پرهیز از سردرگمی

رضا آشفته
منتقد
مخاطب شناسی تئاتر یک اتفاق مهم است که می‌تواند هر نمایش یا تالار تئاتری را در مواجهه بهتری با مخاطبان قرار دهد. چنانکه گاهی مخاطبان سردرگم‌اند که چه تئاتری را گزینش کنند برای دیدن و گاهی نیز دقیقاً خیلی نامعلوم یک کار را گزینش می‌کنند و در همان ثانیه‌های نخست متوجه می‌شوند که توی ذوق‌شان خورده چون آن کار منطبق با سلیقه‌شان نیست.
همین چند روز پیش بود که تماشاگری در تالار ایرانشهر با دیدن کاری در همان دقایق نخست با داد و قال سالن را ترک کرد که چرا من هزینه کرده‌ام به شعورم توهین شده و این چیزی که به خوردم داده اید اسمش تئاتر نیست. در حالی که آن نمایش کاملا تجربی و آوانگارد بود که فقط برای مخاطب خاص قابل پذیرش است و نمی‌تواند هر از راه رسیده‌ای را نگه دارد چه برسد که بخواهد او را سیراب کند.
در این میان یک سوءتفاهم باعث سردرگمی و گزینش اشتباه یک تماشاگر شده که سر از تالار درآورده که در آن نمایش دلخواهش را ندیده و همین نکته او را عصبانی کرده که آنجا را ترک کند و حتی صدایش را بلند کرده چرا مرا در جریان کار نگذاشته اید؟! اگر تالار برای گزینش کارهایش بنابر تعریف و معیارهای مشخص اقدام کند و در تبلیغات نیز به گونه و سبک و شیوه اجرایی هم تاکید شود آنگاه مخاطب نه سردرگم می‌ماند و اگر هم از سر کنجکاوی بخواهد متوجه کاری شود، باز هم بنابر خواست شخصی می‌آید و در صورتی که آن نمایش باب میل نباشد، دیگر جای ناراحتی و عصبانیت هم باقی نمی‌ماند و حتماً تالار را تا پایان ترک نمی‌کند و اگر هم ترک کند دیگر داد و قالی در میان نیست.تماشاخانه ایرانشهر عموماً با نمایش‌های پرفروش شناخته می‌شود. نمایش‌هایی که با بازیگران شناخته شده و گاهی نیز چهره‌های سینمایی اجرا می‌شوند و از آب و رنگ و جاذبه‌ای نیز برخوردارند. البته در نوبت اول عموماً اجراهای تجربی‌تر و دانشگاهی اجرا می‌شود و همین تلفیق ناهمگن است که گاهی این سوءتفاهم را برجسته می‌کند و همین خود دلیلی می‌شود برای ایجاد برهم ریختگی و گاهی نیز دعوا و جنجال...
بنابراین هم گروه‌های نمایشی و هم تالارهای اجرایی باید خیلی دقیق برنامه و تبلیغات صحیحی را پیش روی داشته باشند که مخاطب مورد علاقه‌شان را جذب کنند و از سر تصادف و گاهی گمراهی و گول زدن نخواهند مخاطب را جذب کنند چون به هر تقدیر مخاطب هرچه با پسند و پذیرش همراه‌تر شود ارزش و اعتبار هنری و کیفیت کار نیز بهتر تلقی خواهد شد. این همان گستره مخاطب‌شناسی تئاتر است که بخشی از هنر دراماتورژی را در قرن‌های مدرن بر ما متجلی می‌سازد.
مخاطب تئاتر نیز همانند هنر نمایش انواع دارد و مخاطب تئاتر به فردی می‌گویند که هنر تئاتر را از سر ذوق و علاقه گزینش می‌کند. برای دیدن اما این ذوق و سلیقه نیز انواع دارد؛ برخی از کمدی‌ها و برخی دیگر از تراژدی‌ها و برخی نیز از آثار تاریخی و در نهایت برخی نیز ملودرام‌های خانوادگی و اجتماعی را ترجیح می‌دهند و حالا در این بین نیز برخی وجود دارند که از انواع این گونه‌ها خوششان می‌آید و در عصر مدرن حالا تئاترهای تجربی و آوانگارد نیز هستند که چندان هماهنگی و شباهتی با انواع کلاسیک و شناخته شده ندارند و این همان دلیلی است که سوءتفاهمات مواجهه با تئاتر را دوچندان کرده است.
حالا شناخت دوسویه مدل تئاتری و میزان و نوع علاقه مخاطب که باید در گروه‌ها تعریف شود و البته سالن‌ها هم باید بر پایۀ همین معیارها معرفی و شناسانده شوند که دقیقاً بدانیم در هر سالن چه مدل و گونه‌ای پیوسته دارد اجرا می‌شود و این خود یک شناخت همگانی می‌شود که به اصطلاح مخاطب هم چشم بسته نمایش دلخواهش را گزینش کند و در اغلب موارد با رضایت خاطر تالار را پس از پایان نمایش ترک کند.