خیام در مدار

گروه سیاسی/ دیروز باز هم ایران «خبر فوری» و «تیتر یک» بسیاری از رسانه‌های خارجی شد. ساعت ۱۰ و ۲۲ دقیقه صبح روز گذشته ماهواره ایرانی «خیام» با ماهواره‌بر روسی «سایوز» از پایگاه «بایکونور» قزاقستان با موفقیت به فضا پرتاب شد و نیم ساعت پس از قرار گرفتن در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین نخستین داده‌های تله متری خود را به پایگاه فضایی ماهدشت مخابره کرد. ارسال این ماهواره که یکی از بزرگ ترین، سنگین‌ترین و مدرن‌ترین ماهواره‌های ایرانی است، خیز بلندی جهت تأمین داده‌های ماهواره‌ای و توسعه کاربردهای صنعت فضایی در کشور به شمار می‌آید.
ماهواره «خیام» که قرار است در ۲۴ ساعت، چهاربار از آسمان ایران بگذرد و با ایستگاه‌های زمینی داخل کشور ارتباط برقرار کند، تحت حاکمیت و بهره‌برداری کامل ایران قرار دارد و از ایستگاه‌های زمینی داخلی هدایت و کنترل خواهد شد. این ماهواره ۶۰۰ کیلویی که به نام عمر خیام شاعر و ریاضیدان مشهور قرن یازدهم نامگذاری شده است، برای سنجش از راه دور داده‌ها تعریف شده و از قابلیت تصویربرداری با وضوح یک متر برخوردار است. تا پیش از این، دوربین‌های بومی امکان تصویربرداری در مقیاس 5 الی 10 متر را داشتند که اینک با دستیابی به ماهواره «خیام» این امکان تا دقت یک متر کاهش پیدا کرده است.
مأموریت‌های «خیام»
ماهواره «خیام» برای اهداف بسیار مهمی طراحی شده است که مهم‌ترین مأموریت آن در احصای نیازهای استراتژیک کشور از طریق داده‌های ماهواره‌ای، افزایش توانایی مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در عرصه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌ زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها، مدیریت حوادث غیرمترقبه و همچنین تعیین مسیرهای اختصاصی و راهبردی برای نیروهای دفاعی کشور تعریف شده است. موفقیت در ارسال ماهواره «خیام» در بالاترین سطح دقت، در حالی ممکن شد که سال گذشته پرتاب ماهواره تماماً ایرانی «نور 2» با ماهواره‌بر بومی قاصد، از آن حکایت داشت که کشور به فناوری کاملاً بومی تزریق ماهواره‌های زیر 50 کیلوگرم به مدار 500 کیلومتری زمین دست یافته است. 
روند درخشانی که ذیل رویکرد جدی دولت سیزدهم مبنی بر توسعه و پیشرفت فناوری‌های بومی در عرصه فضایی، برنامه‌ریزی برای دستیابی به توانمندی تزریق ماهواره‌های تا ۱۰۰ کیلوگرم به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین را در دستور کار قرار داده است و قرار است این روند تا رسیدن فناوری بومی تزریق ماهواره‌های چندصد کیلوگرمی تا پایان دولت ادامه پیدا کند.
رد یک ادعا
انتظار می‌رفت که با انتشار خبر چنین دستاوردی درخشان از ایران موجی از خبرسازی محافل خبری و اطلاعاتی کشورهای غربی برانگیخته شود. تلاش‌هایی که می‌کوشید مأموریت ماهواره ایرانی را در عرصه همکاری اطلاعاتی با سایر کشورها همچون روسیه جهت تحقق اهداف نظامی تعریف کند. چنانکه روزنامه «واشنگتن‌پست» پنجشنبه هفته گذشته و پیش از ارسال ماهواره «خیام» به نقل از مقام‌های امنیتی غربی مدعی شده بود که مقامات امریکا نگران همکاری فضایی بین روسیه و ایران هستند، چرا که ممکن است این فعالیت‌ها نه تنها به روسیه در اوکراین کمک کند، بلکه «قابلیت‌های بی‌سابقه‌ای» را در اختیار ایران بگذارد تا بر اهداف نظامی احتمالی در اسرائیل و همچنین منطقه نظارت کند. اما این ادعاها در حالی مطرح شده که به گفته مقام‌های کشور، ماهواره «خیام» برای تحقیقات علمی از جمله اهداف محیط‌ زیست کشاورزی طراحی شده است. به این ترتیب ادعای محافل رسانه‌ای غرب دو روز پیش از پرتاب ماهواره «خیام» از سوی روابط عمومی سازمان فضایی ایران با واکنش رو به رو شد و اینگونه پاسخ گرفت: «فرایند ارسال فرامین و دریافت اطلاعات ماهواره خیام مطابق «الگوریتم رمزنگاری شده» از سوی محققان این سازمان انجام شده و «هیچ کشور ثالثی» به اطلاعات آن دسترسی ندارد و برخی شایعات درباره استفاده از تصاویر این ماهواره برای مقاصد نظامی سایر کشورها نیز صحت ندارد.»
نقطه عطف همکاری تهران - مسکو
ماهواره «خیام» در حالی با کنترل و اشراف کامل عملیاتی کشور به فضا پرتاب شد که به‌ دلیل وزن بالای آن، روسیه در روند این پرتاب با در اختیار گذاشتن ماهواره‌­بر «سایوز» مشارکت داشت و این مهم نمایان شد که تهران و مسکو وارد عرصه گسترده‌ای از همکاری فضایی شده‌اند. پرتابگر «سایوز» در میان پرتابگرهای کشورهای مختلف دنیا از بیشترین درصد قابلیت اطمینان برخوردار بوده و تاکنون بیشترین تعداد مأموریت موفق فضایی در دنیا توسط این پرتابگر صورت گرفته است. سفارت روسیه در ایران در توئیتی در خصوص پرتاب ماهواره ایرانی خیام به فضا از تأکید هیأت‌های ایرانی و روس بر اهمیت همکاری در صنعت فضایی خبر داده است. این نمایندگی روسی با اشاره به اینکه ماهواره «خیام» با هدف رصد و تصویربرداری از سطح زمین با اهداف غیرنظامی است، یادآور شده است که هیأت‌های روسی و ایرانی در دیدارهای دوجانبه خود این مهم را مورد توجه قرار داده‌اند که پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره و قرار گرفتن آن در مدار، نقطه عطف مهمی در تاریخ روابط دوجانبه است که به پیشرفت در همکاری‌ها در صنعت فضایی منتهی می‌شود. «یوری بوریسف»، رئیس «روسکوسموس» شرکت فضایی دولتی روسیه نیز پرتاب این ماهواره را به‌عنوان یک «نقطه عطف مهم» در همکاری بین مسکو و تهران ستوده است.
 پرتاب ماهواره «خیام» با ماهواره بر روسی در حالی صورت گرفته است که شمار زیادی از کشورهای صاحب فناوری ماهواره‌سازی و فضانوردی همچون ایالات متحده و کشورهای اروپایی از پرتابگرهای روسی برای پرتاب ماهواره‌های خود و حتی ارسال فضانورد بهره می‌برند. امری که به صرفه‌جویی و جلوگیری از اتلاف منابع و کاهش ریسک شکست در زمینه مدارگذاری ماهواره یا انسان می‌انجامد. از این‌رو تردیدی وجود ندارد که همکاری مشترک کشورمان با کشورهای موفق و پیشتاز در صنعت فضایی مانند روسیه یک فرصت طلایی جهت انتقال دانش و فناوری به داخل کشور فراهم می‌کند و سبب شتاب بخشیدن به ارتقای دانش بومی صنعت ماهواره و صرفه‌جویی اقتصادی بسیار شده و از آزمون و خطای پرهزینه در کشور ممانعت به عمل می‌آورد.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که در راستای سیاست‌های دولت سیزدهم برای توسعه روابط فناورانه و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با تمامی کشور‌ها دو روز پیش در رأس هیأتی عازم قزاقستان شد، در توضیحاتی پیرامون همکاری ایران و روسیه در عرصه فضایی می‌گوید: «ایران علاوه‌بر همکاری راهبردی، در صنعت هوایی نیز با روسیه همکاری دارد.» او در ادامه می‌افزاید: «در کنار همکاری راهبردی با کشور‌های صاحب‌نام دنیا که روسیه یکی از دو کشور برتر در جهان است، توسعه فناوری بومی فضایی را در دستور کار قرار داده‌ایم و تا آخر سال، به دانش فنی قرار دادن ماهواره‌های سنجشی در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین دست پیدا خوهیم کرد.» به گفته وزیر ارتباطات تا پایان دولت سیزدهم «شاهد چنین ماهواره‌برهایی خواهیم بود که هم ساخته داخل کشور باشد و هم به دست دانشمندان ایرانی پرتاب شود.»