نسخه Pdf
ایران عصر
میراث دیجیتال؛ پل توسعه و تعمیق تعاملات فرهنگی
حسن عمیدی
رئیس موزه ملی ارتباطات
بلایایی چون جنگ، زلزله، سیل و... پدیده‌های ناخوشایندی هستند که نه تنها درد، رنج، آوارگی و سرگردانی به همراه دارند، بلکه ویرانی جبران‌ناپذیری در ابعاد مختلف بویژه ابعاد فرهنگی و میراث تاریخی کشورها و تمدن‌هایی که شاید صدها سال برای حفاظت از آن تلاش شده است، به بار می‌آورند. اما چاره چیست و چگونه می‌توان حاصل دسترنج فرهنگی و تاریخی بشر را از گزند حوادث به دور نگه داشت و ماندگار کرد؟ پاسخ، استفاده از فناوری‌های مجازی در حفظ میراث فرهنگی است که از آن به‌نام «میراث دیجیتال» یاد می‌شود.
از اوایل قرن بیست و یکم با رشد و فراگیری تکنولوژی‌های نوین مبتنی بر فناوری‌های مجازی، بارقه توجه به موضوع حفاظت دیجیتالی از میراث فرهنگی نیز به وجود آمد تا اینکه سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در سال 2003 منشور حفاظت از میراث فرهنگی در قالب میراث دیجیتال را تصویب کرد تا مجموعه‌ها و موزه‌های هنری به نسخه‌های الکترونیکی، مجهز شوند.
دیجیتالی شدن میراث فرهنگی محدود به ایجاد امکاناتی برای گردشگری مجازی در موزه‌ها و اماکن تاریخی نمی‌شود، بلکه ثبت و ضبط آنها به کمک فناوری‌هایی از قبیل «فتوگرامتری»، «اسکنرهای لیزری» و «مستندنگاری توصیفی» نیز استفاده می شود.
همانطور که در آغاز سخن مطرح شد، حفاظت میراث فرهنگی از گزند حوادثی مثل جنگ یا بلایای طبیعی از مهم‌ترین دلایل روی آوردن به دیجیتالی کردن این بخش از میراث بشری است. خاطره تلخ زلزله بم و از بین رفتن بخش بزرگی از ارگ تاریخی این شهر هنوز در ذهن‌ها زنده است شاید اگر میراثی دیجیتال از آن بنای باشکوه باقی مانده بود، حالا اینقدر حسرت به دل نمانده بودیم.
آتش‌سوزی ویرانگری که در سال 2018 در موزه ملی برزیل در ریودوژانیرو اتفاق افتاد و 20 میلیون قطعه اشیای موزه‌ای طعمه حریق و حدود 80 درصد از این مجموعه عظیم تاریخی به تلی از خاکستر تبدیل شد، نمونه‌ای دیگر غفلت از ثبت و ضبط دیجیتال گذشته تاریخی است.
اما مزیت میراث دیجیتال تنها حفاظت از آن در برابر حوادث و بلایا نیست، بلکه تعامل‌پذیری یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است. توسعه اکوسیستمی خلاقانه، متنوع و جذاب که بتواند دسترسی گسترده شمار زیادی از بازدیدکنندگان را فراهم آورد و به تقویت تعاملات و ارتباطات آنها در راستای بسط و گسترش مقوله‌های مختلف میراث فرهنگی بپردازد، از دیگر دستاوردهای میراث دیجیتال است.
همه‌گیری ویروس کرونا، ابعادی از این نیاز و رفع بخشی از آن، به کمک فناوری‌های مجازی را روشن ساخت. به‌عنوان مثال موزه لوور پاریس که همیشه جزو پربازدیدکننده‌ترین موزه‌های جهان به شمار می‌آید، در دوران شیوع کرونا، شاهد افزایش 10 برابری ترافیک وب سایت بود.
البته که در این خصوص نیز کشورهای توسعه یافته و برخوردار باز هم جلو افتادند و شکاف دیجیتالی بار دیگر خود را به رخ کشید، به طوری که، تنها پنج درصد از موزه‌ها در آفریقا و 57 کشور جزیره‌ای کوچک و در حال توسعه، توانستند زمینه حضور آنلاین و بازدید مجازی را فراهم آورند. یونسکو، به‌عنوان مهم‌ترین و عمومی‌ترین سازمان فرهنگی دنیا، در سال 2017 دستورالعمل‌های دیجیتالی کردن را تهیه کرد و از کشورهای عضو خواست، بستر توسعه تجهیزات فناورانه به منظور دسترسی اماکن عمومی مانند مدارس، کتابخانه‌ها، موزه‌ها و دیگر مراکز فرهنگی را برای تمامی مردم فراهم آورده و برنامه تقویت سواد دیجیتالی را در دستور کار خود قرار دهند. به همین دلیل است که امروزه توجه به میراث دیجیتال در قالب تولید منابع فرهنگی و آموزشی مجازی مانند مجلات الکترونیکی، صفحات وب یا پایگاه‌های داده آنلاین، نیازی مبرم برای حفاظت و انتقال میراث فرهنگی در زمان حال و آینده به شمار می‌آید. در کنار همه اینها، نمی‌توان از نقش ارزش افزوده خلق میراث دیجیتال و افزایش زمینه دسترسی و بازدید عموم مردم دنیا از موزه‌ها، ابنیه و دستاوردهای تاریخی در قالب گردشگری مجازی و در نهایت افزایش درآمد و تولید ناخالص ملی، غافل بود.
رئیس موزه ملی ارتباطات
بلایایی چون جنگ، زلزله، سیل و... پدیده‌های ناخوشایندی هستند که نه تنها درد، رنج، آوارگی و سرگردانی به همراه دارند، بلکه ویرانی جبران‌ناپذیری در ابعاد مختلف بویژه ابعاد فرهنگی و میراث تاریخی کشورها و تمدن‌هایی که شاید صدها سال برای حفاظت از آن تلاش شده است، به بار می‌آورند. اما چاره چیست و چگونه می‌توان حاصل دسترنج فرهنگی و تاریخی بشر را از گزند حوادث به دور نگه داشت و ماندگار کرد؟ پاسخ، استفاده از فناوری‌های مجازی در حفظ میراث فرهنگی است که از آن به‌نام «میراث دیجیتال» یاد می‌شود.
از اوایل قرن بیست و یکم با رشد و فراگیری تکنولوژی‌های نوین مبتنی بر فناوری‌های مجازی، بارقه توجه به موضوع حفاظت دیجیتالی از میراث فرهنگی نیز به وجود آمد تا اینکه سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در سال 2003 منشور حفاظت از میراث فرهنگی در قالب میراث دیجیتال را تصویب کرد تا مجموعه‌ها و موزه‌های هنری به نسخه‌های الکترونیکی، مجهز شوند.
دیجیتالی شدن میراث فرهنگی محدود به ایجاد امکاناتی برای گردشگری مجازی در موزه‌ها و اماکن تاریخی نمی‌شود، بلکه ثبت و ضبط آنها به کمک فناوری‌هایی از قبیل «فتوگرامتری»، «اسکنرهای لیزری» و «مستندنگاری توصیفی» نیز استفاده می شود.
همانطور که در آغاز سخن مطرح شد، حفاظت میراث فرهنگی از گزند حوادثی مثل جنگ یا بلایای طبیعی از مهم‌ترین دلایل روی آوردن به دیجیتالی کردن این بخش از میراث بشری است. خاطره تلخ زلزله بم و از بین رفتن بخش بزرگی از ارگ تاریخی این شهر هنوز در ذهن‌ها زنده است شاید اگر میراثی دیجیتال از آن بنای باشکوه باقی مانده بود، حالا اینقدر حسرت به دل نمانده بودیم.
آتش‌سوزی ویرانگری که در سال 2018 در موزه ملی برزیل در ریودوژانیرو اتفاق افتاد و 20 میلیون قطعه اشیای موزه‌ای طعمه حریق و حدود 80 درصد از این مجموعه عظیم تاریخی به تلی از خاکستر تبدیل شد، نمونه‌ای دیگر غفلت از ثبت و ضبط دیجیتال گذشته تاریخی است.
اما مزیت میراث دیجیتال تنها حفاظت از آن در برابر حوادث و بلایا نیست، بلکه تعامل‌پذیری یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است. توسعه اکوسیستمی خلاقانه، متنوع و جذاب که بتواند دسترسی گسترده شمار زیادی از بازدیدکنندگان را فراهم آورد و به تقویت تعاملات و ارتباطات آنها در راستای بسط و گسترش مقوله‌های مختلف میراث فرهنگی بپردازد، از دیگر دستاوردهای میراث دیجیتال است.
همه‌گیری ویروس کرونا، ابعادی از این نیاز و رفع بخشی از آن، به کمک فناوری‌های مجازی را روشن ساخت. به‌عنوان مثال موزه لوور پاریس که همیشه جزو پربازدیدکننده‌ترین موزه‌های جهان به شمار می‌آید، در دوران شیوع کرونا، شاهد افزایش 10 برابری ترافیک وب سایت بود.
البته که در این خصوص نیز کشورهای توسعه یافته و برخوردار باز هم جلو افتادند و شکاف دیجیتالی بار دیگر خود را به رخ کشید، به طوری که، تنها پنج درصد از موزه‌ها در آفریقا و 57 کشور جزیره‌ای کوچک و در حال توسعه، توانستند زمینه حضور آنلاین و بازدید مجازی را فراهم آورند. یونسکو، به‌عنوان مهم‌ترین و عمومی‌ترین سازمان فرهنگی دنیا، در سال 2017 دستورالعمل‌های دیجیتالی کردن را تهیه کرد و از کشورهای عضو خواست، بستر توسعه تجهیزات فناورانه به منظور دسترسی اماکن عمومی مانند مدارس، کتابخانه‌ها، موزه‌ها و دیگر مراکز فرهنگی را برای تمامی مردم فراهم آورده و برنامه تقویت سواد دیجیتالی را در دستور کار خود قرار دهند. به همین دلیل است که امروزه توجه به میراث دیجیتال در قالب تولید منابع فرهنگی و آموزشی مجازی مانند مجلات الکترونیکی، صفحات وب یا پایگاه‌های داده آنلاین، نیازی مبرم برای حفاظت و انتقال میراث فرهنگی در زمان حال و آینده به شمار می‌آید. در کنار همه اینها، نمی‌توان از نقش ارزش افزوده خلق میراث دیجیتال و افزایش زمینه دسترسی و بازدید عموم مردم دنیا از موزه‌ها، ابنیه و دستاوردهای تاریخی در قالب گردشگری مجازی و در نهایت افزایش درآمد و تولید ناخالص ملی، غافل بود.
آدرس مطلب
http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7867/25/605748/0
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه
ویژه نامه ها
.jpg)
