اصلاح یارانه در ایران، گرانی در خارج

در چهار سالی که ارز با نرخ 4200 تومان برای واردات کالاهای اساسی تخصیص داده می‌شد، اشتهای قاچاقچیان برای خارج کردن کالاهای یارانه‌ای از ایران به کشورهای همسایه نیز افزایش یافته بود، به طوری که طبق گزارش‌های منتشرشده، بخشی از یارانه تخصیص داده شده به جیب مردم کشورهایی مانند افغانستان، عراق، پاکستان و... می‌رفت، اما از زمانی که دولت سیزدهم سیاست اصلاح ارز ترجیحی را در دستور کار خود قرار داده، شاهد تکانه‌های قیمتی در بازار این کشورها هستیم، چنانکه گویی یارانه در این کشورها اصلاح شده است. بنا بر گفته عباس آرگون، نایب رئیس کمیسیون بازار و سرمایه اتاق بازرگانی تهران، ۱۵ میلیون نفر از جمعیت کشورهای همسایه از یارانه کالاهای اساسی ایران بهره می‌بردند.
براساس اظهارنظر مسئولان، قیمت تمام شده آرد برای دولت حدود ۱۷ هزار تومان است، به عبارتی قیمت هر کیسه ۵۰ کیلویی آرد حدود ۷۵۰ هزار تومان خواهد شد؛ این درحالی است که دولت آرد را به صورت یارانه‌ای با قیمت هر کیسه ۳۸ هزار تومان در اختیار نانوا قرار می‌دهد، به عبارت دیگر دولت ۱۶ هزار تومان یارانه به این محصول پرداخت می‌کند. از طرفی در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۵۰ هزار تن آرد از کشور خارج شده است با این تفاسیر ۵۷۰ میلیارد تومان از یارانه آرد ایرانیان به کشورهای دیگر قاچاق می‌شود. افزایش قیمت کالاهای اساسی در کشورهای همسایه همچون امارات، افغانستان و پاکستان و کمبود اقلامی چون روغن و آرد در شهرهای مختلف اقلیم کردستان پس از اجرای طرح اصلاح یارانه‌ها، شاهد دیگری بر این ادعا است که بخش اعظمی از یارانه دولت در قالب ارز ترجیحی در طول ۴ سال اخیر، در اختیار کشورهای همسایه قرار می‌‎گرفته است. البته افزایش قیمت جهانی مواد غذایی تحت تأثیر جنگ اوکراین و روسیه و بحران غذایی، اصلی‌ترین عامل افزایش قیمت محسوب می‌‎شود؛ با وجود این کمیابی مواد غذایی نظیر روغن و آرد در کشورهای همسایه، پس از حذف ارز ترجیحی حکایت از این دارد که قاچاق کالاهای ذکر شده تحت افزایش قیمت در ایران کاهش یافته، به بیان دیگر آزاد‎سازی قیمت‌ها در ایران تأثیر مستقیم در کمبود و افزایش قیمت مواد غذایی در این کشورها داشته است.
جهش قیمت‌ها در افغانستان
در همین زمینه، فروشندگان مواد غذایی در افغانستان می‌گویند افزایش قیمت مواد غذایی در ایران تأثیر مستقیمی بر بازارهای این کشور گذاشته و کالاهایی که از ایران وارد می‌شوند در بازار هرات و شهرهای دیگر با 2 برابر قیمت به‌ فروش می‌رسند. به گزارش فارس، پس از افزایش قیمت کالاهای یارانه‌‌ای در ایران، افغانستان که به گفته بازرگانان نزدیک به 80 درصد از نیازمندی‌های خود را از ایران وارد می‌کند، با افزایش قیمت این کالاها رو‌به‌رو است. در حال حاضر مواد غذایی چون ماکارونی، برنج، روغن، شکلات و مواد شوینده در بازار هرات با 2 برابر قیمت فروخته می‌شود. محمد رفیع یکی از فروشندگان مواد غذایی در بازار هرات در این‌باره گفت: از چند روز پیش تاکنون بیشتر کالاهایی که از ایران وارد هرات می‌شد، به یکباره با افزایش قیمت چشمگیری مواجه شده و در حال حاضر مواد غذایی و مواد شوینده در بازار هرات با 2 برابر قیمت نسبت به گذشته فروخته می‌شود و این امر سبب کاهش مشتریان آنها شده است.
وی ادامه داد: یک کیلو شکلات در گذشته 120 افغانی بود اما حالا 200 افغانی فروخته می‌شود، روغن مایع 5 لیتری 800 افغانی بود اما حالا به دلیل افزایش قیمت در بازار 1100 افغانی فروخته می‌شود و اگر این روند ادامه داشته باشد از یک‌سو دیگر کسی برای خرید به آنها مراجعه نخواهد کرد و از سوی دیگر بازار هرات به تعطیلی کشیده خواهد شد. سید مهدی که سال‌ها است در بازار هرات کالاهای مرغوب ایرانی را به فروش می‌رساند، با اشاره به افزایش قیمت‌ها در ایران که تأثیر مستقیمی بر بازار هرات گذاشته، گفت: در گذشته بیشتر خانواده‌ها از کالاهای ایرانی استفاده می‌کردند، اما اکنون پس از افزایش قیمت این کالاها فقط 30 درصد از شهروندان از من خرید می‌کنند و بیشتر مشتریان کالاهای افغانی را با قیمت پایین می‌خرند.
توریالی غوثی یکی از تجار هراتی نیز در این‌باره گفت: افزایش قیمت کالاهای مختلف در ایران به دلیل اینکه افغانستان بیشترین واردات را از این کشور دارد تأثیر مستقیمی بر بازار هرات داشته است، اما اگر تمام بازرگانان و حکومت به‌صورت متحد تلاش کنند با وجود منابع سرشار طبیعی می‌توانیم از این فرصت استفاده کرده و کالاهای تولیدی خود را وارد بازار کرده و با قیمت خوب به شهروندان عرضه کنیم. یعقوب مشعوف، کارشناس مسائل اقتصادی در هرات اظهار داشت: افغانستان یک کشور کاملاً مصرفی و متکی به واردات است و تغییرات قیمت در کشورهای همسایه سبب می‌شود تا قیمت کالاها در هرات هم افزایش یابد اما تا زمانی که حکومت خود را از قالب وابستگی به کشورهای خارجی و همسایه خارج نکند این چالش‌ها همچنان باقی خواهد بود.
افزایش قیمت‌ها در اقلیم کردستان
از سوی دیگر، گزارش‌های رسیده از اقلیم کردستان عراق نشان می‌دهد که پس از اجرای «طرح مردمی‌سازی توزیع عادلانه یارانه‌ها» در ایران، اقلامی چون روغن و آرد در شهرهای مختلف اقلیم کردستان از جمله اربیل و سلیمانیه کمیاب شده و قیمت آن روزانه در حال افزایش بوده و دارای نوسان شدید است.
بر‌اساس این گزارش، طی روزهای اخیر متوسط قیمت آرد در هر کیسه‌ ۵۰ هزار دینار (حدود یک میلیون تومان) و روغن یک لیتری حدود ۳ هزار دینار (حدود ۶۰ هزار تومان) بوده است.