وقتی قاتل بیرحم آلزایمر می‌گیرد

وصال روحانی/ «حافظه» بازسازی فیلمی بلژیکی به‌نام «حافظه یک قاتل» (2003) است. تفاوت آشکار نسخه جدید با نسخه قبلی این است که مارتین کمپبل در مقام کارگردان اتفاقات خونبار فیلم را از اروپا به کشورش (امریکا) و شهر ال‌پاسو در ایالت تگزاس منتقل کرده است. کمپبل که سال‌هاست فیلم‌های حادثه‌ای موفق می‌سازد و «کازینو رویال» و اکشن پرهیجان «Protege» با بازی مایکل کیتون را در کارنامه کاری خود دارد، در «حافظه» از بازی لیام نیسون در نقش اصلی بهره گرفته است؛ بازیگر مسن و معروف ایرلندی که قریب به 15 سال است به یکی از دو سه نماد موفق فیلم‌های اکشن دنیا تبدیل شده است. به تعبیری کارهای اکشن نیسون که با قسمت اول تریلوژی «Taken» در سال 2009 شروع شد، تبدیل به چیزی شبیه یک ژانر اختصاصی به ‌نام خود او شده، به گونه‌ای که آثار او را فیلم‌های لیام نیسونی می‌نامند و آوردن نام او کافی است تا سینمادوستان بفهمند با کدام رده و تبار از فیلم‌ها طرف هستند.
 
فقط دو راه وجود دارد
نیسون این‌بار نقش الکس لوئیس را بازی می‌کند؛ قاتل اجیر شده که در  70 سالگی هم رجحان او بر رقبای بسیار جوان‌ترش کاملاً محسوس است. هم در دنیای واقعی و هم در ادبیات داستانی و سینما عموماً این دست قاتل‌ها با دو فرجام مشخص مواجه می‌شوند؛ یا سرانجام توسط تروریست‌های جوان‌تر کشته می‌شوند تا اسراری را که از شبکه‌های تبهکاری دارند، لو ندهند یا آنقدر زرنگ‌اند که با ثروتی عظیم شامل محموله‌های الماس و طلا ناپدید می‌شوند و از کشورهای پررفت و آمد حوزه دریای کارائیب سر درمی‌آورند تا آنجا زندگی آرام و به دور از گزند کارتل‌های بزرگ جنایتکاری داشته باشند.
 
یادگاری از «ممنتو»
آنچه باعث می‌شود الکس لوئیس از انجام کار دوم بازبماند، از یکسو آلزایمر و از دست دادن حافظه و از سوی دیگر تردیدی است که وجود او را دربر می‌گیرد. در صحنه‌ای او با ماژیک نکات و اعداد مرتبط با مأموریتش را روی بازو حک کرده تا آنها را فراموش نکند. این صحنه یادآور فیلم جنایی و معمایی «ممنتو» کریستوفر نولان است. جالب‌تر اینکه گای پی‌یرس استرالیایی که بازیگر اصلی «ممنتو» بود، در «حافظه» هم حاضر است و اینجا نقش مأمور ارشد اف‌بی‌آی به‌نام «ونسان سرا» را دارد که تحقیقاتش درخصوص یک شبکه فساد در تگزاس او را در تقابل با لوئیس قرار می‌دهد. هر دو آنها در تلاش برای یافتن محل اختفای زن جوانی هستند که یکی از شاهدان مهم یک پرونده فساد به شمار می‌آید.
 
گانگسترها جور پلیس‌ها را می‌کشند
نکته مهمی که رمان «مورد آلزایمر» نوشته جف گیرارتز بلژیکی می‌گوید و هم در نسخه سینمایی سال 2003 همین کشور اروپایی با نام «حافظه یک قاتل» آمده و هم در نسخه تازه آن با کارگردانی مارتین کمپبل مورد اشاره قرار گرفته، این است که لوئیس با کشتاری که در مواجهه با بدخواهان خویش انجام می‌دهد و با حذف فیزیکی تعقیب‌کنندگان خود دست به کاری می‌زند که ذاتاً و طبق قانون از وظایف اداره پلیس است اما این کار معمولاً از پلیس‌ها سر نمی‌زند و حتی «سرا» و گروه او که مأمور ردیابی پرونده ارجاع شده به وی و لوئیس هستند، بسیار دیر و توأم با کندی و تردید به متن اتفاقات ورود می‌کنند. اینجا است که تماشاگران به این نتیجه بدیهی می‌رسند که چه در امریکا و چه در اروپای غربی زنجیره عدالت پاره شده و اگر هم کسی پیدا می‌شود که جامعه را از ناامنی مطلق دور می‌کند، یکی از خود آنها است و هدفش نه پاکسازی جامعه بلکه نجات جان خود است!
 
مهر و نشان برجستگی
با کارگردانی مارتین کمپبل ما با فیلمی طرف هستیم که سرتا ته آن درباره کشتارهای بیرحمانه نیست و برعکس سکانس‌های متعدد آرامی دارد که نگون‌بختی‌های یک قاتل افتاده در مسیر پیری و فراموشی را به نمایش می‌گذارد اما وقتی صحنه‌های اکشن و برخورد فیلم می‌رسد، همه چیز ناگهان و سریع و ضربه‌زننده است و راه بازگشتی از وادی مرگ وجود ندارد. «حافظه» با ترسیم لغزش‌های یک قاتل قاطع و دست‌نیافتنی که آثار پیری و بیماری او را به سوی زوال سوق می‌دهد، حرف‌های تازه‌ای برای گفتن دارد اما آنچه این فیلم را از فیلم‌های متعدد دیگر ژانر اکشن و تبهکاری متمایز می‌سازد، حضور لیام نیسون در آن و مهر و نشان برجستگی است که بر پیشانی او در این ژانر خورده است. در ماه مارس 2022 یک اکشن دیگر از این قبیل به‌نام «آدم خوبه را بگیر» در سطح جهان اکران شد که فیلم بسیار بهتری در قیاس با «حافظه» است اما یک سوم حافظه هم نفروخت زیرا لیام نیسون در آن بازی نمی‌کرد!
 
نفوذ به روحیات قاتل‌ها
این مرد دیرپا و قدبلند ایرلندی با اینکه آشکارا پا به سن گذاشته و مانند کاراکترش در «حافظه» می‌لنگد و زمان بازنشستگی و رفتنش به دریای کارائیب رسیده(!) همچنان استوار در فیلم‌های اکشن طی طریق می‌کند و تبدیل به مهم‌ترین مشخصه و شاید هم شناسنامه این فیلم‌ها شده است. شاید نیسون با نوع بازی قوی‌اش روحیات و درون‌مایه‌های این مردان اکشن را هم برای تماشاگران قابل لمس و درک می‌کند اما آنچه کار او را بزرگ‌تر می‌سازد، این است که پس از عرضه بیش از 20 فیلم این مشخصه‌ها با حضور نیسون و قابل پیش‌بینی بودن اکثر آنها او طوری عمل می‌کند که باز هم تازه و جذاب نشان می‌دهد و مردم، دسته دسته برای دیدن هر یک از آثار جدید او مشتاقانه به سینماها می‌روند.