فشار ساخت و ساز بر 7 هزار گلوگاه رودخانه‌های کشور

ایران زمین - رئیس حوضه آبریز رودخانه کرخه و مرزی غرب بخش مهمی از تعرض به حریم رودخانه‌ها را مربوط به دستگاه‌های دولتی دانست و آزادسازی حریم رودخانه‌ها در سطح کشور را اولویتی مهم اعلام کرد. شاهپور رجایی در دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی رودخانه که در اهواز برگزار شد گفت: «آزادسازی ۳۱ هزار هکتار از حریم و بستر رودخانه‌ها تا پایان امسال هدفگذاری شده که تاکنون ۲۸ هزار هکتار از این اراضی آزادسازی شده است.»او آزادسازی حریم رودخانه‌ها در سطح کشور را اولویتی مهم دانست و گفت: استفاده از ظرفیت شورای حفظ حقوق بیت‌المال و کارگروه مبارزه با زمین‌خواری با توجه به جلب مشارکت تمامی دستگاه‌ها برای برخورد با متصرفان حریم رودخانه‌ها در قالب برنامه‌های سراسری به جای برنامه موردی نقش مهمی در رفع این تصرف‌ها دارد.
رئیس حوضه آبریز رودخانه کرخه و مرزی غرب با بیان اینکه بانک بستر و حریم رودخانه‌های کشور در حال راه‌اندای است، گفت: بر اساس این بانک گستره تصرفات در بستر و حریم و آزادسازی تصرفات مزاحم در دستور کار قرار گرفته است.رجایی در ادامه با انتقاد از بی توجهی به حریم و بستر رودخانه گفت: در هفت هزار و ۴۰۰ گلوگاه رودخانه‌های کشور سازه‌های تقاطعی بدون آب گذر وجود دارد که این نشان از بی توجهی به حریم رودخانه‌ها در ساخت و سازها دارد.
تدوین پیش‌نویس لایحه حفاظت از رودخانه‌ها و کنترل سیلاب
وی با اشاره به تهیه پیش‌نویس لایحه حفاظت از رودخانه‌ها و کنترل سیلاب گفت: ضرورت اصلاح و تکمیل برخی قوانین مادر و خاص به منظور شفاف نمودن مسئولیت دستگاه‌های متولی، تقویت ضمانت اجرایی و جلب مشارکت حداکثری دستگاه‌های تأثیرگذار از جمله اقدام‌های ضروری برای مدیریت رودخانه‌ها است.رئیس حوضه آبریز رودخانه کرخه و مرزی غرب، تکمیل مطالعات تعیین حد بستر و حریم رودخانه‌ها، استقرار کامل سامانه سامیر و تهیه اطلس تصرفات مزاحم، اولویت دادن به آزادسازی تصرفات، تدوین ضوابط و استانداردهای انجام مطالعات و مدیریت رودخانه‌ها را از جمله اولویت‌های بخش آب کشور دانست و وضعیت منابع کشور را بحرانی خواند.رجایی منابع آبی کشور را نیازمند حکمرانی خوب دانست و گفت: سازه‌های عظیمی در چند دهه اخیر بویژه در خوزستان که دارای متراکم‌ترین سازه‌های آبی است، ایجاد شده و این در حالی است که این استان هم اکنون از نظر آب با چالش مواجه است که این نشان از ضرورت تغییر رویکرد در حکمرانی آب است.رجایی با اشاره به درهم‌تنیدگی مدیریت آب، مسائل استان‌های لرستان، ایلام، کرمانشاه، همدان و خوزستان در حوزه کرخه را درهم تنیده عنوان کرد و گفت: «به همین دلیل هر تصمیم در بالادست می‌تواند پیامدهای اجتماعی و فنی فراوانی به دنبال داشته باشد که متأسفانه در بخش مهندسی رودخانه این ناهمسویی به صورت جدی وجود دارد.
 بستر رودخانه‌های خوزستان از رسوبات پر شده است
علی محمد آخوندعلی سرپرست دانشگاه چمران اهواز هم در این همایش خبر از پر شدن رودخانه‌های خوزستان بر اثر رسوبات داد و گفت: «مطالعه‌ها نشان می‌دهد رودخانه‌های خوزستان از رسوب پر شده و به همین دلیل کف رودخانه بالا آمده است که  این موجب شده تا این رودخانه‌ها تاب آوری لازم برای عبور طغیان را نداشته باشند.»او رودخانه را مخزنی طبیعی برای کنترل سیل دانست اما گفت: «با توجه به وجود حجم بالای رسوبات، با بالاآمدن سطح آب، شهرها و روستاها با مشکل آب گرفتگی مواجه می‌شوند.»
وی با اشاره به مطالعه‌های انجام شده روی رودخانه‌های خوزستان و برخی استان‌های کشور گفت: تعریض رودخانه و برداشت رسوبات آنها به دلیل هزینه‌های بسیار در عمل امکانپذیر نیست ولی با توجه به پدیده‌های طبیعی از جمله الگوگیری از تالاب‌ها می‌توان برای کنترل و آرام سازی دبی سیل استفاده کرد.
سرپرست دانشگاه چمران اهواز گفت: در سال ۹۵، خروجی سد دز به حدود پنج هزار مترمکعب افزایش یافت و این در حالی بود که با دبی سه هزار و ۲۰۰ مترمکعب بر ثانیه در رودخانه کارون، سیل گسترده در اهواز رقم می‌خورد که به دلیل آرام گرفتن این دبی در تالاب بامدژ، این حجم آب به صورت کنترل شده از کارون عبور کرد.او مصرف آب در بالادست، توسعه کشاورزی و همچنین افزایش احداث سدها و بندها روی رودخانه را عامل اصلی تغییر وضعیت رودخانه‌ها  دانست و گفت: «اهواز در سیل ۹۸ با دبی سه هزار و ۲۰۰ مترمکعب بر ثانیه از کارون و ورود آب به مناطق شهری مواجه شد و این در حالی است که در شرایط عادی کارون باید توان عبور چندین برابر این حجم آب را می‌داشت ولی به دلیل رسوب ظرفیت عبور دبی این رودخانه کاهش یافته است.»
او  کاهش ۳۰ درصد آورد کارون و ۵۰ درصدی کرخه برای جلگه را  ناشی از توسعه در بالادست رودخانه‌هاست دانست و گفت: «ریزش‌های جوی تغییر چندانی نداشته است.»
سرپرست دانشگاه چمران اهواز با بیان اینکه مشکل رودخانه‌های کارون و کرخه به دلیل مدیریت ناصحیح آب و افزایش توسعه در بالادست است، گفت: افزایش ۷۰ تا ۹۰ درصدی رسوبات ریزدانه موجب کاهش ظرفیت رودخانه‌های استان شده است ضمن اینکه حذف پوشش گیاهی و افزایش شهرسازی موجب شده نفوذپذیری آب در خاک کم شود و این موجب افزایش روان آب در جلگه شده است.