شهباز شریف و مانورهای سیاسی غیرممکن

سیتارا نور
کارشناس ارشد مرکز مطالعات امنیتی اسلام‌آباد
مترجم: وصال روحانی
شاید مخالفان عمران‌خان از برکناری وی شادمان باشند اما شکی نیست شهباز شریف نیز که جای او را به‌عنوان نخست‌وزیر پاکستان گرفته، با انبوهی از مشکلات مواجه است.شهباز شریف سرکرده حزب «مسلم لیگ نواز» (PMLN) بیست و سومین نخست‌وزیر این کشور به شمار می‌آید اما او در مقطعی به این عنوان رسیده که شاید هیچ کس دوست نداشته باشد در آن حائز سمتی بسیار مهم شود. اقتصادی فلج شده از کرونا، روابط بین‌الملل پیچیده و جبهه‌های داخلی سرشار از تضاد، مواردی هستند که مقابل شهباز شریف ایستاده‌اند و توان و تجربه او در حدی نیست که تصور شود ‌بتواند در کوتاه مدت بر این کابوس‌ها فائق آید. این در حالی است که در ماه‌های اخیر 11 جبهه و حزب سیاسی کاملاً متفاوت دست به دست هم دادند تا پارلمان پاکستان حکم عدم کفایت عمران‌خان را صادر و وی را برکنار کند اما اتحاد آنها فقط روی همین تک نکته بوده است. اینک نه شهباز شریف می‌تواند با انتصاب‌هایش برای کابینه جدید همه آنها را راضی نگه دارد و نه آنها اعتقاد به کارآیی و صلاحیت وی دارند و چندان مایل به همکاری با او نیستند.
عمران‌خان که رهبر حزب «تحریک انصاف» (PTI) است، در وعده‌های انتخاباتی خود قول اصلاحات فراوانی را در نظام حکومتی پاکستان داده بود اما با وجود حدود چهار سال زمامداری، به اکثر آنها جامه عمل نپوشاند. او گفته بود اقتصاد بیمار پاکستان را شفا می‌بخشد، عدالت را بر سلسله روابط اجتماعی حاکم می‌سازد، فساد را از تشکیلات دولتی می‌زداید و برای قشر جوان و پرشمار و بیکار پاکستان، مشاغل فراوانی را ایجاد خواهد کرد اما اینک که با رأی پارلمان این کشور برکنار شده، همین نقایص و کمبودها به قوت خود باقی است. بنابراین شهباز شریف باید ابتدا اولویت‌های اصلی‌اش را تعیین کند و سپس فقط روی مواردی قول بدهد که توان اجرایی دولتش تاب تحمل آن را داشته باشد. شهباز شریف چون پیشینه هدایت ایالت پنجاب و احراز پست «سروزیری» آن را دارد، نیک می‌داند که اگر استان‌ها از جانب دولت مرکزی حمایت نشوند، هیچ یک از ولایات این کشور به آرامش و توفیق نخواهند رسید و از سوی دیگر رتق و فتق تمامی کارها و نیازهای ولایات از سوی دولت مرکزی هم غیرممکن است. او نمی‌داند 11 حزبی که فقط در مسأله برکناری عمران‌خان کنار او قرار گرفتند، چه میزان از او سهم‌خواهی می‌کنند ولی این تصور که یک دولت ائتلافی برپایه اعضایی از تمامی این احزاب شکل گیرد، یک باور ساده‌انگارانه و یک مانور سیاسی غیرممکن است.
شهباز شریف در زمینه روابط بین‌الملل نیز راه‌های اندکی برای مانور دارد و با این اوصاف به نظر می‌رسد که در ماه‌های نخست کارش به جای تلاش برای ایجاد گشایش‌های تازه، خواهد کوشید که روابط موجود و بده بستان‌های قبلی را تثبیت کند. او در دوره حکومتش بر پنجاب روابط حسنه‌ای را با چین برقرار کرد و به تبع آن برای تکرار و بسط این روابط مشکلی با دولت پکن نخواهد داشت. البته در پاکستان این یک عرف و عادت قدیمی است که به سبب شدت و وسعت مشکلات داخلی، روابط بین‌الملل همیشه زیر سایه می‌روند و به اولویت‌‌های دوم و سوم تبدیل می‌شوند. «PTI» و رهبرش عمران‌خان که هنوز طرفداران بسیاری دارد، قطعاً هر اقدام احتمالی و تازه‌ای از سوی شهباز شریف برای ایجاد گشایش در روابط با واشنگتن را به اطلاع ملت خواهند رساند و او را بدنام خواهند کرد، به خصوص که رد پای امریکا در فرایند برکناری عمران‌خان محسوس بوده است ولی گرفتاری‌های داخلی پاکستان به حدی است که شهباز شریف دست‌کم تا پایان سال 2022 هیچ مجالی برای ایجاد تغییری قابل ذکر در روابط بین‌الملل پاکستان نخواهد داشت.
خطاهای دولت عمران‌خان در زمینه مسائل اقتصادی، آثار مرگبار و پاندمی کرونا و تبعات جنگ اوکراین و تأثیر آن بر مسائل داخلی پاکستان، مواردی هستند که شهباز شریف مجبور است با سرعت نسبی به آنها ورود و ضایعات حاصل از آن را ترمیم کند. متخصصان اقتصادی در پاکستان بر این باورند که با هیچ ساز و کاری نمی‌توان بحران اقتصادی پاکستان را در کوتاه مدت مهار و قیمت‌ها را مدیریت کرد و فقط راه حل‌های عاجل و کوتاه مدت به کار می‌آیند تا بتوان در سایه آن از قیمت کالاهای ضروری کاست. مشکل نقدینگی و لغزش سیستم‌های بانکی در پاکستان با تدابیر کوتاه مدت قابل حل‌اند اما تاکنون هیچ نقشه راه مشخص و شفافی در این مورد هم عرضه نشده است. بدتر از همه اینکه چون قرار است با انجام انتخاباتی تازه در اوایل سال 2023 نخست‌وزیر جدید و ثابت پاکستان تعیین شود، شریف مجبور است در مانورهایش کارهایی نکند که احزاب مختلف را از او ناراحت و به تبع آن دشمنان وی را بیشتر کند و تنها راه در این زمینه، ملاحظه و مدارا و به نعل و میخ زدن است. قدر مسلم اینکه 8 ماه نخست (و شاید آخر!) زمامداری شهباز شریف با بیشترین «ابهامات» و کمترین «یقین‌ها» همراه است.
منبع: AlJazeera