سیره رضوی در افشای انحرافات

اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری

​​​​​​​واپسین روز از ماه صفر مصادف با شهادت امام علی بن موسی الرضا(ع) است؛ رخداد تلخی که جریان امامت را وارد مرحله تازه‌ای کرد. در زمان خلافت مأمون، خلیفه عباسی که از زیرکی خاصی برخوردار بود، به دلایل متعدد سعی کرد با کشاندن امام رضا(ع) ولو به اجبار و اکراه به دارالخلافه، ریاکارانه وانمود کند که آن حضرت(ع) حداقل با بخشی از حاکمیت عباسیان همدل است. مأمون با این اقدام قصد داشت ضمن برخورداری از ظرفیت معنوی و نفوذ و موقعیت امام رضا(ع) در وهله نخست بر سرکوب خیزش‌های اعتراضی که در مناطق غیرعرب و دور از مرکز سنتی خلافت درحال سربرآوردن بود، غلبه کند تا بتواند با فراغت از آشوب‌ها، بر برادر خود «امین» که در بغداد بر اریکه قدرت تکیه داشته و نیمی از سرزمین‌های اسلامی تابع وی بودند، فائق آید. اما امام رضا(ع) با شیوه‌های مؤثر بتدریج به پیروان خود فهماند که ولایتعهدی مأمون امری صوری و از سر تهدید و اجبار بوده و نسبتی میان حضرتش با مأمون وجود ندارد. امام رضا(ع) با وجود محدودیت‌های بسیاری که آشکار و پنهان علیه ایشان از سوی حاکمان اعمال می‌شد از فرصت استفاده کرده و به ترویج حقایق شریعت محمدی(ص) پرداخت. از جمله اقدامات روشنگرانه امام رضا(ع) در این دوره، تبیین موقعیت امام و امامت در بین امت بود. خط انحرافی پردامنه‌ای با سوء‌استفاده از نفوذ و محبوبیت امام رضا(ع) سعی داشت تا با شیوه غلو و تعابیر آمیخته به شرک به امامان معصوم(ع) مقام الوهیت بخشد. در نتیجه رواج چنین باوری که توسط غالیان صورت گرفته و حاکمان نیز بر آن دامن می‌زدند، امامت از جایگاه خود خارج شده و مورد طعن اندیشه‌ورزان موحد و دچار آسیب‌های فراوان از جمله از دست دادن موقعیت پیشوایی نزد عموم مسلمانان می‌شدند. از این‌رو امام رضا(ع) یکی از اولویت‌های خود را مقابله با غالیان تعیین  کرده و از این نحله فکری به عنوان توطئه‌ای برای به آشفتگی کشاندن باور مسلمانان یاد و غالیان را افشا فرمودند.