ارج نهادن به هنر اصیل ایرانی

سهیل بیگدلی
فعال حوزه فرش
نخ‌های رنگی روی تارهای سپیدرنگ به زیبایی هر چه تمام گره می‌خورند و دستبافته‌ای چشم‌نواز با هنرمندی زنان ایرانی خلق می‌شود. این هنر چندهزار ساله برایش تولدی گرفته نشده ولی با وضعیتی که گریبانگیرش شده و دست و پنجه نرم می‌کند هر روز برایش مویه و شیون سر می‌دهند. فرش ایران که قرن‌هاست هنر و اصالتش در سراسر جهان گسترده شده در زادگاهش گاهی آنچنان غریب و مهجور می‌شود که دل دوستدارانش را به درد می‌آورد. چند دهه‌ای می‌شود که برای نامگذاری روزی به نام روز ملی فرش در تقویم کشورمان تلاش‌های جسته و گریخته‌ای صورت می‌گیرد ولی این آرزو هیچگاه تحقق پیدا نکرد و اکنون همزمان با روز جهانی صنایع دستی و با تصمیم شورای فرهنگ عمومی کشور قرار است روز ۲۰ خردادماه به‌عنوان روز ملی فرش نامگذاری شود. به گفته برخی از صاحب‌نظران حوزه فرش مناسب‌ترین تاریخ برای نامگذاری روز ملی فرش روز کشف قالی پازیریک از سوی باستان‌شناس معروف «سرگئی رودنکو» است ولی به اجماع نرسیدن اهالی فرش برای تعیین روزی به‌عنوان گرامیداشت این هنر تاریخی و اصیل موجب شد شورای فرهنگ عمومی کشور بنابر درخواست‌های دوستداران فرش، همزمان با روز جهانی صنایع دستی این روز را به‌عنوان روز ملی فرش انتخاب کند؛ اتفاقی فرخنده برای ارج نهادن به این هنر اصیل ایرانی. اما به این سؤال باید پاسخ داد چرا باید روزی به‌عنوان روز ملی فرش نامگذاری شود؟ برای پاسخ به این سؤال باید کمی به پیشینه زیراندازبافی در زادگاهش بپردازیم. قالی ایرانی با توجه به شواهد کشف شده از سوی حفاری‌های باستان‌شناسان در کشور قدمتی دست‌کم ۷ هزار ساله دارد. ساکنان ایران در هزاره‌های گذشته به تکنیک‌هایی همچون ریسیدن الیاف و نخ، اختراع دار و دوک، بافت به روش بوریا، حلقه بافت، پیچ‌بافت، یک سویه و دوسویه دست یافته بودند. قالی پازیریک که قدمتی دست‌کم ۲۵۰۰ ساله دارد، نشان از تکامل قالیبافی در ایران دارد. قالی پازیریک که سال ۱۹۴۷ در گوردخمه‌های دره پازیریک در ابتدای رشته‌ کوه‌های آلتای در محدوده کشور روسیه کشف شد مساحتی تقریباً ۴ متر مربع دارد که در بافت آن از یک میلیون و ۲۵۰ هزار گره بهره برده شده است. نقشمایه‌های آن همچون شیر و گوزن شاخ پهن، درفش کاویانی نشان از ایرانی بودن آن دارد. باید گفت آوازه فرش ایرانی فقط به قالی پازیریک ختم نمی‌شود بلکه فرش‌های به جا مانده از دوران صفویان همچون قالی پولنزی در موزه کیلوند امریکا، قالی سالتینگ در موزه‌های مختلف و البته مشهور جهان، قالی مشهور اردبیل در موزه فرش ویکتوریا و آلبرت لندن و سایر نمونه‌های با ارزش در موزه‌های کشورهای دیگر مبین این موضوع است که قالیبافی ایران همیشه در اوج بوده است. اهدای فرش‌های باارزش به پادشاهان عثمانی و پادشاهان اروپایی، اهدای فرش‌های نفیس از نخ نقره و طلا به آستان مقدس نجف و کربلا در زمان حکومت صفویان و قاجارها نشان از اوج این هنر در تاریخ ایران و جهان است. حال پس از چندین دهه‌ قرار است فرش ایرانی روز ملی داشته باشد تا همچون چند هزار سال گذشته همچنان در تاریخ باقی و مایه فخر ایرانیان باشد.