اتکا به غرب، نتیجه‌ای جز درگیری و خونریزی ندارد

زهره صفاری/ عملیات نظامی مسکو علیه کی‌یف دو روز پس از به رسمیت شناخته شدن دو منطقه خودمختار اوکراین توسط «ولادیمیر پوتین» با دستور کار حمایت از روس تبارهای این مناطق آغاز شد. اما دولت و مردم اوکراین به رغم همه رجزخوانی‌های چند وقت اخیر غرب بویژه امریکا علیه روسیه، با موضعگیری‌های نه چندان شدید آنها، خود را زودتر از آنچه می‌پنداشتند تنها یافتند. شرایطی که نه تنها رئیس جمهور اوکراین را مجبور به اعتراف به این امر کرد که مردم را ناامید از حمایت غرب به سمت مهاجرت به اروپا سوق داد. «فؤاد ایزدی»، کارشناس مسائل امریکا در گفت‌وگو با «ایران» به تشریح علل این بحران پرداخته است.
***
در حالی که غربی‌ها، مســــــکو را مقــــصر بحران تازه اوکراین می‌دانند اما روس‌ها این عملیات نظامی را دفاع از خود عنوان کرده‌اند، برآورد شما از این امر چیست؟
روسیه در طول 8 سال گذشته سعی در حل دو مشکل داشته است. موضوع اول وضعیت روس تبارهایی است که از زمان شوروی در اوکراین متولد و در آنجا زندگی می‌کنند و در حدود 30 درصد جمعیت اوکراین را تشکیل می‌دهند. زمانی که در سال 2014 با مدیریت امریکا، انقلاب مخملی در اوکراین آغاز شد، این اقلیت روس تحت فشار بسیاری قرار گرفتند. به طوری که بنا به اعلام سازمان ملل، 80 درصد از 14 هزار کشته اوکراین در 8 سال گذشته روس تبارها بودند. این شرایط دولت آقای پوتین را برای چاره‌جویی از سوی جریان سیاسی و فکری تحت فشار قرار داده بود. گرچه توافق مینسک برای حل این مشکل امضا شد و مقرر شده بود روس تبارهای بخش‌های شرقی اوکراین نه در سطح خودمختاری که به شکل فدرالی امور خودشان را مرتفع کنند اما دولت‌هایی که بعد از انقلاب مخملی در اوکراین روی کار آمدند، تحت فشار امریکا هرگز موفق به اجرای مفاد این توافق نشدند و مشکل نخست روسیه لاینحل ماند. اما مشکل دوم عضویت اوکراین در ناتو بود. موضوعی که نخستین بار در سال 2008 توسط بوش پسر مطرح شد. هرچند روسیه در ابتدا واکنشی به این امر نداشت، اغلب حکومت‌های بعد از انقلاب نارنجی در اوکراین که نزدیک به غرب بودند، باعث واکنش‌های تند روسیه نسبت به پیوستن این کشور به ناتو شد. بویژه که به طور مثال همین آقای زلنسکی با شعار بهبود روابط با روسیه رأی آورد اما تحت فشار کشورهای غربی سیاست ناتو در پیوستن به این سازمان را ادامه داد و در نهایت اوکراین به سمت وضعیت فعلی سوق یافت و مجبور به رویارویی با روسیه شد.
در شرایط فعلی، آیا تحریم‌های غرب تأثیری بر تغییر شرایط خواهد داشت؟
روسیه اقتصاد کوچکی ندارد و وابستگی اروپا به منابع انرژی این کشور بسیار گسترده است. در حال حاضر امریکا و حتی انگلیس علاقه‌مند به حذف روسیه از سوئیفت هستند اما بسیاری از کشورهای اروپایی مانند آلمان از این امر استقبالی نمی‌کنند چون در عمل آنها در پرداخت هزینه سوخت دریافتی از روسیه با مشکل مواجه می‌شوند. بنابراین غربی‌ها در اعمال فشار اقتصادی بر روسیه محدودیت‌هایی دارند. با این حال در همین چند روز نیز از هیچ راهی برای تحت فشار قرار دادن روسیه کوتاهی نکرده‌اند. پس بدون شک فشارها اعمال می‌شود و روسیه نیز تبعات آن را خواهد دید اما براساس آنچه پیش‌تر اشاره کردیم مسئولان روسیه چالش امنیتی را خطرناک‌تر از چالش اقتصادی دانسته‌اند. در واقع واکنش غرب بر روسیه پوشیده نبود اما در عمل دولت روسیه تصمیم گرفت که بحث‌های امنیتی را نسبت به اقتصادی در اولویت قرار دهد.
آیا غرب و بویژه امریکا گزینه‌های دیگری برای فشار بر روسیه دارد؟
امریکا از تقابل با روسیه چهار هدف داشته و دارد. موضوع اول اینکه روسیه کشوری مستقل و با سیاست خارجی غیروابسته و منابع انرژی گسترده است که این شرایط مورد وثوق غربی‌ها نیست و نسبت به آن حس رقابت دارند. دلیل دوم؛ بحث اقتصادی است. امریکا در حوزه انرژی خود را رقیب روسیه می‌بیند و به همین خاطر بارها از اروپا خواسته با توقف پروژه نورد استریم 2، نیازهای انرژی خود را از طریق امریکا یا همپیمانانش حل کنند. دلیل سوم؛ دغدغه سیاسی نظامی امریکا نسبت به اروپا است. بدون شک ناتو در طول سال‌ها ماهیت خودش را از دست داده بود اما در چند ماه اخیر دلیلی برای ابراز وجود پیدا کرده است. از طرفی بسیاری از رهبران اروپایی متوجه تنزل جایگاه امریکا شده بودند اما حالا آنها می‌توانند در نقش برادر بزرگتر به اروپا بازگردند. دلیل چهارم نیز وضعیت «جو بایدن» در داخل امریکاست. چراکه بعد از فرار مفتضحانه امریکا از افغانستان نگاه قاطبه مردم امریکا به بایدن منفی شده و از آنجا که او در سیاست داخلی نیز با توجه به طرح‌های تصویب نشده در کنگره وضعیت خوبی در نظرسنجی‌ها نداشت، مقامات امریکایی به دنبال هدفی در حوزه سیاست خارجی بودند تا نگاه مردم کشور را به سمت خارج امریکا ببرند. همین چهار دلیل کافی است که آنها تنور درگیری با روسیه را در اوکراین گرم نگه دارند. اما اروپا همین حالا نیز از این شرایط ضرر کرده و امریکا هم در درازمدت تبعات منفی این اقدامات را خواهد دید. تبعاتی مانند اتحاد رقبای امریکا مانند روسیه و چین و حتی ایران علیه غرب. این در حالی است که جریان‌های غربگرا در اوکراین نیز متوجه شده‌اند که نتیجه اتکا به غرب جنگ و خونریزی است همان طور که افغانستان نیز به این سمت رفت. غربگرایان روسیه نیز با توجه به عملکرد غربی‌ها در اوکراین دیگر حرفی برای گفتن ندارند.
چرا غرب به وعده‌های حمایتی خود از اوکراین عمل نکرد؟
غربی‌ها تاکنون میلیاردها دلار سلاح به اوکراین وارد کرده‌اند اما هرگز نیرو به این کشور نمی‌فرستند چراکه طبق روال همیشه غرب آنها هرگز نیروهای خود را در معرض تیر قرار نداده و سربازان کشور هدف را به خط مقدم رویارویی می‌فرستند. سیاست امریکا و غرب همواره این بود که تنها مشکلاتی را ایجاد کنند و با جلو انداختن سیاستمداران غربگرا توپ را به زمین آنها انداخته و در اوج مشکلات کنار بکشند.
فقدان رهبری در غرب تا چه حد در بروز شرایط فعلی مؤثر بود؟
رهبری امریکا را «بایدن»، پیرمرد پرحاشیه برعهده دارد و انگلیس که روزی سیاستمداری مانند «چرچیل» را داشت حالا دست «بوریس جانسون» افتاده و در فرانسه نیز دیگر «دوگل»ی وجود ندارد و «مکرون» جوان پرحاشیه حاکم است و صدراعظم آلمان نیز کارش را تازه شروع کرده است. بنابراین مشکل فقدان رهبری را خودشان ایجاد کرده‌اند و به طور قطع دیر یا زود ضرر آن را خواهند دید. مشکل اصلی امریکا اما از دست دادن جایگاه ابرقدرتی است و برای بازیابی آن به کارهایی دست می‌زند که می‌تواند برای خودش نیز زیانبخش باشد.
با این تفاسیر شرایط اوکراین چگونه خواهد شد؟
به نظر می‌رسد روسیه در مسیر بازگرداندن ساختار سیاسی اوکراین به قبل از سال 2014 و انقلاب مخملی حرکت می‌کند. در واقع دولت کرملین درصدد است اطمینان یابد دولت مرکزی اوکراین برای اقلیت روس تبار مشکلی ایجاد نمی‌کند و از طرف دیگر عضویت ناتو در اوکراین نیز منتفی شود. از سوی دیگر دولت‌های غربی قرار دارند که همان طور که رئیس جمهور فعلی اوکراین اشاره کرده تنها از دور نظاره‌گر هستند و به نظر نمی‌رسد هرگز وارد تقابل نظامی مستقیم با روسیه شوند.