دست اندرکاران سانسور سینمای ایران چه کسانی هستند؟!

محمد حسین نیرومند
عضو شورای پروانه نمایش

​​​​​​​چند روز قبل، مانی حقیقی کارگردان فیلم «تفریق» طی یادداشتی در ارتباط با ممیزی و اصلاحات فیلم‌های سینـــمایی که توسط شورای پروانه نمایش سازمان سینــــــــمایی انجام می‌‌گیرد، نوشت: «مـــــــــقوله اصلاحیه دربست و بدون هیچ بحثی، مقوله نامشروع، غلط و غیر قابل قبول است.» او در بخشی دیگر از یادداشت خود در دفاع از سعید روستایی کارگردان فیلم «برادران لیلا» که در نشست خبری فیلمش در جشنواره کن گفته بود: «فیلمم را با سانسور در ایران اکران نخواهم کرد» چنین نوشت: «اینکه فیلمسازی تصمیم بگیرد هرجا دلش بخواهد، اعلام کند با سانسور فیلمش مخالف است نه تنها گناه نیست بلکه حاکی از شرف اوست.»پس از انتشار این یادداشت سعید روستایی در یک پست اینستاگرامی خطاب به مانی حقیقی از او تشکر کرد و نوشت: «...امیدوارم که به دنبال اقدام ارزشمند شما، تمام سینمای ایران همدل و همراه شوند تا همه بدانیم که فیلمسازی و اکران فیلم حق آشکار و سلب ناپذیر ما است.»
پاسخ به شبهه‌ «نامشروع خواندن مقوله اصلاحیه‌ها» از سوی آقای حقیقی در سینمای کشور کار ساده ای است. هر فیلمسازی که در ایران فیلم می‌‌سازد، از بدو کلید خوردن فیلمش، یعنی در مرحله صدور پروانه فیلمسازی متعهد می‌‌شود که فیلمش را مطابق با قوانین، مقررات و آیین‌نامه‌های جاری کشور بسازد. قوانینی که به مرور طی تقریباً 90 سال گذشته، از ابتدای تولید و اکران فیلم در ایران تدوین و تصویب شده است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی موظف به اجرای آن بوده‌اند. به طور مثال، هنگامی که فیلمنامه‌ای در شورای پروانه ساخت مصوب می‌‌شود، تهیه‌کننده فیلم متعهد می‌‌شود فیلم خود را براساس فیلمنامه مصوب بسازد. حال اگر در روند تولید فیلم و آماده‌سازی جهت نمایش، تغییراتی در فیلمنامه اعمال شود که حساسیت برانگیز باشد، شورای پروانه نمایش می‌‌تواند به دلیل عدم تطبیق فیلم تولید شده با فیلمنامه مصوب، نسبت به آن پلان یا سکانس اصلاحیه اعمال کند. به طور مثال برای فیلم سه ساعته «برادران لیلا» کمتر از سه دقیقه اصلاحیه پیشنهاد شده بود که دو اصلاحیه آن به دلیل عدم تطبیق فیلم با فیلمنامه مصوب شورای پروانه ساخت دولت قبل بوده است. بنابراین، اطلاق عمل نامشروع  و غیر قابل قبول بودن اصلاحیه‌ها از سوی برخی کارگردانان همانند آقای حقیقی به این معناست که قوانین و مقررات را صرفاً برای تسهیل در مسیر تولید فیلم در ایران می‌‌پذیرند، اما برای نمایش فیلم‌شان در داخل و خارج کشور زیر امضا و تعهدات قبلی خود می‌‌زنند!!
آنچه را بیان شد به عنوان یک  مقدمه طولانی تلقی کنید. من به قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌های جاری کشور درخصوص نحوه تولید و نمایش اکران فیلم‌های سینمای در کشور کاری ندارم. حرف اصلی من چیز دیگری است. اینکه «دست‌اندرکاران سانسور یا ممیزی فیلم در ایران چه کسانی هستند؟» در واقع موضوع اصلی یادداشت پیش رو است. برای پاسخ به این پرسش بهتر است بحث خود را با فیلم «برادران لیلا» دنبال کنیم. موضوع اصلی فیلم «برادران لیلا» درباره گرفتاری‌های جامعه ایرانی ناشی از تحریم است. سعید روستایی سه ساعت فیلم درباره تحریم می‌‌سازد، اما در فیلمش حتی یک دقیقه درباره مسببین اصلی این تحریم‌ها چیزی نمی‌گوید!!  وقتی فیلمی ادعای واقع نمایی اجتماعی دارد و سعی می‌‌کند به مخاطب خود این گونه القا کند که آنچه را به تصویر می‌‌کشد همان واقعیت‌های جامعه کنونی ایران است، چرا باید بخش مهمی از این واقعیت را پنهان سازد؟ در واقع روستایی با گزینش تنها بخشی از واقعیت، بخش مهم‌تری از ماجرای تحریم، یعنی ظلمی را که تحریم کنندگان بر جامعه ایرانی روا داشته‌اند در فیلمش کتمان می‌‌کند و حتی حاضر نمی‌شود دقایقی از فیلم سه ساعته‌اش را به این بخش مهم واقعیت اختصاص دهد. چرا روستایی این کار را نمی‌کند؟ چرا او داستانش را با حذف اصلی‌ترین بازیگران و بدمن‌های نظام سلطه تراژدی تحریم جامعه ایرانی روایت می‌‌کند؟ پاسخ ساده است، چون فیلم او در کشورهایی که تحریم‌های ظالمانه را بر جامعه ایرانی تحمیل کرده‌اند، امکان نمایش یابد! چون امکان نمایش در جشنواره کن فرانسه و مونیخ آلمان و سایر کشورهای غربی پیدا کند! چون امکان پخش جهانی فیلمش را پخش کنندگان بین المللی تضمین کنند!
از این منظر، باید گفت سعید روستایی مهم‌ترین مباحث مرتبط با تحریم‌های ظالمانه غرب یعنی نقض و عدم پایبندی به توافقنامه برجام از سوی امریکای زورگو و شرکای زیاده‌خواه غربی اش را از فیلمش براحتی حذف و به عبارتی درست تر «سانسور» می‌‌کند تا عملاً این سینماگر جوان کشورمان عاملِ سانسور مدیران جشنواره‌ها و پخش کنندگان خارجی شود!
با این حال گرچه این فیلمساز مستعد جوان کشورمان حاضر نشد کوچک‌ترین اشاره‌ای به بانیان غربی تحریم‌های ظالمانه در فیلم «برادران لیلا» نماید، اما در کمال ناجوانمردی و بی صداقتی در مصاحبه‌ای که ظاهراً جوگیر شده بود! پیش روی ده‌ها خبرنگار خارجی در جشنواره کن مقصر اصلی تحریم‌ها را جمهوری اسلامی دانست و گفت: «مشکلات معیشتی مربوط به تحریم‌ها ریشه در دولت جمهوری اسلامی دارد.»بنابراین باید به جناب آقای حقیقی گفت: فیلمساز حق دارد با چند اصلاحیه در فیلمش مخالفت ورزد که خود واقعیت مهم‌تری را سانسور نکند و هنگامی می‌‌تواند هنرمندی باشرف تلقی گردد که برای خوشامد جشنواره‌های خارجی با قلب و تحریف حقایق کشورش، صداقت و شرافت خود را زیر پا نگذارد.