کاهش زمان ترانزیت کالاهای روسی و هندی از مسیر ایران به یک سوم

گروه اقتصادی / ایران به‌عنوان محور عبور کالا در منطقه محسوب می‌شود. دریای خزر در شمال بهترین پل ارتباطی میان کشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان است و می‌تواند نقش مهمی در تجارت و ترانزیت کالا میان این کشورها ایفا کند.
قرار گرفتن ایران در مسیر کریدورهای ترانزیتی شمال- جنوب ودر نتیجه برقراری ارتباط ترانزیتی میان روسیه، اروپای شرقی، مرکزی، شمالی، آسیای میانه و قفقاز از یک سو و آسیای جنوبی، جنوب شرقی، اقیانوسیه وکشورهای حاشیه خلیج فارس به‌عنوان یک مزیت برجسته برای ایران قلمداد می‌شود. به‌دلیل کوتاهی مسیر در کریدور شمال- جنوب وتجهیز امکانات و زیرساخت‌ها و فراهم آوردن امکانات و تسهیلات گسترده در بخش‌های مختلف حمل و نقل، مسیر ایران از جذابیت‌های فراوانی برای ترانزیت کالابرخوردار است. بنادر شهیدرجایی، امیرآباد و بندر انزلی از جایگاه ویژه‌ای در مسیر ترانزیتی کریدور شمال – جنوب برخوردار بوده و بنادر شهید باهنر، لنگه، بوشهر، چابهار، امام خمینی(ره) و نوشهر نیز از پتانسیل‌های نقش‌آفرینی منحصر بفرد برخوردار هستند. همین عوامل در کنار برنامه دولت سیزدهم برای افزایش ترانزیت و تقویت دیپلماسی اقتصادی با کشورهای منطقه ترانزیت را در کشور افزایش داده است. بیشتر میزان ترانزیت مربوط به ترانزیت جاده‌ای وبعد از آن ترانزیت ریلی است. در سال‌های گذشته در ترانزیت دریایی روند مبادلات نزولی بوده است اما با تقویت کریدور شمال- جنوب ترانزیت دریایی نیز در حال افزایش است. به‌عنوان مثال در سال 97 میزان عملکرد ترانزیت در بخش دریایی با 19 درصد کاهش مواجه بوده که ارزش آن از 170 میلیون دلاردر سال 1396 به137 میلیون دلار در سال 97 تنزل داشته است. اما رشد ترانزیت با استفاده از ناوگان کشتیرانی و از بنادر کشور در حال حاضر مورد توجه قرار گرفته است.
حمل ۳ هزار تن کالا از طریق کریدور شمال- جنوب
با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و در راستای عملیاتی شدن کریدور شمال- جنوب مطابق با برنامه‌های دولت سیزدهم، کالای ترانزیتی از طریق این کریدور در یک سوم زمان معمول، در مقصد تحویل داده می‌شوند که بر این اساس، از اول خرداد ماه تا اول مرداد ماه سال‌جاری بیش از ۳ هزار تن کالا و ۱۱۴ TEU کانتینر از سوی ناوگان ملی کشتیرانی در مسیر کریدور شمال- جنوب جابه‌جا شده است.
کشتیرانی کشور از ۱۵ فروردین ماه سال‌جاری کارگروه عملیاتی توسعه کریدور شمال – جنوب را تشکیل داده است که بر این اساس، با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، کالا‌های ترانزیتی از این مسیر، در یک سوم زمان معمول، در مقصد تحویل داده می‌شوند. مناقشات میان روسیه و اوکراین در کنار موقعیت ویژه ژئوپلیتیک ایران در منطقه، زمینه را برای احیای کریدور شمال- جنوب فراهم کرده که این امر، فرصت تجاری بسیار خوبی را پیش روی جمهوری اسلامی ایران قرار داده است؛ این در حالی است که کشور روسیه نیز با توجه به شرایط کنونی خود، به اهمیت این مسیر پی برده و برای استفاده از آن ابراز علاقه کرده است. در این میان، حساسیت این پروژه ملی و آثار مثبتی که اجرای آن می‌تواند در اقتصاد ایران داشته باشد، باعث شده تمام بخش‌ها و شرکت‌هایی که در حوزه فعالیت‌های کشتیرانی در این کریدور دخیل بوده و می‌توانستند نقش‌آفرینی نمایند، بلافاصله در این حوزه فعال و وارد عمل شده‌اند.
بر این اساس، کالایی که از مبدأ بنادر کشور‌های آسیای میانه و از طریق دریای خزر به بنادر ایران می‌رسد، از سوی ناوگان کشتیرانی حمل شده و سپس با امکانات این گروه در حوزه حمل‌و‌نقل ترکیبی، کالا را تحویل می‌گیرد و از طریق جاده یا ریل، آن را به سمت بنادر جنوبی حمل می‌کند؛ این فرایند از سمت بنادر کشور‌های آسیای شرقی به آسیای میانه به‌صورت بالعکس طی می‌شود.
در این میان، روس‌ها و هندی‌ها بخوبی می‌دانند که «ترانزیت تایم» حمل کالا در مسیر‌های دریای سیاه و کانال سوئز، بین ۴۵ تا ۶۰ روز است و کالا در این دو مسیر، از بنادر کشور‌های آسیای میانه به کشور‌های آسیای شرقی ۱۴ هزار کیلومتر را طی می‌کند که مسیری بسیار طولانی به‌شمار می‌رود؛ اما همان کالا در کریدور شمال-جنوب و از طریق بندرعباس و بندر چابهار، تنها در مدت ۱۴ الی ۱۵ روز به مقصد می‌رسد که یک سوم زمان معمول است.
بر این اساس، از اول خرداد ماه تا اول مرداد ماه سال‌جاری بیش از سه هزار تن کالا و ۱۱۴ TEU کانتینر در مسیر کریدور شمال- جنوب جابه‌جا شده است؛ این در حالی است که در صورت وجود هماهنگی میان دستگاه‌های دخیل در این پروژه بسیار مهم، کریدور شمال- جنوب قابلیت‌های ویژه‌ای دارد.
در حال حاضر خطوط منظم کانتینری به آسیای شرقی و همچنین برای حمل کالای ترانزیتی به کشورهای آسیای میانه و حوزه cis راه‌اندازی شده که در مجموع از فروردین تا اوایل خردادماه سال‌جاری و بعد از راه‌اندازی آزمایشی کریدور، 114 teu کانتینر از طریق این خط جابه‌جا شده است.
همچنین 3 هزار تن کالای عمومی نیز در این مسیر از سوی ناوگان کشتیرانی ایران ترانزیت شده که در عین حال، با توجه به اینکه کشتیرانی ایران امکانات حمل‌ونقل چندوجهی از جمله واگن‌های راه‌آهن را در اختیار دارد و حمل جاده‌ای نیز برای آن ممکن است، تمام مراحل ترانزیت کالا از مبدأ به مقصد از سوی خود گروه به‌صورت DOOR TO DOOR (مستقیم ازکشتی به ریل یا جاده) انجام می‌شود و به این ترتیب بار برای انتقال از کشتی به واگن‌های باری یا کامیون‌ها و انجام امور گمرکی معطل نمی‌ماند و زمان حمل کاهش می‌یابد.
کشتیرانی در شمال کشور نیز با استفاده از ناوگان شرکت کشتیرانی دریای خزر برای ترانزیت کالا از مسیر کریدور شمال - جنوب بستر مناسبی را فراهم ساخته است.کشتیرانی شمال راهبری یکی از بنادر در آسیای میانه را در حاشیه دریای خزر در دست دارد و در جهت توسعه ترانزیت از این بندر نیز اقداماتی از جمله نصب تجهیزات جدید را صورت داده است. کشتیرانی ایران هم اکنون آماده است که خدمات ترانزیتی خود را در بندر چابهار نیز به صاحبان کالا ارائه کند. تکمیل و تجهیز بنادر و پایانه‌های مرزی به فناوری و تکنولوژی به تراز جهانی جهت انجام خدمات بندری از قبیل تخلیه و بارگیری، جابه‌جایی محموله‌ها، انبارداری و... نقش مهمی در کاهش زمان ترانزیت کالا دارند.
تخفیف در هزینه‌های بندری، حقوق و عوارض و... به کشتی‌های حامل بار ترانزیتی از ایران، کاهش هزینه و زمان دموراژ یا معطلی کشتی‌های حامل بار ترانزیتی، تخفیف در تعرفه کشتی‌های تجاری غیرنفتی که حامل بارهای ترانزیتی است و تخفیف در هزینه اجاره انبار برای کالاهای فله ترانزیتی از جمله راهکارهایی است که جذب بار ترانزیتی دریایی را در کشور افزایش می‌دهد.