بخشیدن توانایی مغز کودکان را توسعه می‌دهد

آزاده سهرابی
روانشناس
والدین گاهی در دوگانه‌هایی قرار می‌گیرند که نمی‌توانند تشخیص بدهند صلاح تربیتی فرزندانشان کدام است؛ آیا فرزندم را با سختگیری بزرگ کنم تا قدر داشته‌هایش را بداند یا برای او آنچه می‌خواهد فراهم کنم تا حسرت چیزی را در آینده نخورد! آیا اجازه بدهم در بازی‌هایمان او برنده شود که عزت نفس پیدا کند یا گاهی هم اجازه بدهم شکست بخورد تا بداند در زندگی همیشه پیروزی نیست! برای انجام تکالیفش سختگیر باشم تا نظم و مسئولیت‌پذیری یاد بگیرد یا به او آسان بگیرم تا با لذت درس بخواند!
واقعیت این است که هیچ روش صفر و صد و بدون انعطافی در حوزه تربیت کودکان پاسخگو نیست چرا که شخصیت هر کودک با دیگری متفاوت است، فرهنگ هر خانواده و شخصیت والدین هر کودک با دیگری متفاوت است و امکاناتی که در دسترس هستند تفاوت دارد و...
با اینهمه قبل از هر بحث باید این واقعیت را بپذیریم که والدین بدون پیش فرض‌های ذهنی و تجارب گذشته خود وارد امر تربیت فرزندانشان نمی‌شوند. مادر و پدری که خودشان والدینی سختگیر داشته‌اند حتماً در شیوه فرزندپروری متفاوت از کسانی که در فضایی آزاد و مستقل بزرگ شده‌اند، رفتار خواهند کرد.
حالا اگر بخواهیم نگاهی فارغ از این تفاوت‌ها به مسأله یاد دادن بخشش به کودکان بیندازیم یک اصل در رأس همه مباحث مطرح می‌شود و آن این است که یاد دادن بخشش به کودکان پیش فرض‌هایی دارد از جمله یاد دادن عذرخواهی به آنها. از سوی دیگر برای رشد بخش‌هایی از مغز کودک که در حوزه‌های ارتباطی فعال است توانایی بخشیدن کمک‌کننده است و از سوی دیگر با یاد دادن بخشش به کودکتان به کاهش استرس‌ها و میل به خشونت در آینده این کودک کمک می‌کنید.
انسان‌ها (به جز جمعیت کمی) این قابلیت را دارند که تئوری ذهن بسازند یعنی بتوانند نیت‌ها و خواسته‌های دیگران را که متفاوت با خودشان است درک کنند. یاد دادن عذرخواهی –در حد ضروری و برای مواردی که لازم است- به کودکان کمک می‌کند در تئوری ذهن پیشرفت کنند. این بخش همدلی فرد و ارتباط اجتماعی او را بیشتر خواهد کرد که یک مهارت پایه برای زندگی هر فردی در اجتماع است. گفته می‌شود هر چقدر تئوری ذهن در یک فرد رشد یافته‌تر باشد قابلیت بخشنده بودن او بیشتر است.
مسأله بعدی به رسمیت شناختن احساس کودک در زمانی است که با او رفتاری ناعادلانه می‌شود. طبیعی است که اگر کودکی از همبازی اش که او را مسخره کرده یا اسباب بازی‌اش را با پرخاش از او گرفته ناراحت یا حتی عصبانی باشد. اما اگر والدین بر این آتش دامن نزنند عموماً کودکان زود آشتی می‌کنند. هر چند خلق و خوی کودک در این میان اهمیت دارد. اگر کودک شما از آن دسته است که چیزی را زود فراموش نمی‌کند یا خشمش را به‌مدت طولانی نگه می‌دارد باید بخشیدن را به فرزندانتان یاد بدهید. به فرزندتان ضمن اینکه به احساسش احترام می‌گذارید توضیح دهید که این ناراحتی، او و همبازی‌اش را بیشتر آزار می‌دهد. بعد از بخشیدن احساس خوشایندی را که آن کودک درون خودش تجربه می‌کند به یادش بیاورید. در بخشیدن یک راز پنهانی وجود دارد و آن این است که فرد دوباره قادر خواهد بود اعتماد کند. حالا بیایید فرض کنید کودکی از این فضا محروم شود. چقدر دنیا برای او جای ناامنی می‌شود.