استمرار نبوت در بستر امامت

با وجود یک دهه حضور پیامبراکرم(ص) در میان مسلمانان، تمامی مسائل نظری و عملی اسلام به طور کامل فرصت طرح و تشریح پیدا نکرد، زیرا به دلیل فراهم نشدن زمینه بروز همه مسائل، برخی تفصیلات فقهی و کلامی تشریح  نشدند. به علاوه شریعتی هم که از طریق آموزش شفاهی و عملی تشریع شده بود هنوز در باور همگان رسوخ نکرده و رسوبات جاهلی، محرک برخی افعال نو مسلمانان بود.
برای تضمین سلامت خط سیر و حرکت تاریخی اسلام و عمق بخشیدن به باورهای مکتب و گشودن دریچه آرمان‌های بلند و والا بر روی جامعه اسلامی، زمان بیشتری برای درک حضور پیامبر نیاز بود. از این رو رسول خدا به امر الهی در آخرین سفر حج در منطقه غدیرخم  جانشین و ادامه‌دهنده حرکت مکتب را صراحتاً معرفی نمود و با این اقدام سیر تکاملی امت را تا مرحله درک تمامی آرمان‌ها و ارزش‌های آیین اسلام بیمه کرد، چراکه علی(ع) به عنوان  جانشین پیامبر(ص) کسی بود که از هر نظر صلاحیت های لازم برای استمرار خط مکتب را دارا بود.
از خلال این رخداد، امامت در اسلام تشریع شد و پیشوایان دین از گذرگاه آن، با امر الهی و معرفی رسول خدا(ص)، نقش هدایت و رهبری مسلمانان را برعهده گرفتند.
شأن آیین محمدی(ص) که به اقتضای واپسین مکتب وحی، جهانی بوده و تا پایان تاریخ استمرار خواهد داشت، ایجاب می‌‌نمود تا اتفاقی در ‌حجةالوداع رخ دهد و رخ داد. پس از پایان مراسم حج و در حالی که مسلمانان آهنگ شهر و دیار خود کرده بودند، فرشته وحی نازل شد و تازه‌ترین مأموریت رسول خدا را به وی ابلاغ نمود. براساس این مأموریت، رسول خدا(ص) باید برای دور ماندن جوهره مکتب از دست‌درازی تحریف‌گران و آگاهی آیندگان از حقیقت مکتب، از میان نخبگانی که پیرامونش گرد آمده بودند، برگزیده‌ترین آنان- علی(ع) - را به‌عنوان جانشین خود معرفی کند تا رسالت در بستر امامت استمرار یابد و بدین ترتیب واقعه غدیر که تجلی اراده الهی و تلاقی نبوت با امامت است، در پهنه غدیر شکل بگیرد.
در این روز رسول خدا(ص) با فراهم آوردن جهاز شتران منبری فراز ساختند و حاجیان را گرد خود جمع کردند تا پیام وحی را از زبان فرستاده خدا بشنوند. پیامبراکرم(ص) ابتدا از کوچ قریب‌الوقوع خود به خانه آخرت خبر داد، آن‌گاه فرمود: دو چیز گرانبها را در میان شما باقی می‌‌گذارم؛ کتاب خدا و اهل بیتم را، ای مردم آگاه باشید که بر آنها پیشی نگیرید و از آنان عقب نمانید. آن‌گاه دست علی(ع) را در دست گرفت و آنقدر بالا برد تا خاطره‌ای از آن روز در ذهن‌ها باقی بماند. سپس فرمود: «ای مردم هر کس را که من مولا و رهبر اویم،این علی نیز مولا و رهبر او است.» سه بار این جمله را تکرار فرمود تا ضمن تأکید بر مضمون گفته، صدای خود را به وضوح به گوش همگان برساند. سپس در ادامه افزود: «پروردگارا! دوستان علی(ع) را دوست بدار و دشمنانش را دشمن، و علی(ع) را محور حق قرار ده.» هنوز جمعیت پراکنده نشده بودند که آیه دیگری جان رسول خدا(ص) را گرما بخشید: «امروز دین‌تان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را به‌عنوان دین برایتان برگزیدم.» این کلام وحی نیز تأیید و تأکید دوباره‌ای بود بر جانشینی علی(ع) و استمرار رسالت در جاری ولایت.
پیش از این نیز پیامبر گرامی اسلام(ص) در اندیشه تداوم تعالیم دین، همواره پایگاه معنوی خود را به گرد آمدن پیرامون شمع وجود علی(ع) راهنمایی می‌‌کرد و به آنان می‌‌آموخت تا به علی(ع) اعتماد و اتکا کنند و در دشواری‌ها و پیشامدها از او یاری بخواهند و از درک ژرف او از تعالیم دینی بهره ببرند. علی(ع) خانه‌زاد کعبه و اول‌مرد مسلمانی بود که پس از پیامبر(ص) قلم آفرینش همچون او بر صفحه هستی رقم زده است. او مقام والای «نفخت فیه من روحی» انسان و ارزش‌های انسانی را آشکار کرد و بر اریکه انسان کامل که شایسته‌اش بود، تکیه زد. جوانمردی که عربده‌های مستانه حاکمان مستبد و متجاوزین ستمگر را با صلابت و شجاعتش خاموش کرد و همهمه‌های عیش و فساد را با عتاب مؤمنانه فرو نشاند. همان اسوه کامل تقوا که فضیلت در کرانه شخصیتش لنگر انداخته و ارواح و عقول بشری از راز و رمز جاویدان وجودش در حیرت است. شاهکار خلقت که بلندی همت، پاکی و مهر، بزرگی روح، عدالت سترگ، خدمت بی‌پایان به بندگان خدا، شرافت و انسانیت، استغنای طبع و آنچه از زیبایی‌ها در قاموس بشر است، همه را یکجا داشت و جز نبی اکرم(ص) در کفه هیچ ترازویی برابر قرار نمی‌گرفت. همان یگانه‌ای که پرچم عدل و داد را برافراشت و جوانمردی و غیرت در جهان مرهون فداکاری‌های او است. ادامه این بحث را در شماره بعد پی بگیرید.