عمان جایگاه خود را در منطقه فدای عادی سازی نمی کند

کامران کرمی
کارشناس حوزه خلیج فارس
عمان  سال 2018 و در اواخر زمامداری سلطان قابوس میزبان بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر سابق اسرائیل بود که بعد از مدت‌ها سیاست ایجاد موازنه در مسأله فلسطین، نقطه عطف مهمی در این کشور محسوب می‌‌شد، طوری که حتی در آن زمان زمزمه‌های پیوستن عمان به روند عادی‌سازی با اسرائیل قبل از امارات و بحرین مطرح شده بود، ولی اکنون، در زمان سلطان هیثم و برخلاف دوره قبل، سیاست خارجی عمان تمایلی به عادی‌سازی با اسرائیل ندارد.
بعد از مرگ سلطان قابوس و پیوستن امارات و بحرین به عادی‌سازی این گمانه مطرح شد که با تغییر سلطان، کشور عمان بخواهد به سمت عادی‌سازی حرکت کند. اما به دو دلیل ذیل عمان در شرایط کنونی از گرایش قبل عقب‌نشینی کرده است:
1) واکنش‌هایی که بازیگران عربی بعد از  پیوستن دو کشور به عادی‌سازی احساس کردند.
2) نقش موازنه‌گرایانه‌ای که عمان تلاش می‌‌کند در سیاست خارجه خودش پیش بگیرد، به طور مثال نزدیکی به گروه‌های فسلطینی و میانجیگری میان فتح و حماس و مواردی از این قبیل.
این دلایل همچنین موجب شده، عمان منتظر شرایط باثبات‌تری در منطقه باشد تا اگر دیگر بازیگران عرب به عادی‌سازی پیوستند، عمان هم به همان سمت حرکت کند. بنابراین در شرایط کنونی سیاست خارجی عمان در قبال اسرائیل در قالب یک کلید واژه «ارزیابی شرایط» قابل توصیف است.
البته نباید از نظر دور داشت، عمان مانند سایر بازیگران عرب، روابط پنهانی با رژیم صهیونیستی دارد و کانال‌های تماس بویژه در سطوح اطلاعاتی و امنیتی همچنان برقرار است. این ارتباط حتی در حوزه‌های غیر حساسی چون  ورزشی، فرهنگی، سرمایه‌گذاری و تجاری نیز حفظ شده است، اما این کشور روند عادی‌سازی را دنبال نخواهد کرد، زیرا در شرایط کنونی هم می‌‌تواند برای آنها هزینه‌زا باشد و واکنش ایران را درپی داشته باشد و هم آنها به دنبال این هستند که امتیاز قابل توجهی را از امریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها کسب کنند. از طرفی، عادی‌سازی زمینه مانورهای نظامی و حتی یک سطح بالاتر بستن قراردادهای نظامی و در اختیار قرار دادن پایگاه‌های نظامی خلیج فارس با رژیم صهیونیستی را مهیا می‌‌کند که حساسیت ایران  و در نهایت تنش در منطقه را در پی خواهد داشت.
با توجه به نقش سنتی عمان بعید است که تأکید این کشور بر نداشتن تمایل به عادی‌سازی، تبدیل به یک موضوع اختلافی در بین همسایگان و بازیگران شورای همکاری خلیج فارس شود، زیرا عمان خود نیز پیشتر اعلام کرده بود که اقدام به عادی‌سازی از سوی هر کدام از بازیگران عرب را چه امارات و بحرین و چه مراکش و اردن یا سایر کشورهایی که بخواهند به این موضوع بپیوندند  یک تصمیم حاکمیتی قلمداد کرده و مورد احترام و پذیرش خود می‌‌داند.
در مورد ایران نیز تقریباً همان زمان با سفر بنیامین نتانیاهو به عمان، ایران ناخرسندی خود را از این موضوع نشان داد و به خاطر آن نقش سنتی که عمان بین ایران و غرب و ایران و جهان عرب، ایفا می‌‌کرد تحت‌الشعاع قرار گرفت و قطر به نوعی جایگزین و میانجی بین ایران و جهان غرب و ایران و جهان عرب شد. بنابراین این خود، سیگنالی برای عمان است که اگر در آینده بخواهد به سمت عادی‌سازی برود، روابط حسن همجواری‌اش با ایران تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت.