بلاگرها ما را به کجا می‌برند؟

مهسا قوی قلب
خبرنگار
شهرت، یکی از مهم‌ترین اهداف بلاگرها به شمار می‌رود، این افراد در دنیای لایتناهی مجاز با بهره از هر رفتاری که الزاماً هنر هم محسوب نمی‌شود، سعی در جذب فالوئر دارند. متأسفانه صحبت از انتقاد به فضای مجازی که می‌شود، سریعاً عموم مردم تصور می‌کنند، منتقدان سعی در تنگ کردن حضور در فضای مجازی دارند، این در حالی است که این فضا، با زندگی مردم دنیا عجین شده و همگان ناگزیر هستیم زندگی خود را با آن همراه کرده و پیش ببریم، مسأله اینجاست که منتقدان معتقدند که این فضا در کشور ما دچار یک بی‌قانونی شده و ابعاد زندگی مردم را بشدت تحت تأثیر قرار داده است.

دکتر فهیمه نظری، جامعه شناس، مدرس و پژوهشگر مسائل اجتماعی ایران، با بیان اینکه قرن 21 همراه با پیشرفت روزافزون علم، تکنولوژی و فناوری‌های نوین همراه است به «ایران» می‌گوید: این بستر جدید، موجب ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی و شبکه‌های فراوان تلفن همراه و رسانه‌های ارتباطات جمعی از یکسو و تغییر رویه سبک زندگی و روش‌های ارتباطی مدل زندگی، خرید، ارتباطات از سوی دیگر شده است که ماحصل آن سبک جدید، روش‌های متفاوت خرید و فروش اقلام، بروز ناهنجاری‌های اخلاقی و بی‌اخلاقی‌ها در جوامع شده است. در دهه اخیر با ظهور اینستاگرام و روند فضای مجازی، دلبستگی‌های بیش از حد مردم و جامعه به امکانات، نیاز به حضور در این فضا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است و در این میان نقش بلاگرها را می‌توان به‌عنوان ترویج دهندگان این سبک زندگی، تغییر ذائقه افراد جامعه و بعضاً با ایجاد حس امید و ناامیدی در میان افراد جامعه مهم و مؤثر دانست.
به گفته نظری، یک بلاگر در فضای مجازی و آن هم در پلتفرم اینستاگرام بیشترین فعالیت‌ها را دارد و جذب مخاطب، افزایش فالوئر و کسب درآمد از مهم‌ترین اهداف او محسوب می‌شود. اما به چه کسی بلاگر می‌گوییم و دقیقاً کار یک بلاگر چیست؟ بلاگر به کسی می‌گویند که در حوزه‌ها و زمینه‌های خاص به تولید محتوا اعم از متن و تصویر و ویدیو می‌پردازد و آن را به اشتراک می‌گذارد. بلاگرها با ایجاد پست‌ها و استوری‌های جدید راه ها و شیوه‌های جدیدی را در یک حوزه نشان می‌دهند. بنابراین نیاز است تا یک بلاگر برای اینکه دیده شود مهارت های خاصی همچون، ارتباطات و تعاملات اجتماعی بالایی با افراد و مخاطبان خود داشته باشد و بتواند به انتظارات و توقعات مخاطبان خویش پاسخ دهد.
 او در ادامه در زمینه اشتغال بلاگرها در فضای مجازی توضیح می‌دهد: بلاگرها می‌توانند در حوزه‌های اقتصادی، غذا، سبک زندگی، زیبایی، طنز، دکوراسیون، پزشکی، پرستاری، سفر، روان شناسی، سلامت و ده‌ها مورد دیگر فعالیت داشته باشند. آنها این خدمات را به صورت‌های مختلف از طریق پست‌های گوناگون و متنوع و با برگزاری مسابقات، قرعه‌کشی ها و تبلیغات به مخاطبان ارائه می کنند.
این جامعه‌شناس در ادامه با اشاره به اینکه آمار قابل توجهی از بلاگرها در جست‌و‌جوی نام هستند، توضیح می‌دهد: شهرت یکی دیگر از اهداف بلاگرهاست. گاهی بلاگرها آنقدر معروف و مشهور می‌شوند که شرکت‌ها و برندهای معروف و مشهور به آنها مراجعه و از آنها می‌خواهند که در فروش محصولات یا خدماتشان کمک کنند. در این شرایط بلاگر با پذیرش این درخواست نه تنها به معروفیت و مشهوریت خود می‌پردازد، بلکه زمینه درآمد بیشتر را نصیب خود می‌نماید. طرفداران یا فالوئرهایی که یک بلاگر را دنبال می‌کنند، در این زمان می‌توانند به میزان معروفیت و شهرت او پی ببرند و بر همین اساس روزانه بر تعداد آنها افزوده شود. یک بلاگر معروف در هر کجای دنیا می‌تواند دریک حوزه خاص و با روشی خاص به موفقیت قابل قبول و مفیدی دست یابد. به‌عنوان مثال یک بلاگر «فود» معروف و مشهور می‌تواند از طریق شیوه‌های خاص و ویژه با در نظر گرفتن ذائقه مخاطبانش آنها را راهی رستوران خاص و مورد نظر کند. الزاماً نیازی نیست که یک بلاگر در حوزه فعالیت خویش فردی متخصص و آکادمیک در همان حوزه یا رشته باشد چون آنچه در این مهارت اهمیت دارد، تجربیات بلاگر است که به پشتوانه آن دست به فعالیت خاص می‌زند. به‌عنوان مثال نیازی نیست یک بلاگر در حوزه مثبت‌اندیشی، تخصص در زمینه علم روانشناسی را داشته باشد هرچند ترجیح بر این است. به هرحال در دنیای امروز بلاگرها نقش مهمی را ایفا می‌نمایند. آنها براحتی اوقات ما را پر می‌کنند. آنها براحتی ذائقه و سلیقه ما را تغییر می‌دهند و بازهم براحتی تمرکز ما را دست کاری می‌کنند.
حالا برای هر یک از ما این پرسش‌های مهم مطرح شود که؛ بلاگرها ما را به کجا می‌برند؟ ما به‌عنوان یک مخاطب به کدام یک از بلاگرها اعتماد کنیم؟ چگونه ما طرفدار یک بلاگر می‌شویم؟ چگونه می‌توانیم وقت ارزشمندمان را با دیدن بهترین برنامه‌های یک بلاگر بهینه‌تر سپری کنیم؟ و در آخر؛ چگونه می‌توانیم از میان بلاگرهای متخصص در یک حوزه مشخص دست به انتخاب بزنیم؟
نظری در پاسخ به سؤالات مطرح شده، می‌گوید: یک مخاطب دانا و آگاه به‌طور مسلم می‌داند، اگر به‌دنبال تغییر و بهبود سبک زندگی خود است، بایست به جست‌و‌جو بپردازد و بهترین بلاگر را انتخاب کند. برای مثال اگر می‌خواهد روحیه مثبتی داشته باشد و آن را تجربه کند، بداند که محتوای تولید شده توسط بلاگر؛ صرفاً ظاهری و صوری و شعاری و به قصد سودجویی نباشد و بلاگر بتواند با ارائه طرح‌ها و ایده‌های خود به مخاطبان کمک نماید. بحث دیگر، اعتیاد نوجوانان و جوانان به فضا و برنامه‌های ارائه شده توسط بلاگرهاست؛ بعضاً برخی از محتواها، کامنت‌ها و پیام‌های تولید شده از سوی بلاگرها حاوی محتوای خشونت‌زا، مصرف‌گرایی و ترویج مصرف‌گرایی، روحیه رقابت جویی، روحیه تجمل‌گرایی و مقایسه کردن‌هاست. لذا می‌طلبد که نوجوانان و جوانان قدر لحظات گرانبهای خود را بدانند و توجه نمایند در حال حاضر میلیون‌ها ساعت از اوقات آنان صرف دیدن محتوا و برنامه‌های بلاگرها می‌شود. بنابراین آگاهانه آن است که مخاطبان در این فضاها هوشمندانه عمل کنند. برداشتن سه گام در مواجهه با بلاگرها از نگاه این جامعه شناس ضروری است؛ بیننده‌ها در گام نخست؛ با افزایش دانش و بالابردن سطح آگاهی خود به انتخاب بلاگر و مطالب یا فیلم‌ها و ویدیو‌های او دست یابند. در گام دوم؛ مخاطبان بدانند بنابر نیاز خاصِ خویش سراغِ بلاگر خاص بروند و به‌طور خاص، برنامه بلاگری که منطقی‌تر و کاربردی‌تر از دیگر همکاران اوست انتخاب کنند چرا که از مزیت بیشتری برخوردار است. گام سوم، توجه به افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان است. یک مخاطب و طرفدار بلاگر خاص باید بداند که بین فضای مجازی و فضای واقعی فرسنگ‌ها فاصله وجود دارد. بنابراین او بایست به این نکته توجه داشته باشد که اغواگری، ترویج مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی لازمه فضای کاری اکثر بلاگرهاست که با دنیای واقعی زندگی اجتماعی مخاطب تفاوت دارد و این مخاطب است که باید تمایز قائل شود و با انتخاب درست، زندگی خود را تحت تأثیر عده‌ای منفعت طلب و بی‌هنر قرار ندهد.
تمدن، تدریجی قوام می‌یابد
دکتر آلبرت فرنام، روانپزشک با اشاره به اینکه در دنیا در رابطه با دنیای مرتبط با اینترنت بحثی تحت عنوان تمدن مجازی مطرح است، به «ایران» توضیح می‌دهد: باید تمدنی موازی با دنیای واقعی شکل بگیرد، در حقیقت باید فرصت دهیم تا آن هم مثل دنیای واقعی رشد کند. در تمدن دنیای بیرون هم از ابتدا، کلیه پایه‌ها و اصول تمدن وجود نداشت، بتدریج در طول تاریخ، پلتفرم‌های تمدن شکل گرفت و قانون به وجود آمد، علاوه بر قانون نیز نظم شناخته شد و بحث اقتصاد به میان آمد. در دنیای مجازی نیز کم کم تمامی اصول تمدن در حال شکل‌گیری است، در حقیقت با دنیایی نوپا طرف هستیم که باید قوانین آن را شکل دهیم. تمدن مجازی، تمدنی تازه است که عمر آن 50 سال هم نمی‌شود و نمی‌توان آن را با یک تمدن 2500 ساله مقایسه کرد. بهترین کار این است که هر یک از ما برای شکل‌گیری این تمدن مجازی نقش خود را بدرستی ایفا کنیم و بپذیریم که تمدن معمولاً با تعامل شکل می‌گیرد.
او در ادامه با تأکید بر این نکته که ابتدا اشتباه اتفاق می‌افتد، سپس چهارچوب و اصول گذاشته می‌شود، درباره حضور نابجا و استفاده‌های گاه ناصحیح برخی افراد همچون بلاگرها، می‌گوید: در این خصوص فیلسوف‌ها فلسفه می‌نویسند، آموزش و پرورش هم باید در کنار آنها، همکاری کرده و روش‌های مثبت بهره‌مندی از این فضای مدرن را از سنین پایین آموزش دهد. در نهایت به جای اینکه غر بزنیم و وقت تلف کنیم باید به شکل‌گیری این تمدن کمک کنیم. البته این امر را هم نباید نادیده بگیریم که قدیم تر‌ها هنگام شکل‌گیری تمدن‌های مختلف، افرادی سودجو از ساختارها به اشکال مختلف سود می‌بردند اما این قبیل مشکلات بتدریج رفع شدند.
فرنام به روان شناسان زرد اشاره کرده و می‌افزاید: تعداد زیادی روان شناس زرد در فضای مجازی داریم یا بلاگرهایی که با خرید فالوئر سعی در کسب درآمدهای کلان دارند، این افراد همان سودجویانی هستند که با شکل‌گیری تمدن مجازی خود به خود شکل گرفته‌اند.
در این بازه زمانی، مهم‌ترین چیزی که در شکل‌گیری تمدن مجازی نیاز داریم، شکل‌گیری احساس امنیت است. بتدریج تمدن، قوام خود را به دست می‌آورد، این در حالی است که با آموزش، امنیت کسب می‌شود. در کشور ما آموزش در تمامی حوزه‌ها وجود دارد، حالا وقت آن رسیده که به دنیای مجازی هم وارد شود. از همین الان باید شروع کنیم و ابزار زندگی در دنیای مجازی را همزمان با آموزش درست به دست دانش‌آموزان دهیم. این روان پزشک با اشاره به دوران کرونا اظهار می‌دارد: در دوران پیش از کرونا سیستم آموزش ما به طور کامل با دنیای مجازی بیگانه بود و به سختی می‌توانست کارها را پیش ببرد، امروزه کمی اوضاع بهتر شده اما لازم است که آموزش مجازی از بالا به پایین انجام گیرد، یعنی هم مسئولان وزارت آموزش و پرورش و هم علوم باید با زندگی در دنیای مجازی آشنایی کامل داشته باشند تا تمدن مجازی تعریف درستی داشته باشد.
فرنام در صحبت‌های خود به موضوع اعتماد نابجای مردم نیز اشاره کرده و می‌گوید: مردم وقتی از نوعی خدمات خاص در هر حوزه‌ای استفاده می‌کنند، باید دقت کنند، فرد مورد نظر مجوزهای لازم را دارد یا خیر. مردم کشور ما انسان‌هایی ساده هستند که زود اعتماد می‌کنند، باید به خاطر داشته باشیم که به‌عنوان مثال همان‌طور که یک راننده برای اینکه بتواند رانندگی کند، باید گواهینامه داشته باشد، یک روان شناس هم در فضای مجازی باید مجوز و مدارک معتبر شغلی داشته باشد، این بحث هم دقیقاً شامل همان آموزش‌های زیست در دنیای مجازی است که تاکنون چندان جدی گرفته نشده است.