نتایج پنهان و آشکار اعلام صورت‌های مالی شرکت‌ها

علی افضلی
کارشناس اقتصادی
اعلام عمومی صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی از دو منظر قابل تبیین است. نخست به چرایی انجام این اقدام می‌‌پردازیم. با توجه به اینکه شرکت‌های دولتی بخش بزرگی از اقتصاد و دولت را در ایران و بسیاری از کشورها تشکیل می‌‌دهند در نتیجه شفافیت این شرکت‌ها ذیل شفایت نهاد دولت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در گذشته شرکت‌های دولتی صورت‌های مالی خود را فقط به سازمان برنامه و بودجه ارائه می‌‌کردند چون دولت به عنوان مالک باید از جزئیات اطلاع پیدا می‌‌کرد. پس از مدتی قانونی وضع شد که مجلس نیز باید از صورت‌های مالی مطلع شود. تکلیف قانونی مجلس جهت سنجش عملکرد دولت زمینه تصویب چنین قانونی شد.
علاوه بر دولت و مجلس ضرورت این موضوع احساس شد که دو رکن دیگر یعنی رسانه‌ها و عموم مردم نیز صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی را در اختیار داشته باشند. رسانه‌ها در جایگاه دیده‌بان جامعه و با اتکا به وظیفه رصد و پایش کارایی شرکت‌ها و مردم به عنوان مالیات دهندگان نیز ضرورت داشت تصویری کلی از عملکرد شرکت‌های دولتی داشته باشند. با این تفاسیر و با اتکا به دلایل مطرح شده می‌‌توان گفت اقدام درستی انجام شده است. پس از اطمینان از صحت این رویکرد به کارکردهای آن می‌‌پردازیم.
لازمه ارزیابی این مهم آن است که علاوه بر اطلاع از صورت‌های مالی اهداف و عملکرد شرکت‌ها نیز اعلام شود. این موضوع کمک می‌‌کند تا در حوزه  وظایف تکلیفی شرکت‌ها نیز شفاف سازی صورت بگیرد.
در نخستین مواجهه گروه‌های مختلف با صورت‌های مالی ممکن است این پرسش مطرح شود که چرا برخی شرکت‌ها زیانده هستند اما اطلاع از اهداف شرکت‌های دولتی ما را به این موضوع رهنمون می‌‌کند که این شرکت‌ها در حوزه‌هایی همچون نظام یارانه‌ای و حمایتی و سیاست‌های مالیاتی تکالیف سنگینی برعهده دارند و فشار قابل توجهی را متحمل می‌‌شوند. به همین دلیل شفافیت در این حوزه  موجب می‌‌شود تا خود شرکت‌ها درباره میزان وظایف تکلیفی پاسخ دهند که زمینه شفافیت در امور دیگر هم فراهم می‌‌شود.
از سوی دیگر برخی شرکت‌ها نیز ممکن است ناکارایی خود را پشت مسئولیت‌ها و اهدافی که عنوان شد، پنهان کنند اما انتشار صورت‌های مالی در جامعه بویژه در جامعه کارشناسی سبب می‌‌شود تا به پشتوانه تحلیل کارشناسان اگر وظایفی خارج از تعهد بر شرکت‌ها تحمیل شده، تصحیح شود. همچنین بار دیگر مشخص شود هر شرکت چه اهدافی را در چه حوزه‌هایی باید دنبال کند و در آن زمینه عملکردش سنجیده شود. با این توضیحات پیش‌بینی می‌‌شود در پی اعلام صورت‌های مالی شرکت‌ها یکسری اصلاحات قانونی در آینده اتفاق بیفتد.
در جمع‌بندی نهایی می‌‌توان گفت در گام نخست ممکن است شرکت‌ها تحت فشار قرار بگیرند اما اگر منجر به اطلاع جامعه و کارشناسان از وظایف تکلیفی شرکت‌ها شود نتیجه آن حداقل در میان مدت این است که منجر به کاهش و معقول‌سازی فشار وارد شده بر شرکت‌ها خواهد شد.