از بین رفتن نخلستان‌ها حصیربافان دزفول را راهی شهرهای بندری کشور می کند

حیات کپوبافی در گرو بیمه کپوبافان


بیتا  میرعظیمی
خبرنگار
دزفول شهر ملی کپو‌بافی است. روستای پامنار دزفول نیز خاستگاه اصلی هنر کپوبافی در ایران است. زنان و دختران هنرمند این روستا با دستان جادویی، از برگ‌های نخل، کپو بافته و این هنر ماندگار را به شکل معجزه‌ای زیبا و اصیل، خلق می‌کنند.
«هما شهی‌زاده» فعال صنایع‌دستی و یکی از بافندگان کپو در روستای پامنار به «ایران» می‌گوید: در زبان دزفولی، به سر یا کله و یا هر شیء کروی یا چمباتمه زده «کپو» می‌گویند. بر همین اساس ظروف دردار کروی بافته شده «کپو» نامیده می‌شود. کپوها در اشکال مسطح، بیضی و دایره‌ای و به شکل سبد، گلدان، جادستمالی، میوه‌خوری و... بافته می‌شوند.
 دستان جادویی زنان پامنار
به گفته شهی‌زاده، هنر کپوبافی در این روستا از سالیان بسیار دور وجود داشته و برخی از بزرگان، قدمت این هنر در پامنار را دست کم به ۲۵۰سال پیش  نسبت می‌دهند. دختران این روستا از همان دوران کودکی همراه مادران خود کپوبافی را یاد می‌گیرند و از 12سالگی به بعد نیز وارد این حرفه شده و پا به پای مادران خود کار می‌کنند، اما زنان و دختران این روستا به‌رغم داشتن گواهینامه اختصاصی در حوزه کپوبافی، تحت پوشش بیمه قرار ندارند. 100درصد جمعیت زنان و دختران این روستا به کپوبافی مشغولند. مردان نیز به صیادی در دریاچه سد دز مشغول بوده و با ماهیگیری گذران زندگی می‌کنند. البته مردان مسن که دیگر قادر به ماهیگیری نیستند، پا به پای زنان روستا حصیربافی کرده و سفره و زنبیل می‌بافند. این فعال صنایع‌دستی می‌گوید: این هنر اصیل با پیچیدن برگ خرما به دور نی (کرتک) به شکل فتیله‌ای بافته می‌شود. برگ خرمایی که در بافت کپو استفاده می‌شود از میان برگ‌های جوان درخت خرما انتخاب شده و به رنگ سفید است؛ چراکه هنوز در معرض نور خورشید قرار نگرفته است. برای بافت کپو، این برگ‌های جوان را به مدت یک روز در آب خیس کرده و سپس استفاده می‌کنند.
مواد اولیه گران است!
به گفته این بافنده، طرح‌های کپوها از قدیم‌الایام به‌صورت آجرنما بافته می‌شد، اما با گذشت زمان طرح‌های جدیدی ابداع شده و در شبکه‌های مجازی به اشتراک گذاشته می‌شود. من نیز طرح «بز کوهی» را از روی سنگ‌نوشته‌های دژی در اطراف روستا ابداع کرده و از آن در کپوبافی بهره گرفتم. در گذشته روی سنگ‌نوشته‌های قبرستان با توجه به شغل فرد از دنیا رفته، تصویری روی سنگ قبر آن هک می‌شد. مثلاً اگر ماهیگیر بود طرح ماهی و یا اگر باغدار بود طرح نخل را روی سنگ قبر هک می‌کردند. ما از این طرح‌ها ایده گرفته و پس از عکاسی و تصویربرداری، طرح‌های جدید را در کپوها پیاده کردیم.
«هما شهی‌زاده» ادامه می‌دهد: فروش کپو در این روستا در دوران کرونا به شکل آنلاین انجام می‌شد و خدا را شکر مردم فروش نسبتاً خوبی داشتند، اما اخیراً با افزایش تورم و مشکلات اقتصادی، چند ماهی است که دوباره کسب‌و‌کار مردم این روستا از رونق افتاده است. از طرفی مردم روستا برای کپوبافی نیاز به حصیر زیادی دارند اما تعداد درخت‌های نخل پاسخگوی نیاز مردم نیست. به همین دلیل  مواد اولیه از بندرهای اطراف سفارش داده می‌شود. البته پیش‌تر بزرگان روستا از جمله پدرم با وانت مواد اولیه را از بندرهای اطراف خریداری کرده و بین زنان روستا تقسیم می‌کردند اما الان شرایط تغییر کرده و هر خانواده‌ای مواد اولیه کپوبافی را به‌صورت آنلاین سفارش داده و خریداری می‌کند، البته مواد اولیه نیز اخیراً گران‌تر شده است. به طور مثال ما حصیرها را کیلویی 30هزار تومان می‌خریدیم اما الان قیمت همان حصیرها به کیلویی 80هزار تومان رسیده است. از سوی دیگر، کمیابی حصیرها به گرانی مواد اولیه نیز دامن زده است؛ چراکه همزمان با فصل میوه‌دهی درختان، حصیر کمیاب شده و به تبع آن، قیمت نیز بالا می‌رود.
طرح‌های زیبا با الهام از طبیعت
«زهرا سازگار» یکی دیگر از فعالان صنایع‌دستی در روستای پامنار است که از 6سالگی به بافت کپو علاقه نشان داده و این هنر اصیل را از مادرش آموخته است.  وی در سن 13-12سالگی به طور کامل بافت کپو را یاد گرفته و حتی طرح‌های جدیدی نیز برای زیبایی بیشتر محصولات، ابداع کرده است. این بافنده کپو به «ایران» می‌گوید: 100درصد زنان و دختران روستای پامنار به کپوبافی مشغول بوده و آن را در اشکال مختلف نظیر جامیوه‌ای، گلدان، جانونی، آبکش، جاقاشقی، جابرنجی و... می‌بافند. زنان پامنار طرح‌های کپو را همانند یک نقاش از طبیعت الهام گرفته و در دست‌ساخته‌های خود پیاده می‌کنند. البته محصولات بافته شده امروز نسبت به 10سال پیش بسیار متفاوت است؛ چراکه نوآوری و ابداع در تمامی بخش‌های این هنر اصیل موج می‌زند. به گفته این فعال صنایع‌دستی، با همه‌گیری کرونا بازار فروش کپو برای مدتی بشدت افت کرد و تا چندین ماه بعد از آن نیز کسب‌وکارهای این حوزه رونق خود را از دست داد. اما پس  از آن مردم روستا به فروش آنلاین روی آورده و بخشی از محصولات خود را به‌صورت اینترنتی به‌ فروش رساندند.
زنان کپوباف بیمه نیستند!
یکی از دغدغه‌های اصلی «زهرا سازگار» بیمه نشدن زنان روستای پامنار است. او می‌گوید: زنان هنرمند این روستا تحت‌پوشش بیمه قرار نداشته و تاکنون نیز هیچ ارگانی برای تحقق این امر اقدامی انجام نداده است. از طرفی میراث فرهنگی گاهی از اوقات تسهیلات و وام‌هایی را برای زنان هنرمند درنظر می‌گیرد که البته آن نیز بسیار اندک است. اگر با این وضعیت، زنان سرپرست خانوار روستا که تمام عمرشان را به پای کپوبافی گذاشته‌اند به 80سالگی رسیده و دیگر قادر به انجام کار نباشند، چگونه می‌توانند منبع درآمدی داشته باشند؟ آیا بدون بیمه می‌توانند گذران زندگی کنند؟ این زنان که سال‌ها چشم و گردن خود را به پای این هنر اصیل گذاشته‌اند، آیا با رسیدن به میانسالی بازهم می‌توانند روی کپوبافی حساب باز کرده و این منبع درآمد حداقلی را نیز از دست ندهند؟ بهتر است مسئولان مرتبط به این امر مهم توجه کرده و با بیمه کردن زنان هنرمند روستای پامنار، حداقلی از حمایت‌ها و قدردانی‌را به پاس زنده نگه داشتن این هنر اصیل در استان خوزستان به عمل آورند.


آدرس مطلب http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7935/17/616888/0
ارسال دیدگاه
  • ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
  • دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
  • از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
  • دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
captcha
انتخاب نشریه
جستجو بر اساس تاریخ
ویژه نامه ها