گفتمان گِله، کجا را هدف گرفته است؟

مهدی توکلیان
عکاس و روزنامه‌نگار
گفتمان گِله، گرهی را باز نخواهد کرد. مدت مدیدی است که ادبیات رایج گفتمان نخبگان و توده مردم در محافل و میهمانی‌ها و حتی در گپ‌وگفت‌های بسیار محدود و صمیمی، دال بر این موضوع است. گفتمان گِله و به عبارت دیگر گفتمان غرولند از تمام شرایط موجود. تلنگر این موضوع را یکی از دوستان باسابقه در عرصه فرهنگ و رسانه یاد‌آوری کرد و با آنکه در نگاه معقول باید تمام دارایی‌هایمان را به حساب بیاوریم اما تنها نیمه خالی لیوان چشم‌ها را پر می‌کند و همین ندیدن‌ها یا کمتر دیدن‌ها از تمام داشته‌ها و سرمایه‌های مادی، باعث می‌شود تا بسیاری از داشته‌ها به حساب نیاید؛ درست مانند جسمی سالم که در اثر حادثه یا بیماری، قسمتی از آن دچار آسیب شده و در آن زمان قدر سلامتی از دست رفته دانسته می‌شود.ایران اسلامی سرزمینی با تنوع و تکثر آب‌وهوایی و جذابیت‌های بی‌نظیر اقلیمی و دارا بودن خرده‌فرهنگ‌های اصیل و میراث و آیین‌های سنتی بسیاری است که در سالیان اخیر با پیشرفت همه‌جانبه و رونق و درخشیدن علوم،  نام میهن را بر تارک عرصه‌های فراملی زبانزد کرده است. جامعه ایران  جامعه‌ای متکثر و دارای خرده‌فرهنگ‌های گوناگون است. هر چند که اکثریت شیعی مردم، مابقی ادیان و مذاهب را در اقلیت قرار داده است، اما قومیت‌های گوناگون با آداب و رسوم متفاوت، هر کدام سهمی از فرهنگ جامعه کهن ایران دارند. مدیریت صحیح نیازها و ملاحظات اقوام گوناگون این پدیده‌، می‌تواند فرصت‌های بی‌بدیلی برای هم‌افزایی هر چه بیشتر در جامعه ایجاد نماید و منجر به وحدت ملی در کشور شود. برشمردن بسیاری از داشته‌ها و نعمت‌های موجود، نافی نقص‌ها و کاستی‌ها در حوزه‌های مختلف مدیریتی نبوده و طرح مباحث اینچنینی به هیچ عنوان سعی بر پوشاندن کمبودها ندارد اما ایجاد روحیه امید و نشاط در دوران معاصر از ضروریات برای گام برداشتن در راه توسعه همه‌جانبه کشور است. بدگمانی به آینده و بی‌اعتمادی به نسل جوان جامعه امروز، دو دستاورد مهم رویکرد منتقدانه در گفتار عمومی و نقد همه‌جانبه امور جاری است. فرهنگ گفتمان بین مردم و انتقال معضلات و مشکلات آنان از طریق رسانه‌ها بر ضرورت فرهنگ‌سازی و اهمیت فرهنگ می‌افزاید. از آنجا که اساساً فرهنگ یکی از مهم‌ترین عوامل تحقق توسعه است و توسعه فرهنگی، هم یکی از پیش‌شرط‌های بنیادی تحقق توسعه و هم یکی از آرمان‌های بنیادی توسعه در هر جامعه است، از همین رو بیشتر صاحبنظران توسعه، از جمله کارگزاران و مسئولان مراکز بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد، تأکید خاصی بر توسعه فرهنگ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تحقق توسعه دارند. تغییر باورهای دینی، ارزشی، سنتی و مذهبی در بین جوانان و شکستن قبح ضدارزش ها و از بین بردن امید به آینده، مهم‌ترین نتیجه ادامه مباحث انتقادی است. بی‌سبب نیست که نظریه‌پردازان غربی طی سالیان اخیر به این نتیجه رسیده‌اند که کشور ایران موزاییکی از اقوام، فرهنگ‌ها، باورها، سلایق و ذائقه‌های متنوع و مختلف است و برای دستکاری فرهنگ آن باید یک سیاست رسانه‌ای شناور را اتخاذ کرد. رویکردی که مبتنی بر لحاظ کردن تغییرات فرهنگی، نسلی و توجه به تفاوت هویت‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مخاطبان دارد؛ تأکید بر حق گزینش مخاطبان با توجه به دستگاه فکری و علایق اجتماعی و فرهنگی آنان؛ در نظر گفتن ارزش‌ها، منش، اصول فکری و سبک زندگی و الگوهای فکری گروه‌های منزلتی و گروه‌های هویتی، نظیر گروه‌های مذهبی یا گروه‌های قومی و تأکید برجنبه پنهان زندگی روزمره مخاطبان و لحاظ کردن ویژگی‌های جامعه مبتنی بر دانش و اطلاعات در انتقال پیام رسانه‌ای از شاخص‌ترین رویکردهای معاندان و دشمنان پیشرفت همه‌جانبه ایران اسلامی است که با عنوان جنگ نرم رسانه‌ای در حوزه فرهنگ و به منظور از بین بردن بنیان‌های اعتقادی و مذهبی در مطرح نمودن کاستی‌های موجود مورد توجه قرار داده‌اند.