بهانه؛ احیای تالاب میانکاله!

حنیف رضا گلزار
کنشگر محیط‌ زیست و منابع طبیعی
احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله به‌عنوان یکی از مصوبات سفرهای استانی چند هفته گذشته هیأت دولت به استان‌های گلستان و مازندران، این بار بهانه‌ای برای زنده شدن دوباره طرحی موسوم به «کانال سراسری غرب به شرق مازندران» شد. طرحی که قرار بود از سال 1374 با صرف مبلغی بالغ بر 7هزار میلیارد تومان - بر اساس برآوردهای سال 1395- و احداث کانالی سراسری به طول 109 کیلومتر، سالانه 480 میلیون متر مکعب آب شیرین (243 میلیون مترمکعب آب بهنگام و 185 میلیون مترمکعب آب نابهنگام)، را از سرشاخه‌های رودخانه چالوس، خیرود، گلندرود و کجور به مناطق مرکزی و شرق استان مازندران منتقل نماید تا هم براساس نگرش موجود در ساختار مدیریت آب کشور از هدر رفت و وارد شدن آن به دریاچه کاسپین جلوگیری شود و هم کسری آب مورد نیاز بخش کشاورزی را بویژه در مناطق مرکزی استان مازندران تأمین کند. آبیاری 25984 هکتار شالیزار در دشت هراز و همچنین تغذیه 3500 هکتار آب‌بندان در این منطقه از جمله اهداف اجرای این طرح برشمرده شده است اما وقتی به ریشه و منشأ آن چیزی که کسری آب کشاورزی در مناطق مرکزی و شرقی استان مازندران نامیده می‌شود می‌نگریم، در می‌یابیم که نگرش حاکم بر ساختار مدیریت منابع آبی منطقه بیشتر به مضحکه‌ای دردآور و محملی برای بلعیدن آشکار منابع مالی کشور تبدیل شده تا دغدغه‌ای با هدف تأمین کسری آب، چرا که آنچه در عمل در حال رخ دادن است این است که آب مناطق مرکزی و شرقی مازندران قرار است بواسطه ساخت سدهای فینسک و طرح انتقال آب از سرشاخه‌های رودخانه هراز به استان‌های سمنان و تهران منتقل شود و در ازای آن، کسری آب تحمیل شده به مناطق مرکزی و شرقی استان بواسطه اجرای کانالی سراسری و بارگذاری روی سرشاخه‌های رودخانه‌های غرب استان که اتفاقاً در تابستان گذشته بخش‌هایی از آن نیز خشکیده بود جبران شود!
سفر استانی اخیر هیأت دولت به گلستان و مازندران و تأکید شخص آقای رئیسی بر ضرورت احیای تالاب میانکاله و خلیج گرگان متأسفانه از سوی ابن الوقت‌ها و مافیای آب به کلیدواژه‌ای برای زنده کردن مجدد این کانال کشی سراسری تبدیل شده است چرا که بر اساس مطالعات انجام شده آبی قرار است پس از لایروبی یا با پمپاژ آب دریاچه کاسپین به داخل مجموعه خلیج و تالاب وارد شود، باید به نسبت 1:9 با آب شیرین مخلوط شود تا کیفیت مناسب برای زیستمندان در تالاب را فراهم آورد. اگرچه بر اساس پیش‌بینی‌ها قرار است تا مقدار 20 میلیون مترمکعب آب شیرین از دهانه نکارود به منظور تحقق این هدف به تالاب منتقل شود اما همین مسأله تأمین آب شیرین بهانه‌ای شده تا پیمانکاران بار دیگر ضرورت اجرای کانال سراسری انتقال آب از غرب به مرکز مازندران و سپس ادامه آن تا مناطق شرقی استان و اتصال آن به تالاب میانکاله را مطرح نمایند.
پیگیری و زنده کردن دوباره این طرح هشداری جدی برای جامعه مدنی کنشگر در حوزه محیط‌ زیست و منابع طبیعی است. اگرچه این انتقال آب با رنگ و لعابی جذاب و با استناد به ضرورت احیای تالاب میانکاله به‌عنوان رویدادی کاملاً زیست محیطی نمایانده می‌شود اما بی‌گمان آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر را بر پیکر منابع آبی کم رمق غرب استان مازندران و البته تخریب‌های گسترده اراضی کشاورزی و منابع ملی در طول مسیر اجرای این کانال سراسری در پی خواهد داشت.