گفت‌و‌گو، ابزار اصلی چرخش توپ در زمین زندگی مشترک

آزاده سهرابی
روانشناس
فوتبال بازی جذابی است. هیچ ورزشی در دنیا به اندازه فوتبال طرفدار ندارد و به سختی طی سالیان قوانینش تغییر کرده است. چه چیزی این بازی را از شرق تا غرب عالم جذاب کرده است؟ در یک مستطیل 22 نفر به همراه یک داور در حال دویدن دنبال مسیر توپی هستند که سرنوشت دو تیم در زمین را تعیین می‌کند. هر کدام از آنها وظایفی دارند. یکی نوک حمله است و دیگری خط دفاع. یکی دروازه‌بان است و دیگری هافبک. قوانین می‌گوید مسیر این توپ را یا می‌توان با پا تغییر داد یا با سر؛ سر و پا کاملاً در هدف مسیر توپ است و اگر برای سد کردن مسیر حریف به کار گرفته شود، سوت داور است و خطا و گاه اخراج! کافی است دستی به توپ برخورد کند، تا دوباره خطایی گرفته شود. توپ به حاشیه زمین برود بازی جریان نخواهد داشت. در نهایت بعد از 90 دقیقه دویدن و تغییر مسیر توپ گرد و ده‌ها قانون، آیا توپی به داخل دروازه برود یا نرود.
ازدواج یکی از شیرین‌ترین لحظات زندگی هر فردی است و بعد از رابطه والد- فرزندی یکی از عمیق‌ترین روابط انسانی است. در یک زندگی مشترک گرچه دو نفر هستند و یک «زندگی مشترک» که هر دو نفر مسیر آن را دنبال می‌کنند اما واقعیت این است که این بازی دو تیم با یکدیگر است؛ ولی نه دو تیم در مقابل هم! هر زن و هر مردی در این رابطه تیمی متفاوت و متشکل از احساسات و هیجانات و سوگیری‌ها و قضاوت‌ها و حافظه و زبان بدن و کلام و... را در اختیار دارند. یک توپ هم در اختیارشان است که همان‌طور که گفته شد «زندگی مشترک» با همه ابعادش است و همانقدر گرد است که توپ فوتبال. در مسیر هدایت این توپ هر حس و هیجان و فکر و کلام و رفتار یکی از طرفین ضربه‌ای به آن می‌زند و چرخشی در مسیر ایجاد می‌کند. در فوتبال مهمترین نقش اجرایی را پای بازیکنان دارد و در رابطه ازدواج این نقش با «گفت‌و‌گو» ست. بیشترین ضربه‌ها به این توپ زندگی را، پیام‌هایی که دو نفر از طریق گفت‌و‌گو- کلامی و غیرکلامی- می‌زنند، پیش می‌برد. در این بازی زندگی هم قوانینی جاری است که گاهی به توقف آن می‌انجامد. یا اگر دو سمت بازی بلد نباشند این توپ را در زمین بچرخانند شاهد یک زندگی کسالت‌بار هستیم که هیچ‌کس از آن لذت نمی‌برد. می‌ماند جایی که تکلیف برنده و بازنده را روشن کنیم. در بازی زندگی مشترک برخلاف فوتبال رقابتی در میان نیست و اصل رقابت آنجاست که هر دو بتوانند در این زمین یک تیم شوند و با پاس گل‌هایی به یکدیگر توپ را به تنها دروازه موجود در بازی برسانند: دروازه «درک و تفاهم». تنها در این صورت است که مشخص می‌شود در این زندگی پیام‌ها درست منتقل می‌شود.
واقعیت این است که هرکس دارای شیوه گفت‌و‌گویی منحصر به خودش است. شاید یکی از شما پراحساس و پرحرف باشید و دیگری تودار و درونگرا. فرهنگ، جنسیت، ‌تربیت خانوادگی و تمام آنچه در زندگی تجربه کرده‌اید از شما فردی متفاوت با دیگری می‌سازد و شما با همه این بازیکنان که توانایی شماست در رابطه حاضرید! ولی در این زمین زندگی فقط یک توپ وجود دارد و یک دروازه و اگر پاهای شما (مهارت گفت‌و‌گو) خوب کار نکند، اگر قرار باشد، مدام در حال ایجاد سوءتفاهم باشید، از استعاره و کنایه بهره بگیرید، اشتباهات گذشته یکدیگر را آن هم صرفاً بر‌اساس آنچه در حافظه‌تان ثبت شده به رخ هم بکشید، حوصله شنیدن نداشته باشید، حوصله توضیح نداشته باشید، مدام حرف زدن درباره مهمترین مسائل زندگی‌تان را به تعویق بیندازید، کلام محبت‌آمیز نداشته باشید، فقط در فضای مجازی با هم در حال چت کردن باشید و... این توپ سرگردان حتی یک‌بار هم رنگ تفاهم و درک را به خود نخواهد دید و مدام اخطار پشت اخطار جریان زندگی مشترکتان را دچار توقف خواهد کرد. پس لطفاً زبان بیان (زبان بازی) طرف مقابلتان را بشناسید تا بتوانید بهترین پاس‌ها را به او بدهید و از حضور در یک بازی جذاب لذت ببرید!