به رژیم گرفتن فکر می‌کنید؟

آزاده سهرابی
روانشناس
از حوزه‌های مهم روانشناسی کمک به افراد برای حل چالش‌هایی است که در زندگی ‏شخصی و در دنیای فردی با آن روبه‌رو هستند. مثلاً در این فرصت می‌خواهیم چالش ‏فردی با موضوع اضافه وزن را بررسی کنیم. در دنیای امروز و به‌دلیل تبلیغات فراوانی که ‏می شود، لاغری یک مزیت برای بسیاری از افراد بخصوص نوجوان‌ها و جوان‌ها شده ‏است مخصوصاً برای جامعه‌ جوانان و نوجوانان که بیش از مزیت یک فوریت است. به این معنا که ‏مدام خودشان را در آینه ببینند، وزن خود را چک کنند، رژیم‌های سفت و سخت بگیرند و... ‏تا مبادا در دایره افراد چاق قرار بگیرند. حال در این دنیای فردی چاقی یعنی تنها کمی اضافه ‏وزن خارج از مطلوبی که آن فرد در نظر دارد. این مطلوب ممکن است از دید من و شما ‏بسیار لاغر معنی شود. حتماً دیده اید فردی را که از اضافه وزنش گلایه دارد، در حال گرفتن ‏رژیم است اما از نظر شما کاملاً اندام مناسبی دارد.
در برخی مواقع این حساسیت به اختلال کم اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی تبدیل می‌شود که از این اختلال می‌گذریم ‏چون افراد دارای این اختلال‌ها حتماً نیاز به مداخله دارویی و روان درمانی دارند. ‏
در این فرصت محل بحث ما آن دسته افرادی هستند که مدام برای رسیدن به وزن مطلوبشان ‏رژیم می‌گیرند و بعد از رها کردن آن به وزنی بیش از رژیم گرفتن برمی‌گردند و همین ‏باعث سرخوردگی بیشتر و رژیم سخت‌تر بعدی می‌شود. احتمالاً متهم به عدم اراده هم می‌‏شوند. عزت نفسشان زیر سؤال می‌رود و...
اما واقعیت این است که در بحث سلامت روان بدرستی علت شکست در رژیم گرفتن و اضافه وزن بیشتر پس از رها کردن آن توضیح داده ‏شده است. سلول‌های چربی در بدن ما هورمونی ‏تولید می‌کنند که به مغز فرمان می‌دهد  به اندازه کافی چربی در بدن انباشته شده (به لحاظ ‏تکاملی و احساس امنیت برای زنده ماندن این پیام بسیار مهم است) وقتی وزن کاهش پیدا می‌‏کند - در ابتدای رژیم - میزان این هورمون کم می‌شود و از ذخیره چربی استفاده می‌شود و ‏فرد مدام احساس گرسنگی دارد. حتی بدن سوخت‌و‌ساز را کاهش می‌دهد تا ذخیره انرژی ‏بماند. حالا فرض کنید شما رژیم را رها کردید.
حالا بدن شما اشتهای بیش از اندازه و ‏ناگهانی خواهد داشت در حالی که همچنان سوخت و ساز با احتیاط عمل می‌کند تا انرژی ‏ذخیره بماند پس کالری کمتری مصرف می‌شود. در نتیجه شما بدن خود را در سوخت و ساز ‏با رژیم گرفتن محتاط می‌کنید و این باعث می‌شود در وقت رها کردن رژیم همین علیه شما ‏و وزن بدنتان شود. ‏
از سوی دیگر کاهش وزن‌های مکرر و افزایش وزن بعد از آن باعث ایجاد و افزایش استرس ‏در بدن می‌شود.‏
در این زمینه اصطلاحی به کار برده می‌شود که به آن اثر یویو می‌گویند. در اثر یویو، ‏وزن کم می‌شود، اما پس از آن دوباره وزن خود را به‌دست آورده و چرخه معیوبی ایجاد ‏می‌شود که کاهش وزن هر بار دشوارتر و به مرور زمان وزن بیشتر می‌شود.
 این مسأله ‏عواقب جدی بر سلامت روان افراد می‌گذارد و از حافظه و تمرکز تا خواب را به خطر می‌‏اندازد و اختلالات جدی روانی را ممکن است به همراه داشته باشد.