صدای بلند مؤسسات کنکور، بازار داغ کتب کمک درسی

اکرم رضایی‌ثانی
سی و سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب در مصلای امام خمینی در حال برگزاری است، نمایشگاهی که در آن مطابق هر سال تبلیغات مؤسسات کنکور و کتب کمک‌آموزشی از غرفه‌های مقابل خروجی مترو به سمت مصلی شروع می‌شود و به بنرهای بزرگ تبلیغاتی در داخل نمایشگاه می‌رسد و بلندگوهای نمایشگاه هم مکرراً نام مؤسسات ناشر این کتاب‌ها را فریاد می‌زند. از خیابان شهید بهشتی که یکی از ورودی‌های اصلی به نمایشگاه است به محض قدم گذاشتن به محوطه باز نمایشگاه، افرادی مقابل دانش‌آموزان و نوجوانان را می‌گیرند و از آنها می‌خواهند که در آزمون‌ها ثبت‌نام کنند. وعده می‌دهند که اگر دانش‌آموز رشته ریاضی هستید حتماً با آزمون‌های ما در دانشگاه شریف پذیرفته می‌شوید یا اگر در رشته تجربی تحصیل می‌کنید می‌توانید با کلاس‌ها و آزمون‌های هفتگی ما وارد رشته پزشکی شوید. این جملات را غرفه‌داران مؤسسات کنکوری مرتباً برای دانش‌آموزان تکرار می‌کنند. می‌پرسم هزینه ثبت‌نام چقدر است؟ می‌گوید «4میلیون و اگر همین الان ثبت‌نام کنید به شما یک میلیون تخفیف می‌دهیم.»
امسال یک طبقه به کتاب‌های کمک‌آموزشی و درسی اختصاص یافته که دانش‌آموزان را از اول ابتدایی تا سال آخر دبیرستان  پوشش می‌دهد. 14 میلیون دانش‌آموز مخاطب کمی نیست! جالب توجه است که میزان جمعیت این طبقه نسبت به جمعیت کل نمایشگاه بیشتر است، افرادی که در صف‌های طویل و پرجمعیت خرید کتب کمک آموزشی ایستاده‌اند، گواه از متقاضی زیاد در این بخش می‌دهد. تقریباً هر داوطلب از یک تا چهار الی 5 کیسه کتاب در دست دارد. از سوی مؤسسات، تخفیف‌های وسوسه‌انگیزی ارائه می‌شود که هر دانش‌آموزی را مجاب می‌کند از غرفه‌های متعدد کمک‌آموزشی خرید کند.
چند دانش‌آموز دختر در پایه دوازدهم که خریدهای خود را انجام داده‌اند می‌گویند تا کنون نزدیک به 4میلیون تومان فقط کتاب کمک‌درسی تهیه کرده‌اند! دانش‌آموز پسری هم که همراه مادر و برادرش به نمایشگاه آمده، می‌گوید پایه دوازدهم است و علاوه بر کتاب‌های امسال برای سال بعد هم کتاب تهیه کرده است. مادر این دانش‌آموز می‌گوید: «تا الان که فقط از دو غرفه دیدن کرده‌ایم برای هر دو پسرم یک میلیون تومان کتاب تهیه کردیم. هزینه‌ها بسیار بالاست با این حال از طرف مدرسه فرزندم سفارش یک سری کتاب از مؤسسه‌های دیگر را داده‌اند و از ما خواسته‌اند که حتماً آنها را تهیه کنیم.»
یکی از شلوغ‌ترین غرفه‌ها مربوط به یکی از مؤسسه‌ها است، روابط عمومی این غرفه درباره گروه‌های دانش‌آموزان که کتب درسی و کمک‌آموزشی تهیه می‌کنند به «ایران» می‌گوید: کتاب‌های کمک‌آموزشی تعریف و جایگاه خودش را دارد. اقشار متوسط و ضعیف جامعه بیشترین افرادی هستند که به سمت کتاب‌های کمک‌درسی می‌آیند، زیرا مدارس غیردولتی و غیرانتفاعی معلمانی دارند که دانش‌آموز را پشتیبانی علمی می‌کنند. از این‌رو اقشار ضعیف که در مدارس عادی و دولتی تحصیل می‌کنند به سمت کتاب‌های کمک‌آموزشی می‌روند. بالطبع این کتاب‌های آموزشی یک نقطه امن برای دانش‌آموزان بااستعدادی محسوب می‌شود که با‌وجود‌عدم تأمین مالی خانواده نمی‌توانند از آموزش‌های پرهزینه استفاده کنند.
وی در ادامه بیان می‌کند: عمده دانش‌آموزان ما در مدارس دولتی هستند؛ اگر محتوای کتاب‌های درسی آموزش و پرورش برای دانش‌آموزان کافی بود آیا آنها باز هم از کتب کمک‌آموزشی استفاده می‌کردند؟ و آیا خانواده‌های‌شان واقعاً تمایل داشتند که برای هر یک از فرزندان 2تا 5 میلیون و حتی بیشتر کتاب کمک‌درسی بخرند؟ اما واقعاً این تمایل خرید در آنها دیده می‌شود.
ناصری در پاسخ به این سؤال که تأثیر ۶۰ درصدی سوابق تحصیلی در کنکور که قرار است از 1402 کلید بخورد چقدر موجب افزایش خرید کتب کمک‌آموزشی خواهد شد، می‌گوید: قطع به یقین این اتفاق رقم خواهد خورد و ناخواسته خانواده‌ها را به این سمت می‌کشاند. با حذف دروس عمومی و تأثیر ۴۰ درصدی دروس تخصصی در برخی مدارس یک فضایی برای معلمان ایجاد شده است. به این صورت که چون شرط معدل در کنکور مهم است و سؤالی از دروس عمومی هم در کنکور مطرح نخواهد شد، معلم با دریافت پول از دانش‌آموز و خانواده آنها، نمره دروس عمومی‌اش را بالا می‌برد.
روابط عمومی غرفه دیگری که جمعیت قابل توجهی از محصلان در آنجا برای خرید کتاب کمک‌درسی صف کشیده‌اند، درباره خرید کتاب‌های کمک‌درسی با توجه به شرایط فعلی جامعه و همچنین افزایش قیمت کتاب بیان می‌کند: ما پیش از شروع نمایشگاه، تبلیغات خود را آغاز کردیم و حالا در مقطعی در زمان هستیم که دانش‌آموزان هم کتاب‌های فعلی خود را می‌خرند هم کتاب‌های سال آینده‌شان را تهیه می‌کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که قیمت کتاب چقدر افزایش پیدا کرده است، توضیح می‌دهد: ما نسبت به سایر مؤسسات و غرفه‌ها، افزایش قیمت کمتری داشتیم. البته باز هم این قیمت‌ها ممکن است برای برخی خانواده‌ها سنگین باشد اما با توجه به افزایش قیمت کاغذ طبیعی است که نمی‌توانیم تا حدی کمتر کتاب‌ها را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم.
وی در واکنش به این پرسش که به‌طور میانگین هر دانش‌آموز چقدر از غرفه شما خرید می‌کند، می‌گوید: چیزی که من در روزهای اول نمایشگاه در فاکتورها دیدم عددی حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان متوسط خرید هر دانش‌آموز است. البته دانش‌آموزانی هم داریم که ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان را خرید می‌کنند اما طبیعتاً دانش‌آموزان از غرفه‌های دیگر هم خرید دارند و فکر می‌کنم میانگین سبد خرید آنها معادل ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان باشد.
وی در پایان خاطرنشان می‌کند: یک سوم صندوق‌های ما در این غرفه کتاب کنکور است مابقی مربوط به مقاطع متوسطه دوم و دبستان است. یعنی این کتاب‌های تکمیلی برای مقاطع پایین وجود دارد. مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای کنکور ۱۴۰۲ تغییری در این مسأله ایجاد نمی‌کند زیرا دانش‌آموزان به کتاب‌های تکمیلی نیاز دارند البته ممکن است درصد کوچکی تأثیر داشته باشد.
سی و سومین دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تا ۳۱ اردیبهشت ماه ادامه دارد و در این مدت دانش‌آموزان و دانشجویان مخاطبان اصلی نمایشگاه کتاب بوده‌اند.