۲۸ رهبری که ارکستر سمفونیک را رهبری کردند

سحر طاعتی
روزنامه‌نگار
داشتن سابقه‌ای ۸۹ ساله برای ارکستری چون ارکستر سمفونیک تهران یک شاخصه مهم محسوب می‌شود. اینکه طی سالیان سال توانسته با فراز و نشیب‌های بسیار خودش را سرپا نگه دارد. هر چند طی دهه‌های اخیر بواسطه سوء مدیریت فرهنگی و هنری ارکستر چند سالی تعطیل شده اما با وقفه‌ای کم، دوباره جایگاهش را پیدا کرده و توانسته مخاطبان ۸۹ ساله خود را با موسیقی اش همراه کند. سابقه نزدیک به ۹ دهه استواری در موسیقی ایران تنها شاخصه ارکستر سمفونیک تهران نیست بلکه داشتن رهبرانی با تفکرات موسیقایی متفاوت نیز جزو فاکتورهای مهم این ارکستر به حساب می‌آید. در واقع از زمانی که غلامحسین مین باشیان ارکستر را با نام بلدیه راه‌اندازی کرد تا به امروز که مدیران فرهنگی و شورای ارکستر تصمیم گرفتند ارکستر سمفونیک تهران دیگر رهبر ثابت نداشته باشد، این ارکستر رهبران ایرانی و غیرایرانی زیادی در قالب رهبر ثابت و میهمان به خود دیده است.
در واقع ارکستر سمفونیک تهران طی ۸۹ سال عمر خود نه تنها یک رویه ثابت پیش نگرفته بلکه بواسطه آمد و شد مدیران موسیقی و هنری از همان روزهای شکل‌گیری تا به امروز دستخوش سلیقه‌های مدیریتی شده که در برخی زمانها به نفع ارکستر و موسیقی بوده و در بسیاری دیگر خیر.
در سال‌های اولیه شکل‌گیری ارکستر، با برکناری مین باشیان، پرویز محمود اداره ارکستر را به دست گرفت و با رفتن اونیز به امریکا، روبن صفاریان، رودولف اوربانتس، روبیک گریگوریان، مرتضی حنانه و سرژ خوتسیف در فواصل زمانی مختلف و البته کوتاه رهبری ارکستر را برعهده داشتند. بعد از آنها؛ حشمت سنجری رهبر ثابت ارکستر شد.
حشمت سنجری آهنگساز و نوازنده، یکی از پرسابقه‌ترین رهبران ارکستر سمفونیک تهران است چرا که او به مدت ۲۱ سال چوب رهبری ارکستر را در دست داشت یعنی در فواصل سالهای ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۶ و از ۱۳۳۹ تا ۱۳۵۱ و ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۸. در میان سالهایی که سنجری رهبری ارکستر را برعهده نداشت دیگر رهبران، در ارکستر حضور داشتند که از آن جمله می‌توان به هایمو توبیر و فرهاد مشکات اشاره کرد.
بعد از فرهاد مشکات، به مدت ۴ سال ابراهیم نظری سنگرودی نوازنده فلوت و آهنگساز در مقام رهبر ارکستر حضور یافت. او که از بنیانگذاران جشنواره موسیقی فجر است زیر نظر حشمت سنجری به آموختن فن رهبری ارکستر پرداخت و از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۴ به‌عنوان دستیار و رهبر میهمان دائم ارکستر سمفونیک تهران فعالیت داشته است.
نادر مرتضی‌پور دیگر رهبر ثابت ارکستر سمفونیک تهران بود که پیش از آمدن فریدون ناصری رهبری ارکستر را به مدت ۲ سال در فواصل زمانی ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ برعهده داشت هر چند که این نوازنده و رهبر ارکستر بار دیگر در سال ۱۳۹۰ در جایگاه رهبری ارکستر سمفونیک تهران قرار گرفت.
یکی از رهبرانی که نقش پررنگی در ارتقای  سطح کیفی ارکستر سمفونیک تهران داشته بی‌شک فریدون ناصری است .او که بعد از حشمت سنجری رکوردار رهبری ارکستر است به مدت ۱۴ سال از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۸۳ با حضورش به‌عنوان رهبر ارکسترخدمات بسیاری به موسیقی کلاسیک در ایران کرده است.
در سال ۱۳۷۶ نصیر حیدریان به‌عنوان رهبر میهمان به ارکستر سمفونیک تهران وارد شد. رهبری که طی دو سال اخیر نیز چوب رهبری ارکستر سمفونیک تهران را در دست داشت. ایرج صهبایی دیگر رهبر ثابت ارکستر بود که تنها یکسال همراه ارکستر بود و سپس علی رهبری از وین به ایران برای رهبری ارکستر دعوت شد، او نیز همانند صهبایی تنها یکسال رهبر ارکستر بود اما در همان یکسال آثاری با ارکستر سمفونیک تهران اجرا کرد که تا آن زمان هیچگاه اجرا نشده بود که البته بعد از یکسال و در آخرین اجرای ارکستر، علی رهبری روی سن از ارکستر خداحافظی کرد که حواشی بسیاری را نیز به‌وجود آورد.
بعد از علی رهبری، چوب رهبری ارکستر سمفونیک به نادر مشایخی و سپس منوچهر صهبایی رسید و درنهایت در سال ۱۳۸۹ شهرداد روحانی به‌عنوان رهبر میهمان به ارکستر وارد شد. در همان سال ماتیاس کروگر، درک گلیسون و نازنین آقاخانی نیز درجایگاه رهبر میهمان ارکستر را رهبری کردند که حضور نازنین آقاخانی اولین رهبر ارکستر زن نیز سر و صدای بسیاری کرد. در واقع سال ۸۹ را می‌توان سال رهبران میهمان ارکستر نامید.
ارکستر سمفونیک تهران در اوایل دهه ۱۳۹۰ به مدت سه سال به خاطر سوء مدیریت تعطیل شد و در نهایت با حضور دوباره علی رهبری در ایران، فعالیتش از سر گرفته شد تا اینکه بعد از دو سال، شهرداد روحانی اینبار به‌عنوان رهبر ثابت جایگزین علی رهبری شد. او که شهرت و طرفداران بسیاری در ایران دارد تا سال ۹۸ اجراهای متعددی را با ارکستر به مخاطبان ارائه کرد و در نهایت با رفتنش از ایران، نصیر حیدریان رهبر ثابت ارکستر سمفونیک تهران شد و تا چندی پیش ارکستر را رهبری کرد اما از آنجایی که هیچ گاه اهداف ثابتی برای ارکستر وجود نداشته با تغییر اعضای شورای فنی ارکستر و مدیران موسیقی و هنری؛ تصمیم جدیدی برای ارکستر گرفته شد تصمیمی که فقط رهبری را نشانه گرفته است.در واقع مخاطبان ارکستر سمفونیک تهران در قرن جدید شاهد اجراهای ارکستر با رهبران میهمان هستند و ارکستر رهبر ثابتی نخواهد نداشت. بر اساس این تصمیم اولین کنسرت ارکستر سمفونیک تهران در سال جدید با حضور ولفگانگ ونگنروت رهبر آلمانی انجام خواهد شد.
قطعاً بقای ارکستر سمفونیک تهران به رهبران ثابت یا میهمان بستگی ندارد. آنچه مهم است تصمیمات حرفه‌ای برای بقای بهتر آن است.