ضرورت توسعه دولت دیجیتال

دکتر نجفعلی شهبازی
کارشناس فناوری

ظهور فناوری‌های نوین در حال شکل‌دهی به دنیای جدیدی است. دنیایی که در تمامی سطوح بین‌المللی، ملی، دولتی، سازمانی و فردی تغییرات و تحولات شگرفی را به چشم دیده و خواهد دید. شکل‌گیری دولت‌های دیجیتال از نمونه‌های مثال‌زدنی این موج تغییرات است. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، سه شاخص خدمات برخط، زیرساخت‌ ارتباطات و سرمایه انسانی نقش تعیین‌ کننده‌ای در کسب رتبه دولت دیجیتال کشورها دارند. بر‌اساس چشم‌انداز 1404، کشور جمهوری اسلامی ایران می‌باید رتبه نخست منطقه در بخش علم و فناوری را کسب کند. بنابراین بهبود وضعیت هر کدام از شاخص‌های فوق از جمله اقدامات راهبردی است که باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد؛ این در حالی است که در سال 2020، کشورمان در میان 193 کشور مورد بررسی سازمان ملل متحد، رتبه 89 شاخص توسعه دولت الکترونیک (E-Government Development Index) را کسب کرده و کشورهایی مثل جمهوری‌آذربایجان، ارمنستان، قطر، عمان، کویت، ترکیه و عربستان سعودی دارای رتبه‌هایی بهتر از ما بوده‌اند.
تحقیقات متعدد علمی نشان داده است توسعه دولت دیجیتال می‌تواند:
1. شکل نوینی از پاسخگویی دولت را رقم زده و ارائه خدمات را سریع‌تر و راحت‌تر کند،
2. فعالیت‌های اجتماعی شهروندان را تقویت کند و منجر به شکل‌گیری رابطه‌ای پایدار میان دولت و ملت شود،
3. فضای مشارکت عمومی و مردم‌سالاری را بهبود بخشد،
4. عملکرد دولت را بیش از پیش شفاف کند،
5. منجر به توزیع مناسب و عدالت‌محور خدمات و دسترسی به خدمات شود،
6. با تحلیل کلان داده‌ها، ترجیحات و کلان روندهای رفتاری شهروندان را شناسایی و مدیریت کند.
به‌صورت کلی می‌توان با الکترونیکی کردن فرایندهای اصلی خدمات دولتی علاوه بر کاهش تمرکز، کارایی و اثربخشی عملکرد دولت را بهبود بخشید. البته در دولت دیجیتال، صرفاً تعامل دولت و شهروندان مطرح نیست و می‌توان تعامل دولت با دولت (وزارتخانه‌ها و یکپارچه‌سازی سامانه‌ها و به اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات)، تعامل دولت با بخش خصوصی و تجاری (ایجاد دسترسی به داده‌ها و اطلاعات دولتی برای بخش خصوصی) و تعامل دولت با کارکنان را نیز مورد توجه قرار داد. هر چند امروزه، با گسترش کمی و کیفی فناوری‌های نوین حوزه دیجیتال ارتباط و تعامل میان دولت‌های دو یا چند کشور نیز در حال شکل‌گیری و توسعه است. برای مثال اتحادیه اروپا در سال 2002 به دنبال ایجاد سامانه‌ای برای پرداخت‌های یکپارچه یورویی بود که در سال 2008 موفق شد این سیستم را با عنوان SEPA )Single Euro Payments Area) راه‌اندازی کند. این سیستم در حال حاضر به بیش از 36 کشور خدمات مالی یکپارچه از جمله نقل‌وانتقال اعتباری، پرداخت مستقیم و پرداخت‌های کارتی را اعطا می‌کند؛ از این رو دامنه دولت دیجیتال می‌تواند فراتر از مرزهای یک کشور کاربست داشته باشد و انتظار می‌رود در آینده شاهد جهانی کاملاً متصل به هم و یکپارچه باشیم. بر اساس دیدگاه سازمان ملل متحد این سطح از یکپارچگی و ادغام بالاترین سطح بلوغ دولت دیجیتال نامیده شده است. مرکز فناوری اطلاعات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با علم به ثمرات توسعه دولت دیجیتال سعی دارد در بخش‌های خدمات برخط و توسعه سرمایه انسانی در حیطه وظایف خود اقدامات مؤثری را برای ارتقای رتبه دولت دیجیتال برنامه‌ریزی و اجرا کند. برگزاری جلسات منسجم و منظم ماهانه در خصوص هوشمندسازی و توسعه دولت دیجیتال با واحدها و شرکت‌های متبوع و توسعه مهارت‌های دیجیتال در سطح جامعه از جمله اقداماتی است که در حال انجام است. امید است با غلبه بر موانع فرهنگی و ساختاری پیش رو بتوان در آینده‌ای نزدیک شاهد توسعه مفهوم دولت دیجیتال و پیاده‌سازی مؤثر آن در سطح وزارتخانه باشیم.