نشای خشکسالی در حریم کرخه

میزان بارندگی در حوضه آبریز کرخه که چهار استان خوزستان، ایلام، کرمانشاه و لرستان را در بر می‌گیرد، امسال 50 درصد کاهش یافت

زهره افشار
خبرنگار
کشت برنج در استان های غیر شمالی بویژه خوزستان و ایلام سال‌هاست که رواج دارد. شالیکاران این استان‌ها در چنین روزهایی خود را برای کشت برنج آماده می‌کنند. از سوی دیگر برنج خوزستان و ایلام به مذاق همسایگان عراقی هم خوش آمده است و این محصول در بازار‌های این کشور هم جا باز کرده است و همین موضوع سود‌آوری این محصول را برای کشاورزان خوزستانی بیشتر کرده است. اما امسال خشکسالی سایه سنگینی بر بخش کشاورزی انداخته است. از یک طرف مصوبه‌ها و آیین نامه‌های ابلاغی به استانداری‌ها بر جلوگیری از کشت دوم در این استان‌ها و همچنین ممانعت از کشت برنج تأکید دارد و از سوی دیگر منافع جوامع محلی و کشاورزان بومی اقتضا می‌کند که در همین شرایط هم از کشت برنج و سود آن چشم‌پوشی نکنند. در این وضعیت چالش مهم مسئولان محلی و استانی، اجرای قوانین و مقررات با وجود خواسته‌های کشاورزان است. از منظر کشاورزان خودداری از کشت در این مناطق یعنی چشم پوشی از معیشت خانواده‌هایشان و این چیزی نیست که کشاورزان براحتی از کنار آن بگذرند. هر چند مشوق‌هایی مانند جبران نقدی خسارات ناشی از عدم کشت کشاورزان به آنها وعده داده شده است. اما عملکرد سال‌های گذشته و عملی نشدن کامل وعده‌ها، کشاورزان را به دریافت چنین مشوق‌هایی هم بی‌اعتماد کرده است. این در شرایطی است که در حوزه گسترده آبریز کرخه بارندگی‌ها نسبت به میانگین بلند مدت 50 درصد کاهش یافته است. این حوزه چهار استان کرمانشاه، ایلام، خوزستان و لرستان را در بر می‌گیرد. همچنین به گفته «علی پوراحمد» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ایلام، کاهش بارندگی تأثیر جدی بر تشدید کاهش منابع آبی داشته و آورد برخی رودخانه‌های استان تا ۸۵ درصد کاهش پیدا کرده است و این روند در رودخانه‌های منتهی به سدهای مخزنی نمود بیشتری دارد.
به گفته این مسئول ایلامی، میانگین حجم آب ذخیره شده سدهای استان هم‌اکنون ۴۸ درصد است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان از کاهش ۳۰ درصدی ذخایر آبی دارد.
پایش مداوم کشتزارهای خوزستان
استان خوزستان یکی از استان‌های جنوبی است که با وجود گرمای بالا و تنش آبی در سال‌های گذشته، کشت برنج درزمره انتخاب‌های کشاورزان آن برای کشت قرار داشته است.
رئیس جهاد کشاورزی خوزستان به «ایران» می‌گوید: امسال بر سر کشت برنج کوتاه نمی‌آییم و همراه با مسئولان استانی از جمله نمایندگان مجلس، خبرگان، ائمه جمعه و جماعت، بخشداران، مسئولان آب و برق و دیگر نهادهای ذیربط یکصدا و همدل در کنار هم از کشت برنج نه تنها در اراضی حوضه  کرخه بلکه  در اراضی حوضه های  دز، کارون و مارون جلوگیری خواهیم کرد.
«خدا رحم امیری‌زاده» با اشاره به اینکه کشاورزان برنجکار استان معمولاً کار کشت برنج را در خردادماه شروع می‌کنند، افزود: ما از هم‌اکنون پایش‌های خود را برای جلوگیری از کشت برنج آغاز کرده‌ایم و اجازه نخواهیم داد هیچ کسی اعم از کشاورز یا شالیکوب‌ها یا کسانی که  بوسیله موتور پمپ‌ها آب به کشاورزان می‌فروشند، مقدمات کشت برنج را فراهم کنند و در این زمینه اطلاع‌رسانی کامل و شفافی کرده‌ایم.
البته باغ‌های نخیلات منطقه و کشاورزانی که اقدام به کشت یونجه کرده بودند آب لازم را دریافت خواهند کرد.
وی گفت: از 80 هزار هکتار برنجی که معمولاً در خوزستان کشت می‌شود بیش از 60 هزار هکتار در این 4 حوزه و در مجاورت شهرهای شوش، کرخه، دشت آزادگان، حمیدیه، هویزه و بخش‌هایی از اهواز اختصاص دارد که مختص کشت برنج عنبربو است.
وی البته این را هم تأکید کرد که دولت بسته‌های تشویقی و اقداماتی را برای حمایت از کشاورزان و گاومیش داران این منطقه دردست اقدام دارد.
وی با اشاره به اینکه خسارت کشت تابستانه خوزستان حدود 8 هزار میلیارد تومان است،تأکید کرد: ما در عین پیگیری خسارت معوض کشت برای شالیکاران اقدامات خوبی را برای حمایت از گاومیش داران منطقه اجرایی کرده‌ایم.
یکی از این اقدامات ایجاد استخرهای مصنوعی در جاهایی است که ارتفاع آب رودخانه‌ها پایین آمده، ما با تجهیزاتی که در اختیار داریم در بستر رودخانه‌ها گودال‌هایی حفر کرده‌ایم. در همین حال در همه محل‌های نگهداری گاومیش‌ها به‌صورت رایگان در حال تجهیز سیستم مه پاش هستیم که کمک بزرگی برای کاهش دمای بدن گاومیش‌ها است و تاکنون 20 میلیارد تومان اعتبار برای تجهیز اماکن دامی به مه پاش اختصاص یافته است.
به گفته وی حدود 40 هزار رأس گاومیش در این مناطق پرورش داده می‌شوند که جهاد کشاورزی با کمک ستاد اجرایی فرمان امام ( ره )  تمام گاومیش‌داران را شناسایی کرده و به سراغ آنها رفته است.
وی خاطرنشان کرد: در عین حال جهاد کشاورزی با خرید معادل 107 میلیارد تومان علوفه در حال توزیع رایگان آن میان گاومیش‌داران است.
ضمن اینکه کشاورزان، خسارت کشت پاییزه و خسارت تلف شدن دام‌های خود در تابستان سال گذشته را نیز دریافت کرده‌اند. با وجود این حمایت‌ها اما کشاورزان حوزه کرخه ودیگر مناطق دچار تنش آبی خوزستان انتظار بیشتری از دولت دارند.
«ایوب فتحی» از کشاورزان حوضه آبریز کرخه به «ایران» گفت: به ما اخطار داده‌اند که علاوه‌ بر برنج از کشت دیگر محصولات کشاورزی نیز خودداری کنیم ولی مگر ما در آمد دیگری داریم، چه کسی جوابگوی معیشت ما دراین شرایط تورمی است.
چند بار به جهاد کشاورزی و فرمانداری و آب و برق مراجعه کرده‌ام ولی آنها می‌گویند در خوش بینانه‌ترین حالت بتوانیم یک چهارم سود شما از بابت کشت محصولات را در قالب نکاشت به شما بدهیم.
وقتی ما را از کشت محروم می‌کنند و در مقابل قراراست از ما اینگونه حمایت کنند خب نباید توقع داشته باشند ما هم کشت نکنیم.
خشکسالی، 2800 میلیارد تومان به بخش زراعت ایلام خسارت زد
استان ایلام در سال‌جاری رتبه کم بارش‌ترین استان را به خود اختصاص داده و آمار نشان می‌دهد میزان بارش در این استان در سال زراعی جاری (اول مهر 1400 تاکنون) 66 درصد نسبت به بلند مدت کاهش داشته است و این در حالی است که در این استان تشنه سالانه بین 2 هزار و 700 هکتار تا 5 هزار و 500 هکتار از ارضی زراعی به زیر کشت محصول پر آب بر برنج می‌رود.
این مسأله به چالش مسئولان و مردم استان برای تأمین آب شرب استان دامن زده و حالا مسئولان استان چند هفته مانده به زمان معمول کشت برنج اعلام کرده‌اند که کشت برنج در این استان ممنوع است اما آنچه موجب نگرانی شده این است که کشاورزان شالیکار ایلام در سال گذشته نیز با وجود ممانعت مسئولان جهاد کشاورزی از کشت برنج در اراضی سد کرخه باز هم اراضی وسیعی را به زیر کشت برنج بردند و امسال نیز مسئولان پیش‌بینی می‌کنند این مسأله تکرار شود.
«حشمت‌الله زرین جوب» معاون زراعت جهاد کشاورزی ایلام در این خصوص به خبرنگار «ایران» گفت: کشت برنج درایلام برخلاف خوزستان که کشاورزانش حدود 20 سال است به کشت برنج روی آورده‌اند قدمت 200 ساله دارد و در سال‌های گذشته به فراخور میزان آب در دسترس، بین 2 هزارو 700 تا 5 هزارو 500 هکتار از اراضی به زیر کشت برنج می‌رفته است.
در سال گذشته نیز با وجود ممنوعیت کشت برنج در استان باز هم 3 هزار هکتار از اراضی به زیر کشت برنج رفت. واقعیت این است که ما در اراضی که کانال‌ها و پمپ‌های آن تحت نظر خودمان است می‌توانیم آب را ببندیم ولی کنترل جوی‌های سنتی کار دشواری است و انتظار می‌رود با وجود ممنوعیت امسال هم حداقل 2 هزار و 200 هکتار به زیر کشت برنج برود.
اراضی کشاورزی زیر سد کرخه در استان ایلام حدود 230 هزار هکتار است که این اراضی  در اطراف شهر‌های چرداول، سیروان، دره شهر و دهلران قرار گرفته و به گفته زرین جوب امسال کشاورزان برای تأمین در این منطقه با مشکلاتی روبه‌رو هستند.
وی با اشاره به اینکه کشت برنج در استان ایلام به‌صورت نشایی و از ارقام عنبربو و شمشیری است، افزود: متأسفانه برخی کشاورزان با وجود واقعیت‌های نگران کننده منابع آب استان در حال تهیه نشاء هستند و به نظر می‌رسد دولت برای جلوگیری از کشت برنج باید هشدارارشادی را کنار بگذارد.
وی گفت: کشاورزان باید در جریان باشند که ایلام امسال شدید‌ترین خشکسالی کشور را تحمل می‌کند و ما نباید حق زیست محیطی بقیه را نادیده بگیریم.
وی خاطرنشان کرد: جهاد کشاورزی با همکاری استانداری به‌دنبال گرفتن حق نکاشت برای کشاورزانی است که از کشت برنج خود‌داری می‌کنند و در عین حال به کشاورزان توصیه می‌کند به سمت کشت گیاهان دارویی بروند که آب زیادی لازم ندارد. به این دسته از کشاورزان تسهیلات کم‌بهره داده می‌شود.
معاون جهاد کشاورزی ایلام گفت: در سال زراعی جاری، خشکسالی حداقل 2 هزار و 800 میلیارد تومان خسارت به بخش زراعت استان زده و 235 هزار تن انواع محصولات از جمله بخشی از محصول گندم جو و حبوبات را از بین برده است.