لحظه‌شماری برای صادرات 400 میلیون دلاری خرما

نفیسه امامی
خبرنگار

خرما یکی از محصولات کشاورزی ارزآور و درآمدزای کشور است و صادرات آن جزو ۵ محصول صادراتی کشاورزی محسوب می‌‌شود. صادرات خرما در ایران شامل هفت نوع مضافتی، استعمران، شاهانی، زاهدی، کبکاب، پیاروم و سایر انواع خرما می‌‌شود و استان خوزستان با صادرات ۵۰ درصد از خرما رتبه اول در صادرات این محصول را به خود اختصاص داده است. به طور میانگین حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار تن از خرمای ایران به ۵۲ کشور جهان صادر می‌‌شود، اما این حجم از صادرات در دوران کرونا به علت وجود شرایط نامناسب صادراتی و بسته‌بودن بازارها بشدت پایین آمد، اما در سال‌جاری این وضعیت بهبود یافته است به طوری که محصولات سال گذشته هم صادر شده‌اند. این در حالی است که در صورت اصلاح قوانین صادراتی می‌توان رسیدن به  ارزآوری ۴۰۰ میلیون دلاری را در دسترس دانست. ایران پس از مصر با تولید  ۱،۲ میلیون تن خرما در رتبه دوم جهانی قرار دارد، اما با وجود میزان بالای تولید، تقریباً ۹.۷ درصد کل صادرات جهان را تشکیل می‌دهد. صادرات خرمای ایران عمدتاً به کشورهای آسیایی صورت می‌گیرد و بزرگ‌ترین واردکنندگان خرمای ایرانی شامل هند با ۱۶ درصد، مالزی با ۱۱ درصد و روسیه با وارد کردن ۹.۹ درصد خرمای ایران در این فهرست جای دارند.
افزایش حجم صادرات خرما
صادرات خرما تا پایان سال 1400  بالغ‌ بر 348 هزار تن به ارزش 305 میلیون دلار بوده است که این میزان صادرات 4.5 درصد از نظر وزنی و 5.3 درصد از لحاظ ارزشی نسبت به سال قبل افزایش داشته است. همچنین صادرات خرما در سال 99 معادل ۳۳۹ هزار تن به ارزش ۲۹۷ میلیون دلار بود و در سال ۹۸ نزدیک به ۲۴۰ هزار تن خرما، به ارزش ۲۱۱ میلیون دلار به ۸۵ کشور دنیا صادر شد. 
 وزارت خارجه آماده کمک به توسعه صادرات خرما
به تازگی رئیس اداره تسهیل صادرات غیرنفتی معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه از اعلام آمادگی ستاد و نمایندگی‌های این وزارتخانه برای کمک در زمینه‎ گسترش بازار صادراتی خرما خبر داده است. این وزارتخانه در تلاش است به سرعت موانع تولید داخلی خرما را تسهیل کند تا قدرت رقابتی کشور در صادرات افزایش پیدا کند. با توجه به اینکه خرما دومین محصول تولیدی باغی کشور است و در اشتغال، ارزآوری و غلبه برتحریم‌ها تأثیر مهمی دارد و می‌تواند سهم اساسی در صادرات غیرنفتی داشته باشد، نمایندگی‌های وزارت امور خارجه در کشورهای هدف تمایل دارند برای افزایش سهم خرما در بازارهای صادراتی تلاش کنند. پیش‌تر ابراهیم رضایی نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی هم خبر از آغاز حرکت‌های خوبی برای صادرات خرما و تلاش در جهت حل مشکلات صادرکنندگان در سطح وزارتخانه و زمینه‌سازی برای تسهیل صادرات خرما داده بود.
 ضرورت تقویت شرکت‌های صادراتی
متأسفانه خرمای ایران در خارج از کشور با کیفیت پایین بسته‌بندی عرضه می‌شود درحالی که برای گسترش بازار خرما باید شرکت‌های صادراتی تقویت شوند و در زمینه کیفیت محصول، بسته‌بندی و تبلیغات اقداماتی صورت بگیرد. در همین راستا باید در کشورهای هدف صادراتی که دارای ظرفیت هستند، تبلیغات و بازاریابی مناسبی برای شناسایی محصول خرما انجام بگیرد تا هم ذائقه بازار هدف شناسایی شود و هم محصول باکیفیت عرضه گردد.
 امتیازات تولید خرما در کشور
ایران دومین رتبه میزان تولید خرما در جهان و بیشترین تنوع خرمای جهان را داراست و شرایط اقلیمی مناسبی را برای تولید خرمای تجاری و ایجاد زنجیره ارزش در صنعت خرما در اختیار دارد. این ویژگی‌ها در کنار دسترسی به آب‌های آزاد از طریق خلیج فارس و دریای عمان برای صادرات به کشورهای هدف قرار دارد.
محصول خرمای ایرانی ارگانیک است و بازارهای جهانی از آن استقبال می‌‌کنند که می‌‌تواند بهبود تراز تجاری علی‌الخصوص در بخش کشاورزی را ایجاد کند. علاوه بر این خرمای ایرانی قابلیت ایجاد امنیت غذایی، اشتغالزایی، حفظ محیط زیست و توسعه پایدار کشاورزی به‌عنوان یک محصول استراتژیک را داراست.
نقاط ضعف در تولید و صادرات خرما
قسمت عمده خرما در ایران در صنایع تبدیلی از قبیل شیره خرما و نوشابه‌سازی مصرف می‌‌شود که سرمایه‌گذاری مناسب در این صنایع صورت نگرفته است. همچنین سرمایه‌گذاری کافی در جهت استفاده از روش‌های مدرن و بسته‌بندی خرما در کشور انجام نگرفته است و افزایش هزینه‌های حمل و نقل داخلی، امکانات حمل ونقل، نگهداری، کمبود کانتینرهای سردخانه دار در کشور و خدمات متناسب برای انواع خرمای صادراتی با کمبود همراه است.
عدم اطلاع‌رسانی در معرفی خرمای ایرانی، ارزش تغذیه‌ای و خواص آن، عدم شناخت صحیح از بازارهای هدف از جمله سلایق، الگوهای مصرف، بسته‌بندی مناسب و نبود سازوکار تبلیغاتی مناسب در بازارهای هدف و بالا بودن هزینه شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی معتبر در کنار قیمت پایین صادراتی خرما در مقایسه با سایر رقبا با توجه به کیفیت و تنوع آن از دیگر مشکلات تولید و صادرات خرما محسوب می‌‌شود. خرما یکی از مناسب‌ترین محصولات کشاورزی برای صادرات است، چرا که به سرعت فاسد نمی‌شود و مزیتی برای حمل و نقل محصول و صادرات خرمای سالم برای مصرف کننده درنظر گرفته می‌‌شود. از سوی دیگر کشور‌های زیادی در دنیا هستند که خواستار صادرات خرمای ایرانی به کشورشان هستند. وجود این دو مؤلفه در کنار یکدیگر می‌‌تواند در رشد سرمایه‌گذاری برای تولید بیشتر و بالا رفتن توان صادراتی خرمای ایرانی اثرگذار باشد، اگر بسترها برای تسهیل صادرات این محصول مهم کشاورزی فراهم شود.