سرگردانی یوز مادر در جاده میامی

زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

  یوز مادر سرگردان جاده میامی مشهد است. محیطبان‌ها در جاده میامی به عباس‌آباد (مشهد به تهران) در میان تردد پرسرعت خودروها چشم دوخته‌اند به سرعت بالای خودروهای عبوری تا جلوی تصادف دیگری را بگیرند. محیط‌ زیست ایران هفته جاری یک یوز دیگر خودش را بر اثر تصادف جاده‌ای از دست داد. جاده‌ای که از دل منطقه حفاظت شده می‌‌گذرد. جاده‌ها پس از سگ‌های گله و ولگرد، دومین عامل مرگ یوزهای ایرانی هستند. یوز جوان میامی هشتمین یوزی است که گذر یک جاده از منطقه حفاظت شده او را از محیط‌ زیست نحیف ایران می‌گیرد.
حالا محیطبان‌ها نگران تردد خانواده یوز تلف شده‌اند. یوز مادر یا یوز خواهر و برادر براساس غریزه به جست‌و‌جوی او برمی‌آیند. برآوردها نشان می‌دهد که خانواده یوز ماده بین پنج تا یک هفته به‌دنبال گمشده خود می‌گردند شاید نشانی از آن بیابند. همین مسأله هم ممکن است به مرگ آنها در این جاده پرتردد بویژه در این روزها منجر شود. مشاهدات اهالی بومی نشان می‌دهد مادر و توله‌اش زودتر از محیطبان‌ها از حادثه تلخ باخبر شده‌اند. اهالی مادر و توله را شب قبل در محدوده تصادف می‌بینند و به محیطبان‌ها خبر می‌دهند. همین گشت و‌‌گذار محیطبان‌ها را به جسم بی‌جان یوز جوان می‌رساند. شواهد نشان می‌دهد عبور مکرر تایر خودروها بخشی از بدن حیوان را از بین برده و همین مسأله اجازه نداده بود که محیطبان‌ها در ابتدای امر جنسیت حیوان را مشخص کنند. یگان حفاظت محیط‌زیست سمنان و یوزبان‌های منطقه در محدوده تصادف جمع می‌شوند ، آنها می‌دانند که خانواده برای گرفتن خبری از یوز جوان دوباره به محلی که بوی حادثه از آن می‌آید برمی گردند.
حسن اکبری معاون محیط طبیعی کشور می‌گوید: «محیطبانان، مادر و توله بزرگ دیگر همراه او را در زیستگاه‌های مجاور جاده و در حوزه استان سمنان مشاهده کردند، با توجه به مشاهده مادر و توله یوز همراه او، تیم پایش استان و تشکل‌های مردم نهاد از روز گذشته در منطقه مستقر هستند و پایش‌های نظارتی ادامه دارد.»
محیطبانان با توجه به بازگشت زائران حرم مطهر امام رضا(ع) دست یاری به سمت پلیس راهور دراز کرده‌اند. اکبری می‌گوید: «از پلیس راهور هم تقاضا داریم با توجه به حجم گسترده خودروهای زوار از مشهد به سمت تهران و لزوم کنترل و رعایت سرعت مطمئنه در این منطقه برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، تیم‌های نظارتی خود را در این جاده بویژه در حد فاصل میامی تا کاهک و عباس‌آباد مستقر دارد.» او می‌گوید: «اکیپ‌های محیطبانان در محل به‌صورت شبانه‌روزی مستقر هستند و با پروژکتورکشی و روشن کردن آتش در منطقه و ایجاد هشدار، در صورت مشاهده یوز مادر و توله‌ها، آنها را از منطقه خطر دور می‌کنند.»  به گفته معاون محیط طبیعی کشور محل تصادف بیش از 30 کیلومتر از نقطه داغ تصادفات قبلی فاصله دارد، اما او می‌گوید: «اگرچه یک مورد تصادف در این محدوده ثبت شده بود و به همین دلیل، موضوع ایمن‌سازی این بخش از جاده را پیگیری خواهیم کرد.»
 تنها کاری که از محیطبان‌ها برمی‌آید هشدار به رانندگان این مسیر است. برخی از رانندگان چنان سریع از جلوی محیطبان‌ها رد می‌شوند که به احتمال قوی اصلاً متوجه حضور محیطبان‌ها نمی‌شوند.
یوز تلف شده ماده بود
تعداد یوزهای شناخته شده توسط انجمن یوز ایرانی 20 یوزپلنگ است. در این فهرست سه یوز ماده وجود دارد که -وجود همین تعداد اندک- خبری تلخ است. پروژه ناموفق تکثیر یوز هم به پسرزایی ایران منجر شد تا همچنان جامعه از پسرزایی یوزپلنگ‌ها دلنگران باشد. تصادف چند شب گذشته تلخی قصه را کامل کرد. یوز تلف شده ماده بود. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد یوز تلف شده در لیست یوزهای شناسایی شده توسط انجمن یوز ایرانی نیست. البته انجمن یوز ایرانی پیش تر تنها 12 قلاده یوز از 20 قلاده را شناسایی کرده بود.از این ۱۲ فرد، یکی در خراسان جنوبی معروف به آرش، دو تا در یزد معروف به اردلان و ارسلان و ۹ یوز هم در منطقه حفاظت شده توران سمنان هستند. از این ۹ فرد، چهار یوز نر با نام‌های فیروز، فراز، فِقِه، ماجراد، سه یوز ماده معروف به هرب، تلخاب و هلیا و دو یوز دیگر نیز با جنسیت نامعلوم مشهور به هانا و تلما  است که فرزندان هرب و تلخاب هستند. همان زمانی که اسامی یوزهای شناسایی شده اعلام شد، این توضیح هم داده شد که در توران هفت یوز دیگر هم مشاهده شده‌اند اما هنوز شناسایی آنها کامل نشده برای همین در این شمارش نیستند. با این احتساب تعداد یوزهای بالغ دیده شده در دو سال قبل می‌شود ۱۳ عدد و با محاسبه هفت یوز شناسایی نشده توران می‌شوند ۲۰ یوز. ممکن است یوز تلف شده یکی از همین یوزهای شناسایی نشده و اما در فهرست درج شده باشد. از سوی دیگر فعالان محیط‌ زیست و حامیان حیات وحش در یک کارزار خواستار فنس کشی وزارت راه و شهرسازی در محدوده تردد یوزپلنگ شده‌اند تا پایانی بر تلخی بی‌پایان مرگ یوزها در جاده‌ها بنویسند. این فنس‌کشی البته نیاز به زیرگذر و روگذر دارد تا ارتباط اکولوژیکی بین یوزهای باقی مانده قطع نشود.