رشد اقتصادی با عملیاتی شدن شعار سال

سعید جعفری
نخبه حوزه اقتصاد
مقام معظم رهبری از سال‌ها پیش بر مسأله تولید و بخصوص تولید دانش‌بنیان (و ابعاد آن ازجمله نوآوری) توجه ویژه‌ای داشته‌اند، سیر نامگذاری سال‌ها بخوبی گویای این مسأله است. باید گفت رهبر معظم انقلاب بخوبی با شناخت موقعیت کشور و توجه به لزوم پیشرفت و توسعه شعار سال را انتخاب کرده است. بهره‌وری و رقابت‌پذیری از مواردی است که ایشان در سخنرانی نوروزی1401 بر آن تأکید می‌فرمایند: «اقتصاد دانش‌بنیان موجب کاهش هزینه‌های تولید می‌شود، بهره‌وری را افزایش می‌دهد که امروز یکی از مشکلات ما کاهش بهره‌وری است، کیفیت محصول را افزایش می‌دهد، بهبود می‌بخشد و محصولات را رقابت‌پذیر می‌کند؛ یعنی در بازارهای جهانی، ما می‌توانیم از این محصولات به‌عنوان محصولات رقابت‌پذیر استفاده کنیم.»
همچنین لزوم حرکت از سمت اشتغال مبتنی بر نفت و منابع طبیعی به سمت اقتصاد مبتنی بر دانش، توجه ویژه‌ به قشر تحصیلکرده جوان کشور و... از مواردی است که اهمیت دانش‌بنیان را بیشتر کرده است. در سطح بین‌المللی نیز کشورها توجه ویژه‌ای به نوآوری و دانش در مسیر توسعه خود داشته‌اند بنابراین انتخاب شعار سال، انتخاب بسیار هوشمندانه‌ای است.
اقتصاد دانش‌بنیان با تکیه بر علم و نوآوری نقش به سزایی در تولید و رشد اقتصادی خواهد داشت، این بهبود از کانال‌های مختلفی می‌تواند بر اقتصاد کشور تأثیر داشته باشد، تولیدات مبتنی بر اقتصاد دانش‌بنیان با افزایش کیفیت تولیدی و تولید کالاهایی به روز، منجر به افزایش تقاضا شده و با افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری اقتصاد کشور را در موقعیت بهتری قرار خواهد داد بنابراین کشور با افزایش صادرات و تقاضای تولیدات داخلی روبه‌رو خواهد شد و مهمتر اینکه تولیدات بخش دانش‌بنیان با ارزش‌افزوده بالاتری که دارند درآمد بالاتری را نصیب کشور خواهد کرد. از سوی دیگر در اشتغالزایی این بخش یکی از مهم‌ترین گروه‌هایی که منجر به اشتغال آنها خواهد شد، گروه تحصیلکرده و نیروی انسانی جوان خواهد بود. البته بستر و فرهنگ ورود این گروه به اقتصاد از سوی سیاستگذاران باید فراهم شود.
البته باید برای تحقق شعار به چند بعد توجه شود. در بخش نخست تأمین مالی و حمایت از این کسب‌ و کارها است، با توجه به مبتنی بر نوآوری و دانش بودن، این نوع تولیدات در برخی مواقع ریسک بالایی داشته و نیاز به سیاست‌های حمایتی بالاتری دارند، روش‌های تأمین مالی مختلفی برای این کسب‌ و کارها قابل استفاده است. در سطح بین‌المللی توجه ویژه‌ای به نوآوری شده و از الگوهای تأمین مالی مختلفی بهره می‌برند.
باید توجه شود فقط اکتفا به این سطح اشتباه بوده و لازم است موانع کسب و کار (قانونی و اجرایی) در این حوزه برطرف شود، درصورت عدم رفع موانع قانونی و صرفاً با حمایت مالی نتیجه مدنظر حاصل نخواهد شد، علاوه براین لازم است الگوهای توسعه تولید دانش‌بنیان و اشتغال آفرین شناسایی و تدوین شود و در نهایت باید توجه ویژه‌ای به تجاری‌سازی این محصولات کرد.
باید گفتمان اشتغال دانش‌بنیان نیز ایجاد شود. برای نمونه دستگاه‌های آموزشی کشور می‌توانند فرهنگ این نوع کسب و کارها را در آموزش‌های خود قرار دهند، همچنین باید بسترهای قانونی و اجرایی لازم برای اقتصاد دانش بنیان فراهم شود و متناسب با اقتصاد دانش‌بنیان بازنگری شود، علاوه بر این موارد سیاستگذاران باید با استفاده از ابزارهای حمایتی به این کسب و کارها جهت دهی کنند. هدایت نیروی تحصیلکرده به سمت فعالیت‌های تخصصی می‌تواند نقش بسیار مؤثری داشته باشد. همچنین سیاستگذاران باید در زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه این بخش سرمایه‌گذاری کنند.