تهدید مرجان‌های چابهار با اسکله‌های تجاری

بیتا میرعظیمی
خبرنگار

خلیج چابهار زیستگاه حدود 20 گونه آبسنگ مرجانی است که می‌تواند نقش مهمی را در سلامت محیط زیست و جذب گردشگری در این اکوسیستم ایفا کند. کارشناسان حیات ۹۰ درصد گونه‌های دریایی را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به جمعیت مرجانی خلیج فارس و دریای عمان وابسته می‌دانند، اما مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، وضعیت آبسنگ‌های مرجانی این منطقه را مطلوب ندانسته و به «ایران» می‌گوید، چنانچه ما اکوسیستم‌های بارور و مرجانی را به دلیل نقش مؤثر آنها در زادآوری بسیاری از گونه‌های دریایی حفظ کنیم، می‌توانیم قدمی مؤثر در ترمیم و احیای ذخایر آبزیان کشور برداریم.«داوود میرشکار»، مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، آبسنگ‌های مرجانی را یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرتولید کره زمین دانسته و می‌گوید: بسیاری از تولیدات اکوسیستم‌های ساحلی-دریایی و اکوسیستم‌های زمین در زیستگاه آبسنگ‌های مرجانی اتفاق می‌افتد. گستره این زیستگاه نیز در دریای عمان و خلیج فارس است. این گونه‌ها، عامل زیست آبزیان ریز و درشت اطراف جزایر شده و حیاتی نو در سواحل دریایی کشورمان ایجاد کرده است.
مرگ مرجان‌ها با گرمایش زمین
وی در خصوص تأثیر آبسنگ‌های مرجانی در اکوسیستم منطقه به «ایران» می‌گوید: پهنه‌های مرجانی زیستگاه هایی پراهمیت هستند که می‌توانند به محلی امن برای زادآوری هزاران گونه جانوری تبدیل شوند. این گونه‌ها، همچنین در شفافیت آب در مناطق ساحلی، حفاظت از سواحل کشورها و جزایر در مقابله با امواج و جلوگیری از تخریب سواحل نقش مؤثری دارند. از سویی دیگر، آبسنگ‌های مرجانی شاخصی برای سلامت آب‌های ساحلی-دریایی عمل کرده و در حوزه‌های اقتصادی، گردشگری و فناوری‌های نوین بویژه تولید داروهای ضدسرطان و داروهای مؤثر بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.میرشکار، وضعیت مرجان‌ها در اکوسیستم چابهار را مطلوب ندانسته و می‌گوید: وضعیت آبسنگ‌های مرجانی در اکوسیستم چابهار که یکی از مأمن‌های اصلی برای این گونه‌ها به‌شمار می‌رود، بهتر از خلیج فارس است؛ اما متأسفانه با توجه به فعالیت‌های متراکم انسانی در خلیج چابهار در حوزه‌هایی نظیر اسکله‌های تجاری، بخش زیادی از مرجان‌ها حیاتشان به خطر افتاده است. همچنین لایروبی انجام شده، کدورت آب را ایجاد کرده و از طرفی، گرمایش زمین نیز مزید بر علت شده و با افزایش دمای آب، شرایط برای زیستگاه طبیعی این گونه‌ها سخت‌تر از همیشه شده است.
پدیده سفیدشدگی
«داوود میرشکار»، تعداد گونه‌های مرجانی در چابهار را بیش از 20 گونه دانسته و تأکید می‌کند: آبسنگ‌های مرجانی، یکی از شاخص‌های اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی به‌شمار می‌روند؛ به همین دلیل نیز همه ساله تمامی آنها از منظر سلامت مورد پایش قرار گرفته و بررسی می‌شوند. در پایش‌ها، علل و عوامل از بین رفتن مرجان‌ها، مشکلات ایجاد شده برای آنها در اکوسیستم و همچنین تهدیدها و چالش‌های مرتبط با حیات آنها مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه بستری مناسب برای افزایش و احیای این مناطق و گونه‌ها فراهم می‌شود.این مقام مسئول، یکی از مهم‌ترین تهدیدات و عوامل آسیب رسان به آبسنگ‌های مرجانی را افزایش کدورت آب دانسته و می‌گوید: افزایش کدورت آب ناشی از فعالیت‌های بندری مانند لایروبی اسکله‌ها و همچنین فعالیت‌های صیادی نظیر لنگر انداختن و تور‌اندازی در مناطق مرجانی است. البته به دلیل وجود بادهای مونسونی در خلیج چابهار، دمای آب در سواحل این منطقه مناسب بوده و تهدیدات دمایی نظیر آنچه در خلیج فارس شاهدیم، حیات این گونه‌ها را تهدید نمی‌کند. در حقیقت آبسنگ‌های مرجانی در خلیج چابهار، به لحاظ ژنتیکی مقاومت بیشتری نسبت به تغییرات دمایی داشته و در مقاطعی که دمای آب بالاتر از آستانه تحمل آبسنگ‌های مرجانی است، دچار مشکل نمی‌شوند؛ تنها کدورت آب در این منطقه مزید بر علت شده است که به محض افزایش آن و کاهش نفوذ نور خورشید به درون آب، سلامت این اکوسیستم به خطر افتاده و پدیده سفیدشدگی مرجان‌ها رخ می‌دهد.
مرجان‌ها؛ جاذبه‌ای برای گردشگری
وی با اشاره بر نقش مؤثر صخره‌های مرجانی در تقویت و توسعه صنعت شیلات می‌گوید: چنانچه ما اکوسیستم‌های بارور و اکوسیستم‌های مرجانی را به دلیل نقش مؤثر آنها در زادآوری بسیاری از گونه‌های دریایی حفظ کنیم، می‌توانیم قدمی مؤثر در ترمیم و احیای ذخایر آبزیان کشور برداریم.به گفته این مقام مسئول، مناطق دارای آب سنگ‌های مرجانی یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در دنیا به شمار می‌رود که میلیاردها دلار را می‌تواند به مناطق مذکور تزریق کند؛ چرا که در دنیا وجود آبزیان متنوع و تنوع زیستی بسیار زیاد و همچنین اشکال مختلف آبسنگ‌های مرجانی به دلیل اینکه مأمنی امن برای سایر گونه‌های متفاوت از جمله نرم تنان، سخت پوستان و دوکفه ای‌ها و... به‌شمار می‌رود، همیشه مورد توجه گردشگران قرار داشته است. از سویی دیگر عملیات غواصی و مشاهده دنیای زیرآب در این مناطق می‌تواند لذت گردشگری در مناطق دارای آبسنگ‌های مرجانی را دوچندان کرده و آورده‌های اقتصادی کلانی را برای منطقه در پی داشته باشد.وی اشاره‌ای نیز به ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی برای آبسنگ‌های مرجانی کرده و می‌گوید: ما در عملیات پایش اخیر، تعداد زیادی از آبسنگ‌های مرجانی را با شیوه‌های مختلف در بستر‌هایی متشکل از بلوک‌های سیمانی و سازه‌های فلزی قرار داده و موفق شدیم تا بیش از هزار مورد را احیا کنیم.مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، همچنین پایش مستمر وضعیت سلامت مرجانی را یکی از راهکارهای حفاظتی این گونه‌ها دانسته و تصریح می‌کند: شناسایی و کاهش تهدیدها، نظارت بر فعالیت‌های انسانی مانند صید، صیادی و لایروبی اسکله‌ها و بنادر، توجه بر توسعه پایدار مناطق ساحلی، تکثیر و احیا و توسعه زیستگاه‌های مرجانی از طریق قلمه زنی، مکان‌یابی جدید و انتقال کلونی به عمق بیشتر آب، بیشتر در مناطقی که متأثر از گرمایش زمین و افزایش دمای سطحی آب قرار دارند، پاکسازی اکوسیستم‌های مرجانی از زباله‌ها و رسوبات بستر و همچنین رصد و حفاظت از تنوع زیستی موجود در جوامع مرجانی می‌تواند حیات و بقای آبسنگ‌های مرجانی در سواحل جنوبی کشور را تضمین کند.