اجرای نهضت ملی مسکن درپهنه 1300 شهر

گروه اقتصادی/ بر حسب اطلاعات طرح جامع مسکن طی 5 سال گذشته باید سالانه حدود 900 هزار واحد مسکونی تأمین می‌شد. این در شرایطی است که براساس اطلاعات منتشر شده، طی این سال‌ها صرفاً به میزان 50 درصد این میزان، مسکن در کشورساخته شده  و بازار مسکن در شرایط فعلی با عدم تعادل شدید بین عرضه و تقاضا مواجه است. از این‌رو و همچنین متأثر از بی‌ثباتی‌های روی داده در شرایط کلان اقتصادی طی سال‌های گذشته، قیمت مسکن و اجاره بها به میزان قابل توجهی افزایش یافته به نحوی که طول دوره انتظار در سه دهک اول اقتصادی کشور به بیش از 120 سال و سهم مسکن در سبد هزینه خانوار در این سه دهک به حدود 43 درصد افزایش یافته است. مجموعه این شرایط، عموم خانوار بخصوص خانوار موجود در دهک‌های پایین درآمدی را در تأمین مسکن با مشکل مواجه کرده است. بنابراین کارشناسان اقتصادی معتقدند ضروری است دولت در چهارچوب قوانین و مقررات موجود بخصوص قانون جهش تولید مسکن و قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن با ارائه انواع امکانات و مشوق‌ها از جمله ارائه زمین ارزان‌قیمت، زمینه ساخت مسکن را برای خانوارهای فاقد مسکن واجد شرایط ایجاد کند.
 ایجاد زیرساخت‌ها و مقدمات اجرای طرح
متولی بخش مسکن، وزارت راه و شهرسازی، برای تأمین کمبود مسکن از طریق قانون جهش تولید، اقداماتی را انجام داده است اما این اقدامات هنوز منجر به نتیجه (تولید مسکن) نشده است. در این راستا برآورد میزان نیاز 4 ساله مسکن کشور به تفکیک استان و شهر و ابلاغ آن به ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها و استانداران سراسر کشور جهت تأمین اراضی و سایر اقدامات مورد نیاز انجام گرفته است. تدوین برنامه تولید مسکن در حوزه‌های تأمین زمین، تأمین منابع مالی، تأمین خدمات مورد نیاز و...، با رویکرد برخورداری و تخصیص هوشمند مشوق‌ها و یارانه‌ها به دهک‌های مختلف درآمدی و ایجاد سامانه ثبت‌نام از متقاضیان مسکن و پایش پروژه‌های طرح نهضت ملی مسکن و ثبت‌نام حدود 5.5 میلیون متقاضی در تمامی استان‌های کشور انجام شده اما هنوز نتایج نهایی پالایش متقاضیان و اینکه در هر استان چه تعداد مسکن باید براساس تقاضا ساخته شود، مشخص نیست. وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده بود که لیست نهایی متقاضیان تأیید شده آخر خرداد منتشر می‌شود اما تاکنون انتشار آن به تعویق افتاده است.
تأمین مالی
براساس قانون جهش تولید مسکن بانک‌ها موظف به پرداخت تسهیلات ساخت مسکن نهضت ملی هستند. براین اساس تعیین سهمیه بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات به میزان 360 هزار میلیارد تومان و ابلاغ آن به تمامی بانک‌ها جهت پرداخت صورت گرفته است اما تاکنون فقط یک بانک و نزدیک به 20هزار میلیارد تومان تسهیلات را برای نهضت ملی مسکن پرداخت کرده است.
افزایش سقف تسهیلات ساخت در نهضت ملی مسکن به 450 میلیون تومان در شهر تهران، 400 میلیون تومان در سایر کلانشهرها، 350 میلیون تومان در مراکز استان‌ها، 300 میلیون تومان در سایر شهرها و 250 میلیون تومان در مناطق روستایی کشور و افزایش طول دوره بازپرداخت این تسهیلات به 20 سال در شورای پول و اعتبار تصویب شده است.
تأمین زمین
زمین نهضت ملی مسکن از محل اراضی دولتی و به‌صورت رایگان تأمین می‌شود. براساس آمار ارائه شده توسط وزارت راه و شهرسازی، ایجاد بانک اطلاعات زمین جهت ثبت اطلاعات زمین‌های تأمین و شناسایی شده در تمامی شهرهای کشور برای اجرای برنامه‌های حوزه مسکن صورت گرفته و زمین برای حدود یک میلیون و 450 هزار واحد مسکونی در 1300 شهر کشور پیگیری انجام گرفته است.بر اساس این اطلاعات، تأمین مابقی اراضی مورد نیاز از طریق ایجاد 62 شهرک یا شهر جدید، الحاق زمین به محدوده شهرها، تغییر کاربری اراضی مستعد و استفاده از اراضی مازاد دستگاه‌های دولتی و...قرار است انجام شود. وزارت راه و شهرسازی همچنین مکلف است زیرساخت‌های مورد نیاز در زمین‌های تأمین شده همزمان با دوره احداث واحدهای مسکونی را تأمین کند. در این بخش به‌صورت مشخص عنوان نشده است که زمین در چه شهرهایی و به چه میزان آماده شده است. اطلاعات تأمین زمین به‌صورت کلی ارائه می‌شود. فعالان بازار مسکن می‌گویند مهم‌ترین مشکل ساخت مسکن تأمین زمین آن است بنابراین با آماده شدن زمین، ساخت و ساز باید آغاز شود.
 تأمین خدمات
در جهت تأمین خدمات برای ساخت نهضت ملی مسکن، هماهنگی‌های لازم برای اعمال تخفیف 50 درصدی در هزینه و تسهیل و تسریع در صدور پروانه‌های ساختمانی در برنامه‌های حمایتی تولید مسکن توسط شهرداری‌های کشور انجام گرفته و با سازمان نظام مهندسی کشور جهت اعمال سیاست‌های تشویقی برای مهندسین داوطلب به ارائه خدمات فنی مهندسی در برنامه‌های حمایتی تولید مسکن تفاهمنامه امضا شده است. همچنین از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای تسهیل در امور بیمه و کاهش هزینه‌های پروژه‌های ساختمانی طرح‌های حمایتی مسکن در ساخت مسکن نهضت ملی پیگیری می‌شود.
اقدامات اجرایی
با توجه به اینکه در حال حاضر نهضت ملی مسکن، تنها طرح دولت در بخش مسکن است، طرح‌های باقیمانده از دولت های قبل مانند مسکن مهر و مسکن ملی نیز در قالب نهضت ملی به پیش می‌رود. بر این اساس ساخت 567 هزار واحد مسکونی شروع شده و طرح اقدام ملی مسکن (دارای پیشرفت فیزیکی 10 درصد) همزمان پیگیری می‌شود.همچنین عملیات اجرای 140 هزار واحد مسکونی در مناطق روستایی کشور و عملیات اجرایی 439 هزار واحد مسکونی طرح نهضت ملی مسکن آغاز شده است.
برای افزایش سرعت ساخت مسکن نهضت ملی، مذاکره با کشورهای خارجی جهت تولید مسکن با استفاده از ظرفیت شرکت‌های ساختمانی خارجی با رویکرد ورود تکنولوژی و فناوری‌های نوین جهت ساخت صنعتی مسکن و استفاده از منابع مالی خارجی در حال انجام است.
ابعاد مالی طرح و ایجاد اشتغال
در راستای اجرای طرح نهضت ملی مسکن، جهت ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی (جمعاً چهار میلیون در چهار سال آتی)، باید به مساحت تقریبی 520 میلیون متر مربع عملیات ساختمانی اجرا شود. برای اجرای این میزان عملیات ساختمانی، حدود 3120 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری مستقیم صورت می‌گیرد که حدود نیمی از این منابع از محل منابع بانکی و مابقی از محل آورده نقدی متقاضیان در طول دوره ساخت، تأمین می‌شود. با انجام این سرمایه‌گذاری، به میزان 5896 هزار میلیارد تومان ارزش افزوده ایجاد و به میزان 589 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی از محل اجرای طرح برای دولت حاصل می‌شود. همچنین با این میزان از ساخت و ساز بیش از 7 میلیون نفر اشتغال مستقیم و 5.2 میلیون نفر اشتغال غیرمستقیم (جمعاً 12.2 میلیون نفر اشتغال) در طول دوره اجرای طرح ایجاد می‌شود.
علاوه بر این جهت تأمین خدمات زیربنایی و روبنایی در زمین‌های تخصیص یافته به طرح نیز باید سرمایه‌گذاری زیادی از محل منابع دستگاه‌های خدمات رسان و بودجه عمومی و سایر روش‌های پیش‌بینی شده صورت پذیرد که این سرمایه‌گذاری نیز منجر به افزایش قابل توجه تولید ناخالص داخلی، اشتغال و مالیات می‌شود.