حقابه به تالاب «گاوخونی» نرسید

زهره توکلی
خبرنگار

شهر ورزنه استان اصفهان از شهرهایی است که همانند بندرخمیر جزو شهرهای انتخابی کنوانسیون رامسر برای انتخاب شهر تالابی بوده است. این شهر با داشتن بیش از 2هزار سال سابقه تاریخی و پایداری فرهنگ، آداب و رسوم سنتی و از جمله زبان و پوشش مردم منطقه و نیز قرار داشتن در مجاورت تالاب بین‌المللی گاوخونی، توانسته شرایط لازم را برای قرار گرفتن در فهرست شهرهای تالابی جهان کسب کند و به تازگی نیز به طور رسمی برای یک دوره 3ساله به‌عنوان شهر تالابی معرفی شود.دکتر حسین اکبری، معاون محیط‌‌زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط‌‌زیست استان اصفهان درخصوص واجد شرایط شدن شهر ورزنه استان اصفهان به‌عنوان شهر تالابی کشور از سوی کنوانسیون رامسر به «ایران» گفت: هدف از اعطای اعتبارنامه شهر تالابی به برخی شهرها، تشویق جوامع محلی و دولتمردان به تقویت، توسعه و ارتباط سازنده با اکوسیستم‌های ارزشمند تالابی و اولویت‌بخشی به حفظ و حراست از آنها در روند توسعه تالاب‌هاست.
وی افزود: ورزنه، شهری تاریخی است که به لحاظ فرهنگی، اجتماعی، آداب و رسوم، معیشت، گردشگری و دیگر شاخص‌ها ارتباط تنگاتنگی با تالاب بین‌المللی گاوخونی دارد. این وابستگی همیشه وجود داشته چون حفظ این تالاب برای شهر ورزنه، استان اصفهان و کشور اهمیت زیادی دارد. تالاب‌ها، بویژه تالاب‌های بین‌المللی، عملکرد فرامنطقه‌ای دارند بنابراین مختص به یک مکان نمی‌شوند، بلکه زیست‌بوم‌هایی با عرصه طبیعی فوق‌العاده و اثرگذاری فرامنطقه‌ای محسوب می‌شوند.
اکبری ادامه داد: تالاب گاوخونی اگر مثل گذشته وضعیت پرآبی را داشته باشد عملکردهای فوق‌العاده‌ای خواهد داشت. شهر ورزنه نیز به لحاظ گردشگری، معیشت پایدار و شاخص‌های فرهنگی از کارکرد این تالاب استفاده خواهد کرد اما اگر خشک شود -که در حال حاضر به علت عدم تأمین حقابه‌ها، در آستانه خشکی قرار گرفته است- دچار آسیب خواهیم شد.
وی با بیان اینکه وقتی شهری به‌عنوان شهر تالابی انتخاب می‌شود، اعتبارش جهانی خواهد شد، گفت: یکی از فواید داشتن اعتبار جهانی، کمک به توسعه گردشگری است چرا که معرفی آن شهر و تالاب وجهه جهانی خواهد یافت. از همین رو مراودات فرهنگی و فنی چنین شهرهایی افزایش می‌یابد و در کل به نفع توسعه پایدار شهری و استان خواهد شد.
این مسئول افزود: ثبت شهر ی چون ورزنه به‌عنوان شهر تالابی در کنوانسیون رامسر، نوعی تعهدات را برای کشور، شهر، مدیران شهری و جوامع محلی ایجاد خواهد کرد. این تعهدات به حفظ و حراست از تالاب مربوط می‌شود که باید با قوت ادامه و اشاعه یابد چون کمک بزرگی به احیای تالاب گاوخونی خواهد کرد.
وی، آموزش‌های عمومی را کلیدی‌ترین نکته برای جوامع محلی و مسئولان عنوان کرد و گفت: هرچه با آموزش، بتوانیم آگاهی‌های زیست‌محیطی را افزایش دهیم در واقع اشاعه فرهنگ زیست‌محیطی را به‌دنبال خواهد داشت. از این طریق، خدمات، فرصت‌ها، ظرفیت‌ها و ارزش‌های عرصه‌های طبیعی (که تالاب‌ها هم جزو اکوسیستم‌های منحصر به فرد هستند) تبیین می‌شود. البته به طور همزمان، تهدیدها و نقاط ضعف در زمینه حفظ و حراست از تالاب‌ها باید اطلاع‌رسانی شده تا این امر موجب ایجاد دغدغه عمومی نسبت به حفظ تالاب شود.
 اکبری تصریح کرد: برای حفظ این شهر تالابی، تأمین حقابه‌های زیست‌محیطی تالاب در درجه نخست، اهمیت دارد چون این تالاب به علت عدم دریافت حقابه‌ها، به سمت خشکی کامل رفته است و این امر یکی از اولویت‌ها و اساسی‌ترین اقداماتی است که برای حفظ و حراست از تالاب به شمار می‌آید.خوشه عظیم‌پور، فعال محیط‌زیست نیز در این خصوص به «ایران» گفت: ویژگی‌های شهر ورزنه نظیر داشتن بیش از 2هزار سال سابقه تاریخی، قرار داشتن در مجاورت تالاب گاوخونی، پایبند بودن به آداب و رسوم و سنت‌ها، حفظ گویش و پوشش سنتی، داشتن تصفیه‌خانه فاضلاب، المان‌های طبیعی، تاریخی و شهری نظیر وجود پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، نزدیکی به «رامسر سایت» که تالاب گاوخونی، عنوان رامسر سایتی را بیش از 50 سال دارد و... موجب شد که این شهر واجد شرایط شهر تالابی شود.وی با بیان اینکه شرایط شهر تالابی طی سال‌ها و بتدریج ایجاد شده است، ادامه داد: ورزنه، شهری تاریخی است و جدای از اینکه به‌عنوان یک شهر تالابی انتخاب شود، یکی از معدود شهرهایی است که به همان شکل 2هزار سال قبل حفظ شده است. گویش محلی، آداب و سنن و نیز پوشش محلی آنها جالب است. این شهر توانسته سال‌ها در خط مقدم حفاظت از تالاب گاوخونی دوام بیاورد و در این راه، بهترین حافظان از تالاب، مردم بومی این شهر بوده‌اند که از این عرصه طبیعی محافظت کرده‌اند.عظیم‌پور اظهار داشت: تالاب گاوخونی در گذشته پرآب، وسیع و پهناور بوده و حتی ماهیگیری و قایق سواری نیز در آن انجام می‌شد از این رو ارتباطی که شهر ورزنه با تالاب گاوخونی داشته به گونه‌ای است که حتی اسم خیابان‌های این شهر را نیز تحت تأثیر قرار داده به طوری که خیابان‌ها به‌نام‌های «ساحل»، «تالاب» و... نامگذاری شده است.وی با اشاره به اهمیت حفاظت از شهر تالابی ورزنه، گفت: مهم‌ترین کاری که می‌توان برای حفاظت از این شهر تالابی انجام داد این است که حقابه محیط‌‌زیست تالاب گاوخونی رعایت شود. آب زاینده‌رود باید به تالاب گاوخونی وصل شود چون هم اکنون بیش از 20سال است که به شکل غیرمستقیم و اندک اندک آب به تالاب گاوخونی می‌رسد و حجم زیادی از این آب نیز «زه‌آب» و پساب‌های کشاورزی و سطحی است که به تالاب می‌رسد. همچنین باید سعی کنیم بافت سنتی مرکز شهر ورزنه مخدوش نشود و به همان شکل بماند چون این ویژگی، یکی از مشخصاتی بوده که کمک کرده تا ورزنه واجد شرایط شهر تالابی شود.
عظیم‌پور، ارائه آموزش‌های عمومی را در حفاظت از این شهر تالابی بسیار تأثیرگذار دانست و گفت: ممکن است در زمینه ارزشمندی حفاظت از المان‌های تاریخی، هویت فرهنگی و حفاظت از تالاب گاوخونی، گسستگی میان نسل قدیم و نسل‌های جدید ایجاد شود بنابراین آموزش‌های عمومی می‌تواند از این گسستگی‌ها و شکاف بین نسل‌ها جلوگیری کند؛ همچنان که آموزش طی این سال‌ها، توانسته تنور حفاظت از تالاب گاوخونی را داغ نگه دارد.این فعال محیط‌‌زیست تصریح کرد: اگر امروز به تالاب گاوخونی نگاه کنیم متوجه می‌شویم که حجم آب آن نسبت به 50 سال قبل، پسرفت زیادی داشته و این پسرفت و کم‌آبی ممکن است باعث بی‌انگیزگی و بی‌علاقگی جامعه محلی شود.