باغستان قزوین تنها ماند!

زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، تصمیم‌گیری درباره باغستان ملی قزوین را به اداره کل میراث فرهنگی استان واگذار کرد. این واگذاری به اعتراض فعالان حوزه میراث فرهنگی و محیط‌ زیست منجر شد. آنها با توجه به ملی بودن اثر، تصمیم‌گیری درباره آن را وظیفه ذاتی وزارتخانه می‌دانند. نگرانی آنها بحق است. تخریب مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد امام(ره) اصفهان به نام مرمت، نتیجه همین واگذاری تصمیم‌گیری‌ها به استان بود. البته باغستان قزوین خوش شانس است که همراهی و حمایت استاندار قزوین  را دارد. باغی که تا چند دهه پیش نزدیک به 5 هزار هکتار وسعت داشت و هم اکنون نیمی از آن نابود شده و نیم باقی مانده نیز در معرض نابو‌دی قرار دارد. جاده‌سازی و ساخت پل به بهانه کاهش ترافیک به بلای جان این باغستان که دیواره دفاعی شهر در مقابل ریزگرد‌هاست تبدیل شده است. باغستانی که هم اکنون هم تیغ بلدوزرهای شهرداری روی گردن  آن است. آن هم برخلاف مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی قزوین که عبور پل امام رضا(ع) را از میان باغستان ممنوع و خواستار ایجاد مسیر جدیدی شده است. چندی پیش بود که شهرداری قزوین بی‌توجه به این مصوبه، لودر به جان باغستان انداخت و چندین درخت سبز و بارور بادام و پسته کهنسال را قلع و قمع کرد. فعالان توانستند با دستور شبانه دادستان و اعتراض شدید استاندار جلوی تخریب بیشتر باغ را بگیرند اما حالا کنار رفتن وزارتخانه و واگذاری تصمیم به اداره کل میراث فرهنگی قزوین دوباره دلنگرانی را به جان درختان باغستان انداخته است. باغی که در چهار دهه گذشته زخم‌های بسیار زیادی دیده است. خط لوله گاز دهه 60 از دل باغستان عبور کرد که منجر به ایجاد معبر نسیم شمال از دل باغ شد. آسفالت شدن غیرقانونی این معبر خاکی، آن را به گذرگاهی برای ماشین‌های سنگین و عبوری تبدیل کرد که هم اکنون هم به باغ زخم می‌زند. به گزارش «ایران» باغستان هیچ‌گاه به اندازه یک دهه گذشته در معرض دست‌اندازی و تخریب قرار نداشته است. پل قدس، پل امام علی( ع) ، میدان خلیج فارس، پل امام رضا( ع )  و اکنون کمربند شرق بخش‌هایی از رینگ تندراه تعریف شده به دور شهر هستند. این رینگ که بخش‌هایی از آن با تلاش تشکل‌های مردم‌نهاد حذف شد یا اندکی اصلاح مسیر پیدا کرد، قسمت‌های مهم و آبادی از باغستان را نابود کرده و می‌کند. در همین دهه به رودخانه‌های فصلی که تماماً حقابه باغستان است با ساخت مجموعه گردشگری بارلاجین، گذر کمربند شرقی از بستر رودخانه ارنجک(باراجین)، احداث سد لاستیکی برای دریاچه تفریحی روی رودخانه ارنجک و... دست‌اندازی شده است. مجموع این مداخلات در رودخانه، در نهایت ۹۰۰ هکتار از باغستان را خشک خواهد کرد و سفره آب‌های زیرزمینی را فقیرتر از امروز می‌کند. این باغ بخشی از آب شرب شهر را هم با حفر چاه در باغستان تأمین می‌کند. با چه تدبیر و تفکری روی منبع آب شرب شهر، پل و کمربندی زده و مسیر حقابه آن آسفالت می‌شود؟ البته حفاظت از این باغ تنها وظیفه وزارتخانه میراث فرهنگی نیست، سازمان محیط‌ زیست و منابع طبیعی و آب منطقه‌ای استان هم باید پاسخ بدهند چطور چشم روی تخریب چنین باغ ارزشمندی که با سلامت و امنیت آبی و غذایی شهر ارتباط دارد، بسته‌اند که شهرداری می‌تواند به نام طرح‌های مختلف بلدوزر به جان درختان کهنسالش بندازد؟
حفاظت و احیای باغستان سنتی قزوین بر طبق قانون وظیفه ذاتی وزارت میراث فرهنگی است. این موضوع در قانون اساسی و مصوبه مجلس در سال ۱۳۹۸ مطرح شده است، همچنین یکی از بندهای مصوبه شورای عالی در آذرماه سال ۹۸، میراث فرهنگی را مکلف کرده است ظرف مدت دو ماه طرح احیا و حفاظت باغستان را تدوین کند. فعالان میراث فرهنگی در سفری که عزت‌الله ضرغامی به قزوین داشت از او خواستند  تا طرح وزارتخانه را برای حفاظت از باغستان ملی ارائه بدهد اما به گفته خودشان پاسخی نشنیدند. وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به اعتراض فعالان گفت: همه نسبت به تاریخی بودن شهر قزوین اتفاق نظر دارند اما نگاه‌ها و روش‌ها در حفظ و نگهداری آن متفاوت است، این نکته شایان توجه است که آثار تاریخی، مانع توسعه نیست بلکه مقوّم توسعه است؛ زیرا پیشرفته‌ترین مهندسین از دیدن تکنولوژی آثار تاریخی متحیر می‌مانند و بسیاری از سازه‌های تاریخی نقش خود را بدرستی ایفا کرده‌اند. او در نهایت تصمیم‌گیری در باغستان را به عهده مدیرکل استان گذاشت و به تهران برگشت.