بازی‌های دیجیتال؛ بزرگترین بازار دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین ایران

سید صادق پژمان
مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای
امسال از سوی رهبر فرزانه انقلاب اسلامی به‌عنوان سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نامگذاری و بر اساس این هدف‌گذاری، مقرر شده که ظرفیت‌های اقتصادی و زیرساختی کشور به سمت شکوفایی صنایع و بازارهایی جهت گیرند که مبتنی بر دانش رشد کرده و منجر به اشتغال پایدار شوند.
برابر تعریف‌ ارائه شده در آیین‌نامه تشخیص شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان، «شرکت‌های دانش‌بنیان، مؤسسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان (بویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط) تشکیل می‌شوند» و شاید تأکید بر همین یک نکته مهم که چه نوع از شرکت و محتوایی دانش‌بنیان است و کدام فعالیت اقتصادی را شامل می‌شود، بتواند تا حدود زیادی ریل‌گذاری برای تحقق شعار سال را به انجام برساند.در این راستا و همانگونه که در مقدمه سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم (ابلاغ شده در تیرماه 1400) نیز ذکر شده، فناوری‌های فرهنگی و نرم، ظرفیتی برای تولید بیش از دو هزار و 250 میلیارد دلار ارزش اقتصادی و بیش از 30 میلیون شغل مستقیم در این حوزه را دارند و از این حیث، جزو پایدارترین بخش‌های اقتصادی محسوب می‌شوند. در میان بخش‌های مختلف صنایع فرهنگی، صنعت بازی‌های دیجیتال با حدود بیش از 200 میلیارد دلار درآمد سالانه و 3 میلیارد نفر مخاطب در سراسر جهان، از برجسته‌ترین حوزه‌های پیوندزننده فناوری، فرهنگ، رسانه و اقتصاد محسوب می‌شود.به عبارتی اگر در یک روند معکوس، بخواهیم به سراغ زمینه‌هایی از اقتصاد برویم که مخاطب یا بازار قابل توجهی داشته، بازده اقتصادی آن برای یک سرمایه‌گذار حوزه فناوری‌های نو قابل توجه باشد، زنجیره ارزشش مستقیماً از نهاد علم و دانش تأثیر بپذیرد و در عین حال برای اشتغالزایی با هزینه پایین و پایداری بالا زمینه‌سازی کند، باید به صنعت-رسانه-هنر بازی‌های دیجیتال نظر داشته باشیم.
این در حالی است که ظرفیت بالای بازی‌های دیجیتال همراستا با جهان، در کشور ما نیز قابل ردیابی است. بر اساس برآوردهای پژوهشی قابل اتکا، تا پایان سال 1398 در ایران بیش از 32 میلیون نفر مخاطب بازی‌های دیجیتال بوده‌اند که سالانه 4300 میلیارد تومان را برای خرید نرم‌افزار و سخت‌افزار آن هزینه کرده‌اند. این اعداد البته تا پیش از همه‌گیری کرونا محاسبه شده‌اند و بر اساس مطالعات جدیدتر، نرخ افزایش تعداد بازیکنان و هزینه‌کرد آنها در دوره کرونا به طرز چشمگیری افزایش یافته است.علاوه‌بر این، صنعت بازی‌های دیجیتال، در کنار دانش‌بنیان بودن (به معنای دقیق کلمه)، اشتغالزایی و وجود یک بازار آماده و تشنه دریافت خدمات جدید، نیاز به تأسیس مراکز هزینه‌بر و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی پرخرج ندارند، دوستدار محیط‌ زیست بوده و از قابلیت صادرات تحریم‌گریز برخوردار هستند.
اهمیت مسأله زمانی صدچندان می‌شود که بدانیم عدم ورود کشور به این عرصه دانش‌بنیان، به خاطر تأثیر بسیار این زیست‌بوم بر مقوله فرهنگی-اخلاقی پرورش نسل‌های آینده، بنیان‌های اجتماعی آتی را تهدید می‌کند.بنابراین حیاتی است که با برجسته‌سازی این ضرورت‌ها، توجه سیاستگذاران و مسئولان را به این بخش راهبردی و حساس معطوف کرد تا با شکل‌دهی به یک نظام نوآوری سازمان‌یافته، از بازی به مثابه یک پیشران قدرت نرم و یک عامل فرهنگی-اقتصادی گفتمان‌ساز، تعالی‌بخش و تمدن‌ساز بهره برد.
در این زمینه لازم است در راستای تحقق اهداف کمی و کیفی سند توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم به منظور جهش زیست‌بوم، ارتقای نمانام (نام تجاری) و نفوذ محصولات بومی در عرصه‌های ملی و فراملی، ضمن تنظیم برنامه‌های سیاستی دقیق، همتی مضاعف برای هدایت و حمایت از مسیرهایی صورت گیرد که علاوه‌بر بهینه‌سازی وضعیت کنونی، از طریق بهبود شرایط تجاری‌سازی، تسهیل ورود سرمایه‌گذاران و تخصیص اعتبارات کافی، منجر به افزایش سهم بازی‌های ایرانی از بازار داخل و خارج شده و اشتغال پایدار را تضمین کنند.این منظومه سیاستگذاری نیاز به بسته‌هایی دارد که بدون شتاب‌زدگی و تضییع منابع تشویقی، به تحولات واقعی و پایدار منجر شود. در این مسیر البته مأموریت دستگاه حکمرانی، بیش از آورده‌های مالی، کمک به گردش اطلاعات به نحوی درست، شفاف و عادلانه است تا بتوان به طورمستمر با پایش گلوگاه‌ها، نظام مسائل را احصا و برای حل چالش‌های موجود، تصمیماتی چابک، به‌روز و مؤثر اتخاذ کرد.اگرچه در جهان پیچیده امروز، فهم مسائل، ارائه راهکارهای دقیق و پیاده‌سازی تصمیمات نمی‌تواند در انزوا و صرفاً با مداخله سیاستگذار صورت پذیرد، بلکه موفقیت در این مسیر، در گرو مشارکت همه‌جانبه ذینفعان در چرخه تصمیم‌گیری و افزایش گفت‌و‌گوها و تعاملات میان بخش‌های مختلف، به گونه‌ای هم‌افزا و اثربخش است.