از 6 طبقه یا زیربنای بیش از 2هزارمتر مربع دارند، همچنین ساختمان‌هایی با بیش از 11طبقه بوده یا با زیربنای بیش از 5هزار مترمربع هستند که این ساختمان‌ها از اهمیت بیشتری برخوردارند.
وی می‌گوید: برای ساختمان‌ها با درجه اهمیت کمتر که از سال‌ها قبل پایان کار گرفته‌اند اما فرسودگی یا تغییرات ساختمانی و... موجب شده از استانداردها فاصله بگیرند مبحث 22ساختمان که موضوع آن بهره‌برداری از ساختمان است در نظر گرفته می‌شود. البته این مبحث در حال راه‌اندازی است و باید پروانه‌های اشتغال مربوط به این مبحث از وزارت راه و شهرسازی صادر شده تا این مشکلات ساختمانی به متولیان امر آن ارجاع شود. ذوقی می‌افزاید: برای ساختمان‌هایی که اهمیت بیشتری دارند از سوی همان کارگروه ایمنی که متشکل از نمایندگانی از سازمان های آتش‌نشانی، نظام مهندسی و شهرداری است، به این ساختمان‌ها تذکر و مهلت داده می‌شود تا ساختمان را با ضوابط و مقررات موجود منطبق کنند.وی می‌گوید: ساختمان‌ها همواره در معرض تغییرات و فرسودگی هستند بنابراین ساختمان‌هایی که از درجه اهمیت بالایی برخوردار هستند خودشان به‌صورت خودکنترلی باید یک واحد فنی و نگهداری داشته باشند و به‌صورت مرتب عملکرد سیستم ایمنی ساختمان را کنترل کنند تا اگر مشکلی پیش آمد سیستم‌های ایمنی، آماده فعالیت بوده و دچار فرسودگی نشده باشند که کارگروه ایمنی هم در این مسیر در حال حرکت است که در صورت وجود مشکل به آنها اخطار دهد تا متولیان ساختمان سیستم را به روزرسانی کنند.