«عبور از خشکسالی با مشارکت همگانی»


علیرضا نصر آبادی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیز‌داری خراسان جنوبی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیز‌داری خراسان جنوبی گفت: شعار امسال روز جهانی مقابله با بیابان‌زدایی و خشکسالی «عبور از خشکسالی با مشارکت همگانی» نامگذاری شده است. یکی از پیامدهای ناشی از خشکسالی پرواز گرد و غبار و ریزگردها است که خراسان جنوبی نیز به علت دارا بودن مناطق خشک و بیابانی و همجواری با استان‌های خشک و کویری از جمله یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان و همچنین افغانستان از این امر مستثنی است.
متأسفانه هم اکنون با شرایط تغییرات اقلیمی جهانی روبه رو هستیم و وقتی این اتفاق رخ می‌دهد به قطع نیازمند اقدامات منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم و همه کشورها برای بهبود وضعیت باید دست به دست هم دهند. به‌عنوان مثال باید بررسی کرد که علت وجود کانون ریزگردها در کشورهایی همانند عراق، کویت، عربستان و... چه بوده است. همچنین در سطح ملی نیز هر کدام از ما به‌عنوان یک شهروند باید نسبت به محیط پیرامون خودمان حساسیت ویژه‌ای داشته باشیم و چنانچه فردی، جنگل را جهت کشاورزی یا ساخت و ساز تخریب می‌کند بداند که سهمی در تخریب سرزمین و خطر ورود ریزگردها دارد. بنابراین باید آگاهی سازی‌های فردی به همراه همکاری‌های بین‌المللی باشد. همچنین سیاستمداران و برنامه‌ریزان کشوری اگر بحث تولید انبوه، توسعه صنعت و معدن، اشتغال  یا حتی تولید انبوه مسکن را مطرح می‌کنند به حتم باید حساسیت‌های عرصه‌های منابع طبیعی و زیست محیطی و ارزش‌های آب و خاک آن منطقه را در نظر بگیرند تا تصمیم درست و آینده‌نگرانه گرفته شود و به خاطر یک طرح کوتاه مدت آینده نسل‌های بعدی را به مخاطره نیندازند. نکته حائزاهمیت اینکه توسعه باید پایدار بوده و یکجانبه نباشد. یعنی جنگل‌هایی که چند هزار ساله است و با منطقه اخت پیدا کرده را به خاطر طرح‌های توسعه و صنعت و شهرسازی از بین نبرند. در واقع همه وزارتخانه‌ها از مسکن و شهر‌سازی گرفته تا صنعت و معدن و غیره باید نسبت به این موضوع حساسیت‌های مبتنی بر حفظ منابع طبیعی و آینده نگرانه داشته باشند. یکی از کانون‌های خشک و غبارخیز که جزو استان‌های رده اول در کشور محسوب می شود، خراسان جنوبی است که براساس آخرین مطالعات انجام شده از سوی ستاد ملی گرد و غبار، سطح جغرافیایی غبارهای استان حدود 5 میلیون هکتار است که یک سوم سطح استان را در برمی‌گیرد.
فعال‌ترین کانون‌های بحرانی استان شامل ریگ بشرویه، حلوان شهرستان طبس، سهل آباد شهرستان نهبندان، سه قلعه شهرستان سرایان و شاهرخت شهرستان زیرکوه است که در تولید گردوغبار در استان سهم بیشتری دارند. البته سایر کانون‌های بحرانی فرسایش بادی نیز به‌صورت موقت و در فصول خاص در این خصوص نقش دارند که شاید جزو کانون‌های بحرانی نباشند منجمله دشت مرک شهرستان بیرجند.
 همچنین سطحی برابر 4.5 میلیون هکتار در کلیه شهرستان‌های استان تحت تأثیر فرسایش بادی قرار دارد که از این سطح، سطحی برابر 2.1 میلیون هکتار با توجه به خسارت فرسایش بادی به مناطق مسکونی، کشاورزی، صنعتی و زیرساخت‌های حیاتی استان به‌عنوان کانون‌های بحرانی فرسایش بادی شناسایی شده که این کانون‌ها در کلیه شهرستان‌های استان پراکنده است.
علت اصلی بیابان‌زایی در استان فعالیت‌های انسانی است که در کنار شرایط سخت محیطی منجمله خشکسالی و کاهش بارندگی ناشی از تغییر اقلیم باعث تشدید پدیده بیابان‌زایی نیز شده است. این فعالیت‌های انسانی شامل بهره‌برداری غیراصولی از آب‌های سطحی و زیرزمینی، بهره‌برداری غیراصولی از معادن، چرای مفرط مراتع خارج از ظرفیت چرایی و فصل مناسب و توسعه بی‌رویه کشاورزی و عدم توجه به دانش نوین در کشاورزی و بهره‌وری مناسب از آب در این بخش است که بخش اعظم آب استحصال شده از منابع زیرزمینی صرف این بخش می‌شود.
نکته حائزاهمیت این است که سابقه بیابان‌زدایی در کشور به سال‌های 1347 برمی‌گردد و در استان خراسان جنوبی با تشکیل اداره جنگل بانی در شهر بیرجند در سال 1358 فعالیت‌های بیابان‌زدایی در استان شروع شده که عمده فعالیت‌های بیابان‌زدایی در شهرستان‌های نهبندان، سربیشه و زیرکوه بوده است. همچنین به غیر از نوار مرزی شرقی استان که علت اصلی گردوغبار ناشی از وزش بادهای 120 روزه سیستان ناشی از ارتفاعات کشور همسایه افغانستان است در دیگر بخش‌های استان طوفان‌های گردوغبار غالباً منشأ داخلی داشته و ناشی از اختلاف فشار روز و شب  یا همجواری با دو کویر بزرگ کشور (کویر مرکزی و کویر لوت) است که گردوغبار ایجاد شده بخش اعظم استان را فرا می‌گیرد. لذا با توجه به سطح بسیار زیاد کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در استان و شرایط سخت محیطی در طول 20 سال اخیر فعالیت‌های بیابان‌زدایی انجام شده در سطح استان نقش مؤثری در کاهش گردوغبار و طوفان‌های شن و ماسه در استان داشته  و با توجه به وجود بالغ بر 800 هزار هکتار جنگل دست کاشت طبیعی و دست کاشت تاغ در مناطق بحرانی فرسایش بادی در استان، مشکل ریزگرد در استان همانند سایر استان‌ها ملموس نبوده و این جای بسی خرسندی دارد و تلاش می‌شود در همین راستا با انجام فعالیت‌های اصولی و کارشناسی در قالب طرح‌های مصوب مدیریت مناطق بیابانی و مقابله با کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، گام‌های مؤثری در کاهش آثار ناشی از حرکت شن‌های روان و طوفان‌های گردوغبار برداشته شود.
عمده فعالیت‌های بیابان‌زدایی و مقابله با کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و ریزگرد در غالب پروژه‌های بیولوژیک و بیومکانیک در حال انجام است که در این خصوص می‌توان به اجرای بالغ بر 7 هزار هکتار نهالکاری با گونه‌های مقاوم به خشکی و شوری خاک و همچنین بالغ بر 8 هزار هکتار مراقبت و آبیاری عرصه‌های نهالکاری شده در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در سطح استان در سال‌های 98 تا 1400 را نام برد. در سال 1401 نیز پروژه‌های مورد نظر به سازمان منابع طبیعی کشور پیشنهاد شده که امید است با تصویب این پروژه‌ها اقدامات بیابان‌زدایی در استان همانند سال‌های گذشته، از پیشرفت مناسبی برخوردار باشد.


آدرس مطلب http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7935/17/616890/0
ارسال دیدگاه
  • ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
  • دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
  • از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
  • دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
captcha
انتخاب نشریه
جستجو بر اساس تاریخ
ویژه نامه ها