«سلطان» به دنبال واگذاری «عنوان»

براساس آمارهای بانک مرکزی، حجم پایه پولی از ۲۲۰هزار میلیارد تومان قبل از آغاز به کار عبدالناصر همتی در بانک مرکزی با حدود 110درصد رشد به ۴۶۱هزار میلیارد تومان رسیده است

گروه اقتصادی/ سلطان به دنبال واگذار کردن عنوان خود است. عبدالناصر همتی رئیس کل سابق بانک مرکزی که در دولت دوازدهم زمام امور ساختمان میرداماد را در دست داشت، به دلیل ثبت بالاترین رشد پایه پولی با بیش از 40درصد که در طول چهار دهه اخیر بی‌سابقه بوده، لقب «سلطان چاپ پول» را به نام خود ثبت کرده است،اما پس از ناکامی در رقابت سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، اکنون در جایگاه منتقد سیاست‌های دولت سیزدهم، هرازگاهی انتقادی از جنس سیاست‌های پولی مطرح می‌کند.
در تازه‌ترین ویدیوی اینستاگرامی، همتی با اشاره به اینکه دولت سیزدهم با 142هزار میلیارد تومان چاپ پول «فوق سلطان چاپ پول» است، سعی دارد تا عنوانی را که در طول 34ماه فعالیت خود در بانک مرکزی با زحمت به دست آورده است به دیگران واگذار کند.
همتی برای بزرگ نشان دادن رقم افزایش پایه پولی یا همان چاپ پول، کل سال 1400 را به عنوان کارنامه کاری دولت سیزدهم درنظر گرفته است. این درحالی است که مراسم تحلیف آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، دوازدهم مرداد سال گذشته به عنوان رئیس‌جمهور برگزار شد و از هفتم شهریو‌ماه با تشکیل کابینه به‌‌طور رسمی کار دولت سیزدهم آغاز شد، اما سلطان چاپ پول نیمه نخست سال گذشته را که هنوز دولت دوازدهم برمسند امور بود به حساب دولت سیزدهم گذاشته است.
کارخانه چاپ پول
در شرایطی که همتی تلاش دارد تا رکورددار چاپ پول را کس دیگری معرفی کند، گزارش‌های رسمی بانک مرکزی چیز دیگری را نشان می‌دهد، به‌طوری که وی در مدیریت نقدینگی و پایه پولی بدترین عملکرد را داشته تا جایی که به گفته کارشناسان بانک مرکزی، در دوره همتی این بانک به کارخانه چاپ پول تبدیل شده است. براساس آمارهای بانک مرکزی، حجم پایه پولی از ۲۲۰هزار میلیارد تومان قبل از آغاز به کار عبدالناصر همتی در بانک مرکزی با حدود 110درصد رشد به ۴۶۱هزار میلیارد تومان رسیده است. درواقع بیش از نصف پایه پولی در کمتر از سه سال فعالیت همتی در بانک مرکزی ایجاد شده است.
آمارها نشان می‌دهد که پایه پولی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم پنج برابر شده است، به‌طوری که رقم پایه پولی از 95هزار میلیارد تومان در ابتدای دولت یازدهم به بیش از 500هزار میلیارد تومان در پایان خرداد‌ماه سال گذشته یعنی انتهای دولت دوازدهم رسیده است. بر این اساس در دولت حسن روحانی پایه پولی، بیش از 422درصد رشد داشته است، بدین ترتیب در دولت‌های یازدهم و دوازدهم 405هزار میلیارد تومان پول چاپ شده است. بررسی تفکیک شده دولت‌های یازدهم و دوازدهم نیز نشان می‌دهد که وضعیت این شاخص اثرگذار اقتصادی در دولت دوازدهم بدتر شده است، به طوری که در دولت یازدهم پایه پولی 94.4درصد و در دولت دوازدهم 168.9درصد رشد داشته است.
نگاهی به شاخص‌های اعتباری سال گذشته نشان می‌دهد که منشأ اصلی رشد پایه پولی به عملکرد بانک مرکزی ارتباط دارد. دراین سال بخش اصلی افزایش پایه پولی ناشی از افزایش خالص دارایی‌های بانک مرکزی است. مهم‌ترین دلیل افزایش خالص دارایی‌های خارجی نزد بانک مرکزی نیز عدم بازگشت ارزهای صندوق توسعه ملی است. در سال گذشته دولت از منابع ریالی بانک مرکزی استفاده کرده اما بانک مرکزی نتوانسته به این منابع دسترسی پیدا کند تا ارزها را به فروش برساند و خالص دارایی‌های خود را کاهش دهد. به همین دلیل است که از رشد 29درصدی پایه پولی در سال 1399، تقریباً 27درصد آن به این علت ارتباط داشته است. در سال گذشته متغیرهای تأثیرگذار در پایه پولی تغییرکرد، به طوری که بودجه 1400 به اصلی‌ترین متغیر در زمینه رشد پایه پولی بدل شد. اولین دلیل آن افزایش شدید سقف مصارف بودجه سال گذشته بود که چون میزان تنخواه دولت نزد بانک مرکزی نیز درصدی از سقف مذکور بود، عملاً پایه پولی از این طریق، یعنی افزایش مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی، اتفاق افتاد.
رشد بیش از 100 درصدی نقدینگی
در کنار پایه پولی، بررسی سایر شاخص‌های مهمی که بانک مرکزی در بهبود آنها نقش اصلی دارد نیز نشان از وضعیتی مشابه دارد. بر اساس داده‌های منتشر شده در نماگرهای بانک مرکزی، رقم نقدینگی که در پایان تابستان ۱۳۹۷ به رقم ۱۶۷۲هزار تومان بالغ می‌شد، در پایان فروردین سال گذشته به ۳۴۹۰هزار میلیارد تومان رسیده است. مقایسه رقم نقدینگی در ابتدا و انتهای دوره کاری همتی در بانک مرکزی بیانگر رشد ۱۰۷.۸درصدی این متغیر پولی در این دوره زمانی است که نشان می‌دهد در این کمتر از سه سال نقدینگی دو برابر شده است. از حدود ۴۲۰۰هزار میلیارد تومان حجم نقدینگی موجود در کشور در پایان دوره فعالیت همتی دربانک مرکزی، بیش از ۵۴درصد آن، معادل ۱۸۸۷هزار میلیارد تومان در دوره ریاست وی ایجاد شده است. مقایسه نقدینگی در دوره فعالیت دولت روحانی نیز نشان‌دهنده رشد 8برابری این متغیر است. به عبارت دیگر نقدینگی بیش از 700درصد بیشتر شده است. در ابتدای دولت یازدهم حجم نقدینگی در اقتصاد ایران در حدود 479هزار میلیارد تومان بود که در پایان دولت دوازدهم این رقم به 3705هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
کلید گاوصندوق بانک مرکزی در دست دولت
بدهی‌های دولت به بانک مرکزی و استقراض، یکی از متغیرهای مهمی است که روی سایر شاخص‌های کلیدی مانند نقدینگی و پایه پولی نیز اثرمی گذارد. این در شرایطی است که در دوران ریاست همتی، شاهد افزایش قابل‌توجه برداشت‌های دولت از منابع بانک مرکزی هستیم. در ابتدای فعالیت همتی در بانک مرکزی، بدهی دولت به این بانک حدود ۳۵هزار و ۳۵۰میلیارد تومان بوده که این رقم پایان دوره همتی به ۱۱۱هزار و ۳۵۰میلیارد تومان رسید. این آمار نشان می‌دهد در دوره همتی بدهی دولت به بانک مرکزی رشد ۲۱۵درصدی داشته است.
تورم به اوج رسید
با عملکرد نامطلوب همتی دربانک مرکزی، شاخص‌هایی مانند تورم که با سفره مردم ارتباط مستقیمی دارد هم رکوردهای تازه‌ای را به ثبت رساند. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم میانگین سالانه در مرداد‌ماه سال ۹۷ یعنی زمان ورود آقای همتی به بانک مرکزی ۹.۷درصد بود، نرخ تورم نقطه به نقطه مرداد ۹۷ در آن گزارش ۱۹.۳درصد بود. نرخ تورم سالانه منتهی به اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰ که آخرین گزارش تورمی مرکز آمار ایران پیش از خروج آقای همتی از بانک مرکزی است به ۴۱درصد رسید که به معنای افزایش بیش از ۴برابری این نرخ در دوره کاری او است. مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه به نقطه اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰ را نیز ۴۶.۹درصد گزارش کرده است که ۲۷.۶واحد درصد از تورم نقطه‌ به نقطه آغاز به کار همتی بالاتر است. همچنین در دوره ریاست عبدالناصر همتی بر بانک مرکزی نرخ تورم سالانه در دو سال پیاپی به بالای ۴۰درصد رسید که این اتفاق (بدون در نظر گرفتن سال ۱۳۷۴) در ۶۰سال اخیر بی‌سابقه بوده است.
سقوط ارزش ریال
در شرایطی که اصلی‌ترین وظیفه بانک مرکزی حفظ ارزش پول ملی است، در دوره ریاست همتی بر این بانک با رشد جهشی نرخ ارز به عنوان یکی از متغیرهای مهم ارزش پول ملی، شاهد افت شدید ارزش ریال هستیم. نرخ دلار که با نرخ ۹هزار و ۱۵۵تومان در سوم مرداد سال ۹۷ تحویل عبدالناصر همتی شده بود با نرخی نزدیک به ۲۵هزار تومان تحویل اکبر کمیجانی رئیس کل بعدی بانک مرکزی شد. قیمت دلار ۲۴مهر سال ۹۹ با رسیدن به رقم ۳۱هزار و ۸۰۰تومان رکورد شکست. بدین ترتیب نرخ ارز در دوره مدیریت همتی با جهش ۲۴۸درصدی روبه‌رو شد که بالاترین میزان رشد درتمام دوره‌های بانک مرکزی است. در دوره همتی نرخ دلار به طور میانگین سالانه ۸۰درصد رشد کرده در حالی که در دوره رؤسای کل قبلی بانک مرکزی نرخ میانگین افزایش قیمت ارز در هر سال ۲۷درصد بوده است.