نگرانی‌های تهران از بی‌ثباتی در کابل

گروه سیاسی/ چندین انفجار پی‌درپی در کابل که ده‌ها کشته و زخمی به جای گذاشت نشان داد که همچنان مسائل و چالش‌های بسیاری می‌تواند در آینده سیاسی این کشور وجود داشته باشد که نگرانی‌های زیادی برای جمهوری اسلامی ایران نیز به همراه داشته باشد. سه مسأله اساسی همچنان بین تهران و کابل نیاز به تعیین تکلیف دارد.
مسأله حسن همجواری در پی حمله به کنسولگری ایران و برخی مشکلات مرزی اولین چالش موجود بین دو کشور خواهد بود. همچنین ناامنی و امکان رشد جریان‌های تکفیری در این کشور نه تنها موجب ناامنی و کشتار مردم مظلوم افغانستان خواهد شد که به ناامنی در ایران نیز دامن خواهد زد دومین نگرانی تهران است. در نهایت تشکیل دولتی فراگیر در کابل و تبعات فاصله داشتن با این وضعیت برای کشورمان از جمله مسائلی است که همچنان بحث برانگیز است.
اندوهی وصف نشدنی
سفارت ایران بسرعت این جنایت را محکوم کرد و در صفحه توئیتر خود نوشت: «سفارت ایران در کابل وقوع حادثه تروریستی در منطقه غرب کابل که منجر به کشته و زخمی شدن تعداد زیادی از مردم مسلمان و روزه‌دار افغانستان خصوصاً دانش آموزان مظلوم و بی گناه گردید را محکوم نموده، برای قربانیان این حادثه غفران الهی و برای بازماندگان صبر از درگاه خداوند مسألت می‌‌نماید.» سخنگوی وزارت خارجه کشورمان نیز ضمن محکوم‌ کردن جنایت تروریستی اخیر در غرب کابل، از مقامات مسئول افغانستان درخواست کرد عوامل این اقدام تروریستی را شناسایی و مجازات کنند. خطیب زاده نوشت: «کوردلان تکفیری بار دیگر جنایت کردند و خاک افغانستان را به خون نونهالان بی‌گناه آغشته کردند. این حرامیان ضد دین، حرمت ماه رمضان را نیز نگاه نداشتند. ضمن محکوم‌ کردن این جنایت، از مقامات مسئول افغانستان می‌خواهیم عوامل این اقدام تروریستی را شناسایی و مجازات کنند.»
سخنگوی دولت هم این حادثه را تسلیت گفت. علی بهادری جهرمی در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «‏هدف قرار دادن کودکان بی‌گناه در ماه مبارک رمضان، بار دیگر واقعیت جنایتکار تروریست‌ها را نشان داد. اندوه شهادت و جراحت ده‌ها دانش‌آموز افغانستانی در ماه مبارک رمضان، وصف‌ناشدنی است.»
جرأت پیدا کردن تروریست‌ها
اما این اتفاق تلخ برای اولین بار نیست و قبلاً نیز از این دست جنایات رخ داده است. چند ماه قبل بود که انفجاری در ولایت قندوز در شمال افغانستان ده‌ها کشته و صدها زخمی از نمازگزاران به جا گذاشت. پس از این جنایت که منجر به کشته شدن شیعیان شد گروه تروریستی داعش مسئولیت آن را برعهده گرفت. جنایات صورت گرفته در افغانستان البته صرفاً علیه شیعیان نبوده و بارها علیه مردم اهل سنت این کشور نیز رخ داده است.
گفتنی است نخستین انفجار در هفته دوم تسلط طالبان بر افغانستان، در نزدیک میدان هوایی فرودگاه کابل، زمانی به وقوع پیوست که هزاران نفر تلاش داشتند وارد این فرودگاه شوند. در آن زمان عملیات تخلیه شهروندان خارجی و همکاران افغانستان جریان داشت و بسیاری تلاش داشتند طی همان روند از افغانستان فرار کنند. در آن حمله انتحاری که مسئولیت آن را نیز شاخه خراسان داعش برعهده گرفت، حدود ۲۰۰ نفر از جمله کودکان و زنان جان باختند. با وجود این میزان جنایت علیه مردم افغانستان، طالبان معتقد است که خطر داعش خطر بزرگی نیست. اما حجم جنایت‌ها و ناامنی‌ها نشان می‌دهد طالبان باید مسأله امنیت مردم را به طور جدی پیگیری کند.
هرج و مرجی تمام ناشدنی
علاوه بر اینها، هرج و مرج در روزهای اخیر در افغانستان بالا گرفته و کنسولگری کشورمان در هرات نیز از گزند آن در امان نبوده است. هفته گذشته بود که تعدادی افراد مشکوک به صورت برنامه‌ریزی شده و هماهنگ و با در دست داشتن کیسه‌های سنگ به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در افغانستان حمله کردند. همچنین بعد از آن نیز افرادی تلاش داشتند تا این اقدام را مجدداً تکرار کنند. در همین خصوص کاظمی قمی نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان به این وضعیت واکنش نشان داد و با اشاره به فتنه‌های صورت گرفته علیه ایران و افغانستان گفت: «اتفاقاتی که مقابل کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در هرات و سفارت کشورمان در کابل افتاد دارای پشت‌صحنه بیرون از افغانستان است و تحرکاتی از بیرون وجود دارد. از حکومت سرپرست در افغانستان می‌خواهیم علاوه بر برخورد جدی با عوامل این تظاهرات، تلاش رسمی خود برای آرام کردن فضا را به‌کار بندد.»
آتش خشونت به کدام سو می‌رود؟
اما این اتفاقات اعم از فتنه‌گری برای تفرقه‌اندازی بین ایران و افغانستان و افزایش خبرهای ضدایرانی و کذب در کنار حملات صورت گرفته به مدارس پسرانه شیعیان احتمالاً از یک اتاق فکر غربی سرچشمه می‌گیرد. اقداماتی که در صورت ادامه پیدا کردن می‌تواند چرخه‌ای از خشونت و ناامنی را بازتولید کند و خون‌های بیشتری روی زمین بریزد. سلسله مشکلات در افغانستان آینده این کشور را در ابهام بیشتری قرار داده است. عدم شکل‌گیری دولتی فراگیر، ناامنی و اقدامات گروه‌های تکفیری، انبوهی از مشکلات اقتصادی به جا مانده از دوران اشغال بیست ساله این کشور توسط امریکا، مهاجرت میلیون‌ها افغان از این کشور و ابهامات فراوان درخصوص آینده حکمرانی در کابل همه و همه از پرسش‌هایی است که پیش روی مردم این کشور و ناظران و تحلیلگران سیاسی قرار دارد.
تلاش ایران برای بهبود اوضاع
با این اوصاف جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده است تا در کنار افزایش همکاری‌های اقتصادی و مراوداتی که سود دو کشور را به همراه دارد، از آلام مردم افغانستان بکاهد. پذیرش صدهاهزار پناهجوی افغانستانی طی ماه‌های اخیر خود گواهی بر همراهی ایران با مردم افغانستان بوده است. جمهوری اسلامی ایران معتقد است با تشکیل دولتی فراگیر در این کشور که در انحصار یک قوم یا یک جریان سیاسی نباشد و به طور واقعی بتواند همه مردم این کشور را نمایندگی کند می‌توان به آینده بهتر در این کشور همسایه امیدوار بود. در همین راستا ایران میزبانی نشست کشورهای همسایه افغانستان را نیز برگزار کرده و در دیگر نشست‌ها هم نقش فعالی را ایفا کرده است.
یک هیأت طالبان به ایران سفر می‌کند
پیش از جنایت اخیر صورت گرفته در غرب کابل، معاون سخنگوی طالبان خبر داده بود که امیرخان متقی وزیر خارجه طالبان در گفت‌وگو با وزیر خارجه ایران اعلام کرده که یک هیأت افغانستانی در آینده نزدیک به ایران سفر و درباره افغان‌های مقیم در آن کشور صحبت می‌کند. انعام‌الله سمنگان معاون سخنگوی «امارت اسلامی افغانستان» در توئیتی با اشاره به گفت‌وگوی وزیر خارجه طالبان با حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان نوشت: «در مکالمه تلفنی میان مولوی امیرخان متقی وزیر امور خارجه کشور و امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران درباره مشکلات عمومی مسافران و مهاجران افغان در ایران، روابط دوطرفه، نمایندگی‌های دیپلماتیک و امنیت خوب دیپلمات‌ها، تجارت، اقتصاد و موارد دیگری گفت‌وگو شد. امیرخان متقی وزیر خارجه طالبان گفت یک هیأت افغانستانی در آینده نزدیک به ایران سفر و درباره افغان‌های مقیم آن کشور صحبت می‌کند. هر دو طرف ابراز داشتند اجازه نمی‌دهند تا از طریق پروپاگاندا میان مردم افغانستان و ایران نفرت، بدبینی و فاصله ایجاد کنند. در این خبر آمده است وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از دستور رهبر امارت اسلامی مبنی بر ممنوعیت کشت، تولید و فروش مواد مخدر ابراز خرسندی کرده و وعده داد که در بخش به میان آوردن معیشت برای دهقانان افغان کمک و همکاری می‌‌کند.» به نظر می‌رسد این سفر بتواند تصویری واقعی از وضعیت مهاجران افغانستانی به ایران به هیأت سرپرستی افغانستان مخابره کند. گفتنی است در سفر پیشین هیأت سرپرستی افغانستان به تهران به ابتکار کشورمان، زمینه برای گفت‌وگوهای افغان-افغان فراهم شد و مقامات طالب با نمایندگان سایر گروه‌های افغانستانی دیدار و مذاکره کردند.