صیانت دولت سیزدهم از منافع میادین مشترک

گروه سیاسی/ روز گذشته خبرگزاری رسمی عربستان در خبری اعلام کرد هیأت دولت این کشور در نشستی به ریاست ملک سلمان بن عبدالعزیز آل‌سعود، بر حق ریاض و کویت در بهره‌برداری از منابع طبیعی زیرزمینی در خلیج‌فارس و ادامه کار برای توسعه و بهره‌برداری از میدان الدوره طبق توافق دوکشور در ماه مارس گذشته تأکید کرد. این خبر درحالی مخابره شده که چندی قبل ایران مخالفت علنی خود را با هرگونه اقدام بدون در نظر گرفتن تهران غیرقانونی خوانده بود و پس از آن عربستان‌سعودی در بیانیه‌ای که حکایت از چرخش داشت، اعلام کرد آماده مذاکره با ایران در همین خصوص است، اما ماجرا از کجا آغاز شد؟

غفلت وزارت نفت دولت پیشین
ماجرای کشف میدان عظیم گازی به دهه شصت میلادی بازمی‌گردد؛ میدانی که در آب‌های ایران به نام «آرش» معروف است و در سمت کشورهای عربی به «الدوره» شناخته می‌شود. عربستان‌سعودی و کویت در طرحی مشترک از سال 2000 فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای خود را روی این میدان گازی شروع کردند. این اقدام آنها باعث شد تا ایران نیز در سال 2001 با استقرار تجهیزات برای آغاز حفاری اقدام نماید. با وجود این، طرح مسأله شکایت در مراجع بین‌المللی توسط کویت باعث شد تا ایران با هدف حسن‌همجواری و تعیین‌تکلیف این مسأله، اقدامات خود را متوقف کند. اختلافات مرزی باعث شد تا این وضعیت، کج‌دار‌و‌مریز ادامه داشته باشد و اقدامات طرفین هر بار با پیشرفت، توقف و تهدید روبه‌رو شود. در سال 1393 که ایران در شرف اقدامات نهایی در عملیات ساخت جکت وآماده‌سازی برای نصب بود، امیر کویت به ایران آمد و با رئیس‌جمهور سابق کشورمان دیدار و گفت‌و‌گو کرد. پس از این سفر بود که گفته می‌شود اقدامات ایران به شکل ناگهانی متوقف می‌شود. در سکوت خبری، جکت یا همان پایه‌ ساخته شده برای این میدان نیز تغییر کاربری داده و برای نصب در میدانی دیگر آماده شد. این اقدام عجیب دولت درحالی بود که کشور کویت هر بار با رد موجودیت میدان آرش و تأکید بر سهم صددرصدی خود زیاده‌خواهی در این خصوص را تکرار می‌کرد. طی یک دهه گذشته کشور کویت با مستمسک قرار دادن نتایج لرزه‌نگاری انجام شده توسط شرکت شل برای این کشور، به تعریف خط مرزی جدید اقدام کرد که بر اساس این مرز، کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی میدان قرار دارد، اما این مرز هیچ‌گاه مورد پذیرش کشورمان قرار نگرفت. با گفت‌وگوهای انجام شده قرار بر آن شد تا با تعیین حدود مرزی در این میدان گازی مشترک، استحصال گاز از آن هم به شکل مشترک میان سه کشور پیش برود.

ابتکارعمل دولت سیزدهم
اما آخرین خبر درخصوص میدان آرش مربوط به تاریخ پنجم فروردین امسال می‌باشد که عربستان و کویت بدون حضور ایران قراردادی برای توسعه این میدان امضا کردند. وزارت امور خارجه اما به سرعت توافق جدید عربستان‌سعودی و کویت را «غیرقانونی» خواند و گفت حق ایران برای بهره‌برداری از این میدان همچنان محفوظ است. همچنین وزیر نفت ایران در اقدامی مبتکرانه و رو به جلو خبر داد که مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و بزودی با نصب جکت (پایه)، عملیات حفاری در این میدان آغاز می‌شود. اوجی تأکید کرد اگرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میادین مشترک هستیم، اما اقدامات یک‌جانبه، مانع اجرای طرح مذکور نخواهد شد. معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت هم دلیل تأخیر در بهره‌برداری از این میدان مشترک را تصمیم‌گیری راجع به تحدید حدود و تعیین مرز با کویت معرفی کرد و اعلام داشت در شرایطی که طرف مقابل بدون توجه به مذاکرات پیشین و به‌صورت یک‌جانبه به توسعه این میدان اقدام کند، دلیلی برای تأخیر وجود ندارد.
گفتنی است بر اساس اطلاعات موجود و قوانین بین‌المللی نظیر عمق آب و فاصله تا سرزمین خشکی، مرز دریایی در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی تعیین شده که همین مرز مورد قبول و تأکید کشورمان است. طبق این مرز، حدود ۴۰درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخایر درجای این میدان، یک حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) حفر کرد که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است.