انتشار کتاب با کاغذهای دوستدار طبیعت

نیلوفر تیموریان
مدیر انتشارات «ایران‌ بان»
در میان ناشران جهان، عده‌ای با‌وجود علاقه‌مندی‌شان به انتشار آثار چاپی به ضرورت‌های مرتبط با محیط‌ زیست هم توجه دارند. با پیروی از توصیه‌های این طیف از ناشران، هم می‌توان نسخه‌های چاپی را به دست علاقه‌مندان رساند و هم اینکه آسیبی متوجه منابع جنگلی‌ نکرد. در کشور خودمان نیز چندی است که برخی فعالان صنعت نشر به این مسأله توجه دارند، از جمله مؤسسه‌ نشر ایران بان. ردپای آن را هم می‌توان با درج عنوان‌هایی همچون «شورای حمایت از جنگل‌ها (FSC)» در شناسنامه آثاری که با چنین نگاهی روانه کتاب‌فروشی‌ها می‌شوند، دید؛ اما شاید همچنان این سؤال مطرح باشد که این چند لغت به چه معنا هستند. دنباله‌روی ناشران از ملزومات شورای حمایت از جنگل‌ها به معنای استفاده آنان از کاغذهایی است که در جنگل‌های مدیریت شده تولید می‌شوند؛ به این معنا که قرار نیست از منابع طبیعی خود کره‌زمین بهره‌ای گرفته شود. این جنگل‌ها از ابتدا به نیت تولید کاغذ احداث می‌شوند. ما هم در مؤسسه‌مان از این کاغذها استفاده می‌کنیم. البته تا جایی که تحریم‌ها اجازه دسترسی‌مان به آنها را بدهد، برای وارد شدن آسیب کمتر به طبیعت تلاش می‌کنیم. استفاده از این کاغذها که به نام‌های مختلفی از جمله کاغذ سبز، کاغذ سوئدی یا بالکی مشهور هستند، مزایای دیگری هم دارند. این کاغذهای کاهی‌رنگ در مقایسه با کاغذهای سفید، در مطالعه طولانی مدت خستگی چشم کمتری را سبب می‌شوند. از سوی دیگر، کاغذهای سبک‌تری هستند و استفاده از آنها برای کتاب‌های قطور بهتر است و استفاده از کاغذ بالکی باعث وزن پایین‌تر آنها می‌شود، اما استفاده از این کاغذها از جهت دیگری هم به نفع طبیعت است. در روند تولید کاغذهای بالکی از مواد شیمیایی برای سفید کردن کاغذ استفاده نمی‌شود، از همین بابت هم خیلی سریع و راحت‌تر به چرخه طبیعت بازمی‌گردند. نکته جالب‌توجه اینکه آثار منتشر شده با کاغذهای بالکی، حتی بدون آگاهی از موارد ذکر شده هم طرفداران بیشتری دارند. نه فقط در عرصه جهانی، در ایران هم کتاب‌هایی با کاغذ بالکی خواهان دارند. این کاغذها در گرماژ‌های (وزن) مختلفی روانه بازار می‌شوند و جالب اینکه برای کار کودک و نوجوان کاربرد بیشتری هم دارند. چاپ تصاویر رنگی به روی این کاغذها نتایج بسیار زیباتری را سبب می‌شود؛ هرچند که هنوز در انتشار کارهای کودک دستمان در استفاده از این کاغذها چندان باز نیست. متأسفانه اغلب والدین گمان می‌کنند کتابی که با کاغذهای سفید شده روانه کتاب‌فروشی‌ها می‌شوند برای فرزند آنان کیفیت بیشتری دارد. از همین بابت در کار نوجوان با آسودگی بیشتری به سراغ کاغذ بالکی می‌رویم، اینجا دیگر مخاطب به سن و سالی رسیده که خودش دست به انتخاب کتاب می‌زند و چنین حساسیت‌هایی ندارد. به گمانم با توجه به ویژگی‌های مثبت این کاغذ و از سویی تأثیری که در وارد شدن آسیب کمتر به طبیعت دارد، رسانه‌ها می‌توانند دست به اطلاع‌رسانی بزنند. در چنین شرایطی نگاه والدین هم تغییر کرده و اصلاح می‌شود و دیگر کتاب را پس نمی‌زنند که چرا روی کاغذ کاهی چاپ شده و... اینها نیاز به فرهنگ‌سازی دارد.