افزایش سهم ارزش افزوده خدمات فضا پایه در کشور

سوسن صادقی
 خبرنگار

 این روزها بسیاری از پایش‌های سطح زمین در دنیا از طریق فناوری سنجش از راه دور اندازه‌گیری و کشورها از این طریق درآمدزایی می‌کنند. کشور ما نیز این مقوله را پیگیری می‌کند، به‌طوری که دولت سیزدهم عزم خود را برای ارسال ماهواره سنجش از راه دور به فضا جزم کرده و نه تنها برای شتاب بخشیدن به بخش فضایی جلسات شورای عالی فضایی که پیش از این در دولت قبل برگزار نمی‌شد را احیا کرده، بلکه طبق برنامه‌ای که قرار بود از سه ماهواره مخابراتی و سنجش از دور بهره‌برداری کند، در این راستا ماهواره سنجش از راه دور نور 2 را راهی مدار لئو کرد. اما پرتاب ماهواره سنجش از راه دور بومی چه صرفه اقتصادی برای کشور در پی خواهد داشت؟

افزایش ارزش افزوده
کارشناس حوزه فضایی به «ایران» گفت: ساخت و پرتاب ماهواره سنجش از راه دور که مربوط به بالادستی می‌شود، سهم کمی از کل اقتصاد دنیا دارد و به زیر 5 درصد می‌رسد اما چیزی که برای کشورها صرفه اقتصادی و اهمیت بالایی دارد، ارزش افزوده و سرویس‌های فضاپایه است که با دریافت اطلاعات از ماهواره‌ها ارائه می‌شود.
حمیدرضا پرتواعلم افزود: بخش مهمی که در اقتصاد فضاپایه با آن مواجه هستیم، تصاویر ماهواره‌ای است. اگر فقط بخواهیم تصاویر خام را بررسی کنیم، این بخش دارای صرفه اقتصادی بالایی است به‌طوری که اگر بتوانیم با ماهواره سنجش از راه دور خود با دوربین‌های قدرتمند، تصاویر باکیفیت بالا جمع‌آوری کنیم، ارزش افزوده‌ای که از این تصاویر به‌دست می‌آید، چندین برابر خواهد بود.
وی در ادامه گفت: تصاویری که از ارتفاع 3 تا 5 متر زمین دریافت و به‌عنوان رزولوشن متوسط محسوب می‌شود، بین یک تا 2.5 دلار در هر کیلومتر و تصاویری که زیر یک متر رزولوشن دارند 22 تا 30 دلار به هر کیلومتر مربع قیمت‌گذاری می‌شوند بنابراین اگر کشور ما با داشتن ماهواره سنجش از راه دور، آرشیوی از تصاویر داشته باشد و آن را به‌صورت مداوم به روزرسانی کند، مبلغ هنگفتی از این تصاویر خام به‌ دست خواهد آورد.
این کارشناس، پردازش تصاویر خام و ارائه سرویس و خدمات را از دیگر ابعاد مثبت و درآمدزایی از ماهواره سنجش از راه دور عنوان کرد و افزود: با استفاده از تصاویر دریافتی و ارائه خدمات هم می‌توان 5 تا 10 برابر تصاویر خام درآمدزایی کرد. به عبارتی می‌توان براحتی بدون داشتن زیرساخت برنامه‌ها و نرم افزارهای پردازش را توسعه داد و به دیگر کشورها هم سرویس و خدمات ارائه داد و ارزآوری کرد.
به گفته پرتواعلم، اگر کشورها هر ماه تعداد قابل توجهی ماهواره سنجش از راه دور به فضا پرتاب کنند، با ظرفیتی که با اسکن روزانه کره زمین و دریافت تصاویر و ارائه آن به مردم و شرکت‌های خصوصی و دولت‌ها ایجاد می‌شود، به‌دنبال سهم بالایی از اقتصاد هستند تا نصیب خود کنند.
پرتو اعلم به چالش‌ها نیز اشاره کرد و گفت: در سند بالادستی ساخت ماهواره، چالشی وجود ندارد و در پرتاب هم از زمانی که ماهواره امید پرتاب شد کار روی این بخش ادامه دارد و با پرتاب نور 2 تا تثبیت پرتاب پایدار ماهواره در مدار لئو تنها چند گام باقی مانده است.
وی با بیان اینکه بخش پایین دست بیشتر دچار چالش است، افزود: اکنون برای استفاده از تصاویر خام و ارائه سرویس و خدمات، شرکت‌های خصوصی کمی وارد این حوزه شده‌اند و از تصاویر رایگانی که ماهواره‌های دیگر کشورها ارائه می‌دهند، استفاده می‌کنند.
این کارشناس افزود: ساختار اکوسیستم باید در این حوزه بهینه شود، چرا که با توجه به نیاز روزافزون در بالادست و پایین دست یک ارگان یا دو ارگان دولتی نمی‌تواند پاسخگوی همه نیازها باشد و فضای قابل رقابت با دنیا را ایجاد کند بنابراین نیاز است که بخش خصوصی در کنار دولت نقش مهم و کلیدی ایفا کند.
به گفته وی، دولت باید رگولاتوری و هماهنگی بین بخش‌های این اکوسیستم مانند طرح مسأله و طرح نیاز را انجام دهد و لیست دقیقی از نیازهای حوزه سنجشی و حجم نیازها و طیف‌هایی را که باید استفاده شود ، تهیه کند تا اگر بخش خصوصی می‌خواهد وارد ارائه خدمات با استفاده از تصاویر دریافتی از ماهواره‌های سنجش از راه دور شود، نیازها را بشناسد. از سوی دیگر دولت هم تضمین استفاده از سرویس‌هایی را که بخش خصوصی فراهم می‌کند نیز بدهد تا انگیزه‌ای برای ورود بخش خصوصی ایجاد شود.
حامد زینی وند دیگر کارشناس حوزه فضایی نیز به «ایران» گفت: پیش‌بینی می‌شود ارزش خدمات حوزه ماهواره‌های سنجش از راه دور به طور متوسط در سال تا ٧ درصد رشد کند و تا 10 سال آینده به سالی 15 میلیارد دلار برسد.
زینی وند افزود: کشور ما نیز تلاش کرده است ماهواره‌های سنجشی داشته باشد و اکنون ماهواره نور 2 را در مدار دارد، البته ماهواره‌هایی هم با رزولوشن 10 تا 15 متر در نوبت پرتاب قرار دارد که با پرتاب آنها می‌توان سطح زمین اعم از معادن، منابع آبی و جنگل ها و... را با دقت تا 10 متر رصد کرده و به این طریق هزینه‌ها را کاهش و دسترسی به داده‌ها و پایش آنها را سرعت داد.
صرفه‌جویی اقتصادی
بنیانگذار سیستم هوشمند مانیتورینگ ماهواره‌ای تیزنگر هم به «ایران» گفت: هم اکنون تصاویر ماهواره‌ای سنجش از راه دور با دقت بالا هر ۵۰۰ کیلومتر مربع ۸ یورو از دیگر کشورها خریداری می‌شود که با پرتاب ماهواره بومی سنجش از راه دور کاربردی صنعتی می‌توان این تصاویر را از داخل کشور تهیه کرد.
یاسر عشورزاده افزود: از آنجایی که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای سنجش از راه دور و پردازش آنها پیش‌بینی‌هایی مانند سیلاب صورت می‌گیرد یا اینکه در بخش‌های مختلفی مانند محیط‌ زیست، کشاورزی، شناسایی آلودگی‌های محیط‌ زیستی، نفتی و... کاربرد دارد بنابراین با پیش‌بینی‌ها یا جلوگیری بموقع از خسارت‌ها می‌توان از نظر اقتصادی صرفه‌جویی کرد.
این کارشناس حوزه سنجش از راه دور با بیان اینکه متأسفانه آمار دقیق تجمیعی به‌عنوان مثال از بحث سیلاب و آورده‌ای که ماهواره سنجش از راه دور برای ما دارد وجود ندارد، گفت: ولی از آنجایی که از چند روز پیش سیلاب به این شیوه پیش‌بینی می‌شود بنابراین می‌تواند از خسارت‌های کشاورزی، جانی و مالی که به مردم می‌زند جلوگیری کند. از این‌رو اگر ماهواره‌ای از نوع کاربردی صنعتی هم به فضا پرتاب شود صرفه اقتصادی بسیار زیادی برای کشور دربرخواهد داشت.
وی نیز با اشاره به اینکه هم اکنون بخش نظامی کشور دو ماهواره سنجش از راه دور نور 1 و 2 را با موفقیت به فضا پرتاب کرده است، افزود: بزرگترین چالش بخش ماهواره پرتاب بود که خوشبختانه این موضوع حل شده است و در حال به تثبیت رسیدن در این حوزه هستیم و می‌توانیم در آینده نزدیک ماهواره‌های سنجشی را در مدار 500 و 700 متر لئو قرار دهیم.
عشورزاده درباره زمانبر بودن بومی‌سازی ماهواره سنجش از راه دور نیز گفت: چون ما به‌صورت بومی در حال حرکت رو به جلو هستیم و کشورهای هم پیمان ما نیز از ارائه تجهیزات ماهواره‌ای و پرتاب دریغ می‌کنند از این جهت کارها به کندی پیش می‌رود ولی امیدواریم در سال‌جاری دو ماهواره کاربرد صنعتی نیز به فضا پرتاب کرده و بتوانیم پهنه ارائه خدمات را وسیع‌تر کنیم و رایگان در اختیار مردم قرار دهیم.
وی افزود: وجود ماهواره بومی باعث می‌شود تا دسترسی‌ها بهتر شده و به پهنای باند بین‌الملل از داخلی استفاده کنیم و پوشش تصاویر بهینه نیز برای کشور طراحی شود.