ردپای 5 هزار ساله «ایلامی‌ها» در پرندک

زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم

گمانه‌زنی باستان‌شناسان در تپه پرندک رباط کریم به شناسایی سه دوره فرهنگی منجر شد که از هزاره پنجم قبل از میلاد تا اوایل هزاره سوم قبل از میلاد قدمت دارد. محوطه باستانی تپه پرندک در عرصه پروژه کمربندی  در حال ساخت امام خمینی(ره) توسط شهرداری رباط کریم قرار دارد و این کشف مهم نتیجه اولیه بررسی باستان‌شناسی و تعیین عرصه و حریم این تپه باستانی است.
«قاسم رحیمی» سرپرست گمانه‌زنی باستان‌شناسی پرندک رباط کریم در گفت‌وگو با «ایران» از کشف آثاری سفالی از اواخر دوره نوسنگی، فرهنگ چشمه علی و دوره آغاز ایلامی خبر می‌‌دهد و می‌‌گوید: «تعیین قدمت سفال نوسنگی که قدیمی‌ترین دوره شناسایی شده در این گمانه‌زنی است نیاز به بررسی بیشتر دارد.» او قدمت آخرین دوره شناسایی شده در این تپه را مربوط به  آغاز ایلامی می‌‌داند که در یکی از گمانه‌ها احتمالاً به شواهدی از معماری مرتبط با این دوره دست یافته شد. هیأت‌‌های باستان‌شناسی در دهه‌های گذشته به آثاری از کتیبه، گل‌نوشته، اثر مهر و داده‌های دیگر در ورامین و پیشوا رسیده بودند که نشان می‌داد با یک شیوه مدیریتی در جنوب تهران در دوره آغاز ایلامی روبه‌رو هستند. رحیمی و تیم همراه او هم احتمال می‌‌دهند شواهد کشف شده در این گمانه‌زنی همچون کاوش‌های پیشین، آنها را به محوطه‌ای دارای شواهد مدیریتی برساند. رحیمی یکی از دلایل اهمیت این محوطه را کشف همین آثار دوره آغاز ایلامی در پرندک می‌‌داند و می‌‌گوید: «در محدوده جغرافیایی کنونی رباط کریم،هیچ محوطه‌ای مشابه این محوطه که آثار و شواهدی از دوره آغاز ایلامی داشته باشد تا حالا به دست نیامده است. این شواهد تنها در جنوب شرق دشت تهران و در تپه سفالین در ورامین و پیشوا دیده شده است.» همچنین تیم گمانه‌زنی پرندک در پایش‌های میدانی در حاشیه این گمانه‌زنی به محوطه‌های دیگری هم رسیده‌اند که رحیمی ترجیح می‌دهد تا بررسی‌های تکمیلی درباره آن گفت‌وگو نکند. او درباره پاسخ به این سؤال که فرضیه تیم باستان‌شناسی درباره محوطه پرندک چیست، می‌‌گوید:«هنوز نمی‌دانیم زیر تپه چه خبر است اما شواهد سطحی نشان از وجود یک استقرار شاخص در دوره «مس و سنگ» و آغاز ایلامی دارد.» به گفته رحیمی، کشاورزی و باغداری در چهار تا شش دهه گذشته روی تپه حجم زیادی از داده‌های فرهنگی را از بین برده است. او می‌‌گوید: «در حال حاضر بخش‌های محدودی از تپه سالم باقیمانده است. گمانه‌زنی مذکور در راستای تعیین عرصه و حریم بوده و بنا برضوابط با رسیدن به اولین لایه‌های فرهنگی کاوش در گمانه‌ها پایان می‌‌یابد، به همین دلیل در گمانه‌های ایجاد شده داده‌های محدودی شناسایی شده است.» او می‌گوید: «کمربندی امام خمینی(ره) که توسط شهرداری رباط‌ کریم در حال اجراست از عرصه تپه پرندک می‌گذرد، بنابراین پروژه تعیین عرصه و حریم این تپه با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور و شهرداری رباط کریم تعریف شده و درحال اجرا است.» رحیمی با توجه به داده‌های فرهنگی حاصل از این گمانه‌زنی بیان می‌‌دارد که نیاز به کاوش‌ باستان شناسی در این‌تپه ضروری است.  او همچنین می‌‌گوید: «اگرچه این مسیر به دلیل تصادف‌های بالا نیاز به یک کمربندی استاندارد دارد اما از سوی دیگر باید داشته‌های فرهنگی حفظ و نگهداری شود و در این راستا به تعامل و همکاری تمامی دستگاه‌های ذیربط نیازمندیم.»  بر این اساس پیش‌بینی می‌‌شود بزودی کاوش‌های باستان‌شناسی گسترده در این محوطه برای مشخص شدن نقش و جایگاه تپه پرندک در باستان‌شناسی انجام پذیرد.