نسخه کلنگی کردن ایران

گروه سیاسی/  دولت یازدهم و دوازدهم در طول هشت سال سیاست‌ورزی و حکمرانی مجموعه‌ای از تجربیات و عبرت‌ها را به جا گذاشته است که بازخوانی آن می‌تواند دولتمردان امروز و آینده را از تکرار آن برحذر دارد. در همین خصوص خبرآنلاین اعلام کرد در جلسه اخیر رئیس دولت‌ پیشین و برخی دیگر از اعضای کابینه، حسن روحانی اعلام کرده است آمادگی دارد به طرق مختلف تجارب خود از دستاوردهای اقتصادی دوران پسابرجام را در اختیار دولت سیزدهم قرار دهد. درحالی رئیس دولت سابق اعلام کرده می‌تواند خود و وزرایش درخصوص برجام تجربیات‌شان را منتقل کنند که هم‌اکنون دیپلمات‌های انقلابی دولت سیزدهم با مشکلات ساختاری و عدیده برجام دست و پنجه نرم می‌کنند. دولت سیزدهم تلاش دارد تا خلل‌ها و حفره‌های متعدد این توافق نامتوازن را رفع کرده و مانع سوءاستفاده مجدد دولت امریکا از مشکلات آن شود.
در ادامه به برخی تجارب دولت گذشته و میزان صحت تحلیل‌های مقامات وقت پیرامون مسائل مهم کشور و بخصوص برجام پرداخته می‌شود.
ترامپ از برجام خارج نمی‌شود!
هنوز برجام در مجلس شورای اسلامی تعیین تکلیف نشده بود که وزیر خارجه دولت روحانی در شورای راهبردی روابط خارجی در پاسخ به این صحبت فؤاد ایزدی که گفته بود در صورتی که دونالد ترامپ به کرسی کاخ سفید دست یابد از برجام خارج خواهد شد این گونه پاسخ داد که: «این کار قاعده دارد و امریکا نمی‌تواند چنین کاری کند!» ظریف ادامه داد: حتی اگر امریکا از برجام خارج شود هیچ کشوری با آن همراهی نخواهد کرد. شاید این مسأله به خاطر آن بود که دولتمردان ایران همچنان امضای کری را تضمین می‌دانستند. عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه نیز در برنامه جهان‌آرا به صراحت این تصور غلط را بیان کرده و گفته بود اگر خروج امریکا از برجام هزینه نداشت، ترامپ یک سال پیش از برجام خارج می‌شد!
حتی یک سال پس از قدرت گرفتن رئیس جمهور جدید امریکا حسن روحانی در دی ماه سال  1396 با اطمینان خاطر اعلام کرد که برجام آنچنان مستحکم است که ترامپ پس از یک سال نتوانسته است از آن خارج شود. او این امر را نشانی بر پیروزی حقوق بر دیکتاتوری معرفی کرده بود که البته چند ماهی بیشتر دوام نیافت و ترامپ بدون هیچ هزینه حقوقی و سیاسی از برجام خارج شد.
 مک‌ دونالد می‌توانست مانع تحریم‌ها شود!
برساخته فانتزی از تعامل با دشمنان ایران باعث شده بود تا دولتمردان سابق تصور کنند با سرازیر شدن شرکت‌های غربی به ایران می‌توانند مانع از بدعهدی آنها شوند. محمدجواد ظریف معتقد بود که حضور شرکت‌های امریکایی می‌توانست واشنگتن را با مانع جدی برای راه انداختن کارزار فشار حداکثری روبه‌رو کند. ناتوانی این تحلیل این روزها  در جریان بحران اوکراین بهتر دیده می‌شود. جایی که امریکا با وجود اینکه سرمایه‌گذاری انباشت شده‌اش در روسیه به 900 میلیارد دلار می‌رسد به سرعت با اخطار مجلس نمایندگان امریکا مسکو را ترک کرد.
ایالات متحده تنها در سال 2021 یک میلیارد و 800 میلیون دلار در روسیه سرمایه‌گذاری کرده بود اما در جریان تحولات اخیر بانک مرکزی این کشور را هم در لیست تحریم‌های خود قرار داد. نکته قابل توجه اینکه سرمایه‌گذاری‌های کلان امریکا در مسکو در حوزه‌های زیرساختی این کشور صورت گرفته است؛ اما حتی در زمان برجام نیز مانع همکاری شرکت‌های بزرگ غربی با ایران در موضوعات زیرساختی بود و تنها از حضور برندهایی مانند مک دونالد استقبال می‌کرد!
فراموشی دوستان دوران تحریم
ذوق زدگی دوران برجام باعث شده بود تا به قول محمدجواد ظریف با خوش خیالی، دوستان دوران سختی در سراب طمع سرازیر شدن شرکت‌های غربی از ایران رنجیده شده و این کشورها با سرخوردگی، دولت روحانی را در دوران سختی رها کنند. اعتراف به این واقعیت تلخ تأیید کننده این مسأله است که همکاری با کشورهایی مانند روسیه و چین در دو بازه تحریمی نتایج متفاوتی را نشان می‌دهد.
سطح همکاری این کشورها با ایران در سال‌های ابتدایی تحریم‌های یک‌جانبه امریکایی‌ها بشدت نسبت به تحریم سال‌های 1389 تا 1394 نازل‌تر بوده است. این وضعیت نشان از شکست واضح در سیاست خارجی دولتی بود که درصدد بود تا روابط با غرب را اصلاح کند اما روابط با شرق را هم مخدوش کرده بود.
بایدن با سه امضا به برجام برمی‌گردد!
دولتمردان دوازدهم درحالی در رسانه‌ها تلاش می‌کردند تا دونالد ترامپ را استثنایی در حاکمیت امریکا معرفی کنند که در جلسات خصوصی خلاف این مسأله را اعتراف می‌کردند.  محمود صادقی نماینده پیشین مجلس و از نزدیکان دولت تدبیر و امید قبلاً جمله مهمی را به نقل از ظریف روایت کرده که این سناریو را برملا کرده است. صادقی در توئیتی به جلسه خصوصی که با ظریف در وزارت خارجه داشته اشاره کرده و به نقل از ظریف نوشته است: «اگر به جای ترامپ خانم کلینتون هم رأی آورده بود، امریکا از برجام خارج می‌شد» این نقل قول صادقی از محمدجواد ظریف البته هیچ‌گاه با تکذیب و یا واکنش وزارت خارجه وقت روبه‌رو نشد.
با این وجود جواد ظریف که تلاش داشت تا بایدن را بسیار متفاوت از ترامپ نشان دهد همزمان با قدرت گرفتن وی از سابقه دوستی خود با او سخن گفت؛ وی امیدوار بود که جو بایدن به سرعت و تنها با چند امضا به برجام بازگردد. در این خصوص وی در آخر آبان ماه گفته بود: «آقای بایدن اگر رئیس جمهور امریکا شد و در کاخ سفید مستقر شد، می‌تواند با سه فرمان اجرایی همه اینها را لغو کند... من آقای بایدن را بیش از 30 سال است که می‌شناسم هم از دور کارش را پیگیری کرده‌ام و هم زمانی که سفیر بودم در سازمان ملل متحد، ایشان به عنوان رئیس کمیته سیاست خارجی سنای امریکا بارها به نیویورک آمده و من در محل اقامتگاه سفیر ایران در نیویورک با ایشان دیدار داشتم. در چهارچوب اجازه‌هایی که داشتم و هیچ‌کدام این دیدارها محرمانه هم نبوده است. ایشان بالاخره آدم کهنه‌کاری در سیاست خارجی است و تازه‌کار نیست. احساس من این است که بهتر از آقای ترامپ تحولات بین‌المللی را درک می‌کند و می‌فهمد که محدودیت‌های امریکا در این شرایط چیست.» این تصور به سرعت اشتباه بودن خود را نشان داد و با وجود شش دور مذاکرات سیدعباس عراقچی در وین، نه تنها امریکا حاضر به عقب‌نشینی از زیاده‌خواهی‌های خود نشد که نشان داد متعهد کردن این کشور به تعهدات حداقلی خود در برجام نیز از توان دولت ضعیف وقت خارج است.
واردات واکسن و پذیرش در شانگهای بدون FATF و برجام محال است!
مرگ و میر ناشی از کرونا در اواخر دولت روحانی به 700 نفر رسید و ادعا می‌شد که واردات واکسن به دلیل مشکلات تحریم و FATF بوده است. سخنگوی وقت دولت به صراحت گفته بود : «در مورد واکسن قبلاً همکاران من در وزارت بهداشت توضیحات مفصلی ارائه دادند اما در مورد انتقال پول بنابر قوانین تحریم و قواعد FATF چندین مرحله امکان انتقال پول با مشکل مواجه شد و با موانعی روبه‌رو بودیم. به هر حال چون این پول باید چرخشی می‌کرد و اوفک (در وزارت خزانه‌داری امریکا) هم تحریم می‌کردیم ما با مشکلاتی روبه‌رو بودیم.» دولتمردان این پیام را به جامعه مخابره کردند که حتی اگر تحریم‌ها مانع نباشند لیست سیاه FATF مانع از بهره‌مندی ایران از واکسن می‌شود، بنابراین هرگونه تلاش برای واردات واکسن از پیش شکست خورده است!
علاوه بر واکسن، پذیرش ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای نیز به همین موضوعات مشروط شده بود. در همین خصوص علی خضریان نماینده مجلس خبر داد که سال گذشته جواد ظریف در نامه‌ای به مسئولان نظام به این ادعا تأکید کرده بود.
همچنین محمد جواد ظریف در فروردین ماه امسال که هنوز سکان وزارتخانه را برعهده داشت گفته بود: «مهم‌ترین نیاز برای اجرای سند ایران و چین، اجرای برجام، رفع تحریم‌ها و اف ای تی اف است و بدون حل اینها این سند هم به جایی نمی‌رسد.» با وجود این تحلیل عجیب، اجرایی شدن این سند در سفر وزیر خارجه کشورمان به پکن اعلام شد و هم اکنون بخش‌های مختلف در حال تدوین مسیر اجرایی هر قسمت هستند. مسائل فوق ثابت می‌کند، دولتمردان سابق کشورمان راهبردهای غلط و پرهزینه‌ای را به اجرا درآورده‌اند که برای آینده کشور شامل درس‌ها و تجربیات فراوانی است.