عمان؛ میانجی امین و قابل اعتماد

گروه سیاسی/  سید هادی افقهی، صاحبنظر مسائل منطقه در گفت‌و‌گو با «ایران» به بررسی ابعاد سفر مهم رئیس جمهور به عمان پرداخت. او معتقد است این سفر که انتظار می‌رود به امضای توافقنامه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی میان تهران و مسقط منتهی شود، به ایجاد ثبات و امنیت منطقه کمک خواهد کرد و می‌تواند معادلات امریکا برای بعد از خروج خود از منطقه را بر هم بزند.آیت‌الله رئیسی فردا در چهارچوب یک سفر دوجانبه راهی عمان خواهد شد. این سفر در حالی انجام می‌شود که تهران و مسقط همواره رابطه نزدیکی با یکدیگر داشته‌اند و این نزدیکی در روند تحولات پرفراز و فرود منطقه استمرار یافته است.
پیشینه روابط ما با سلطنت عمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
روابط ایران و سلطنت عمان از پیش از انقلاب اسلامی ایران وجود داشته است. زمانی که جبهه ظفار به عنوان یک گروه با رویکرد ایدئولوژیک مارکسیستی تلاش کرد از عمان جدا شود، سلطان قابوس، پادشاه پیشین عمان از شاه مخلوع ایران کمک خواست و او نیز در پاسخ نیروهایی را به کمک سلطان عمان فرستاد. روابط ایران و عمان بعد از انقلاب اسلامی وارد فاز تازه‌ای شد و در یک روند مبتنی بر اولویت و صمیمیت ادامه پیدا کرد بویژه که پیوندهای دو ملت با توجه به اقلیت شیعی که در عمان حضور دارد و مورد احترام دولت‌های مختلف از جمله سلطان قابوس و «هیثم بن طارق آل‌سعید»، سلطان جدید قرار داشته، باعث تحکیم روابط فرهنگی میان دوملت شده است.
با چنین پیشینه‌ای سفر آقای رئیسی ناظر بر چه واقعیاتی در روابط میان دو کشور انجام می‌شود؟
سفر آقای رئیسی ذیل پیشینه طولانی رابطه دو کشور در دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی، سفر ویژه‌ای است؛ زیرا کشور عمان به عنوان کشوری که در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هم از منظر سیاست‌های مدبرانه‌ای که در رابطه با مسائل منطقه‌ای و رابطه با پیشبرد اهداف همکاری با ایران اتخاذ کرده و هم از نظر سابقه تاریخی نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای دارد. از این رو پادشاهی عمان همواره سعی کرده خود را از طرح برخی کشورهای عربی برای همگرایی بیشتر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس علیه ایران دور نگه دارد.
به‌ویژه این کشور در زمینه موضوع پرونده هسته‌ای میان ایران و امریکا تلاش کرد به عنوان یک میانجی امین و واسطه قابل اعتماد عمل کند. وقتی مرحوم سلطان قابوس، نامه رئیس‌جمهور اسبق امریکا را شخصاً تقدیم مقام معظم رهبری کرد، معلوم شد رابطه ایران و عمان در بالاترین سطح جریان دارد. خصوصاً که تلاش‌های میانجیگرانه عمان به نوعی تابوشکنی در شورای همکاری خلیج فارس به‌شمار می‌آمد. زیرا این کشورها از جمله عربستان، امارات و بحرین به‌طور مرتب ادعا می‌کردند که ایران با مداخله در امور داخلی کشورهای منطقه به دنبال توسعه نفوذ خود می‌باشد.
به نظر می‌رسد این تلاش‌ها علیه ایران در وجهی پنهان همچنان ادامه دارد.
بله؛ اما الان رابطه ایران علاوه بر عمان با قطر هم در بالاترین سطح جریان دارد و این امر می‌تواند فضای ضد ایرانی حاکم در شورای همکاری خلیج فارس را بشکند.
علاوه بر توسعه مناسبات سیاسی، ابعاد اقتصادی و امنیتی رابطه نزدیک ایران و عمان تا چه اندازه مورد توجه مقام‌های دو طرف قرار دارد؟
روابط ایران و عمان از منظر اقتصادی و بویژه بحث امنیت انرژی و امنیت حمل و نقل دریایی نیز بسیار حائز اهمیت است. انتظار می‌رود در سفر آقای رئیسی توافقنامه‌های امنیتی مورد بررسی قرار گیرد؛ زیرا ایران و عمان به عنوان دو کشور طرف تنگه هرمز به اهمیت دستیابی به یک سند راهبردی برای حفاظت امنیتی حمل و نقل دریایی از تنگه هرمز دست یافته‌اند از این رو می‌توان انتظار داشت امضای یک سند راهبردی در این زمینه در دستور کار طرفین قرار گیرد.
همکاری در حوزه انرژی چطور؟
طرح خط لوله صادرات گاز ایران به عمان از مدت‌ها پیش مطرح بوده است و در صورت تحقق، یکی از مهم‌ترین وجوه همکاری اقتصادی در این سطح بین ایران و یکی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است که باید به مرحله اجرا دربیاید. این در حالی است که موضوع انرژی میان ایران و عمان هم در بازار منطقه و هم بین‌المللی همواره مهم بوده است. الان با وقوع بحران اوکراین و متوقف شدن ارسال گاز و نفت روسیه به مناطق اروپا از جمله به کشورهایی مانند آلمان و اسپانیا و کشورهای عضو ورشو و ناتو بحرانی به‌وجود آمده که هماهنگی فروش نفت و گاز در میان کشورهای منطقه خلیج فارس از جمله میان ایران، عربستان، قطر و عمان را ضروری می‌کند.
مشابه همکاری گازی ایران، قطر و روسیه؟
بله؛ ایران و قطر و روسیه یک تشکیلات صادرکننده گاز به وجود آورده‌اند اما الان روسیه درگیر بحران اوکراین شده است از این‌رو موضوع ساماندهی بازار نفت و گاز با عمان اهمیت دوچندانی پیدا کرده است؛ زیرا گذرگاه آبی تنگه هرمز بسیار حیاتی است و حدود 35 الی 40 درصد انرژی جهان از این منطقه صادر می‌شود. بنابراین هر چه میان ایران و عمان هماهنگی و تفاهم و طرح‌های بلندمدت وجود داشته باشد، هم دو کشور و هم مردم منطقه سود می‌برند. به این ترتیب امریکا هم نمی‌تواند به راحتی قواعد بازی را در منطقه به هم بزند. الان ایران در حال گفت‌و‌گو با عربستان سعودی است مخصوصاً در دور پنجم نشانه‌های مثبتی دیده شده است؛ در نتیجه می‌توان گفت افزون بر روابط بسیار خوب و حسنه‌ای که ایران با قطر و رابطه نسبتاً خوبی که با کویت دارد، این سفر می‌تواند به تعمیق رابطه تهران و مسقط و دستیابی به توافقنامه‌های سیاسی، امنیتی و فرهنگی ارزشمند و پرباری با حضور آقای رئیسی و سلطان عمان منتهی شود.
روابط ایران و عمان در دوره پادشاهی جدید این کشور دستخوش چه تحولی شده است؟
روابط ایران و عمان در دوره سلطان قابوس بسیار خوب بود و در حال تبدیل شدن به یک رابطه حسنه سنتی بود. با توجه به رویکرد جدید دولت آقای رئیسی و اهتمام اولویت دادن به گسترش روابط با کشورهای همجوار در وهله اول و با روحیه جدیدی که آقای «هیثم بن طارق آل‌سعید»، سلطان جدید عمان دارد به نظر می‌رسد رابطه تهران و مسقط بیش از پیش به یکدیگر نزدیک شود. بویژه که با در نظر داشتن تحولات منطقه و تکانه‌هایی که در منطقه و جهان در حال رخ دادن است، ضرورت این پیوندها بیش از گذشته مطرح است. سفر آقای رئیسی به عمان در حالی صورت می‌گیرد که دولت امارات هم نسبت به میزبانی ایشان ابراز تمایل کرده است. این امر در حالی است که قطعاً آقای رئیسی اولویت اول خود را توسعه روابط با کشورهای منطقه و مخصوصاً کشورهای حوزه جنوب خلیج فارس اعلام کرده است. کشورهایی که پیش از این اظهار نگرانی می‌کردند که ایران می‌خواهد نفوذ خود را توسعه دهد از این‌رو رفت و آمد مقام‌های عالی رتبه ایران و کشورهای منطقه، توهم، جنگ روانی و دروغ‌پردازی‌های رسانه‌ها و محافل صهیونیستی و امریکا در منطقه را از بین می‌برد.
خصوصاً که رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند به عنوان یک رقیب وارد عادی‌سازی رابطه با کشورهای عربی شود. این در حالی است که کشورهای عربی متوجه حساسیت ایران به این مسأله هستند از این‌رو تقویت رایزنی‌های سطح بالا میان مقام‌های ایرانی با متحدان منطقه ای‌اش سبب می‌شود این کشورها به‌طور جدی متوجه نگرانی‌های ایران در منطقه شوند و رویکردهای واقع‌گرایانه‌تری در منطقه در پیش گیرند.
به این ترتیب این سفرها و دستیابی به توافقنامه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی و حتی ترمیم روابط ایران و عربستان بسیار به ایجاد ثبات و امنیت منطقه کمک خواهد کرد و می‌تواند معادلات امریکا برای بعد از خروج خود از منطقه را بر هم بزند.