دیپلماسی برای صادرات غذا به دنیا

امین محمودی
 خبرنگار

توسعه دیپلماسی غذایی با هدف افزایش سهم ایران در بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی منطقه خاورمیانه ازجمله اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در یک سال گذشته بوده است.
با این حال این وزارتخانه در راستای تحقق اهدافی همچون توسعه بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی، افزایش 20 میلیارد دلاری صادرات محصولات کشاورزی، کاهش تراز منفی تجاری بخش کشاورزی، افزایش تنوع مبادی وارداتی، تهاتر نفت با محصولات کشاورزی و... قرارگاه دیپلماسی کشاورزی را راه‌اندازی کرده است.
در این قرارگاه همه دستگاه‌های متولی صادرات حضور داشته و صادرات کلیه محصولات کشاورزی رصد می‌شود تا اگر مانعی برای صادرات این محصولات وجود داشته باشد، برطرف شود. رفع تعهد ارزی یکی دیگر از مواردی است که در قرارگاه دیپلماسی غذایی مورد بحث و بررسی قرار گرفته می‌شود، با این حال کارشناسان معتقدند یکی از اصلی‌ترین دلایل راه‌اندازی این قرارگاه به مشکلاتی برمی گردد که سال گذشته گریبانگیر صادرکنندگان بخش کشاورزی شده بود. به طوری که تابستان سال گذشته بود که روسیه و هندوستان واردات هرگونه فلفل دلمه و کیوی از ایران را ممنوع اعلام کردند. تصمیم این کشورها به این دلیل اتخاذ شد که دولت دوازدهم به نامه‌های حاوی پروتکل‌های تولید فلفل و کیوی اهمیتی نداده بود و مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفظ و نباتات دولت قبل آگاهی لازم را به کشاورزان و باغداران در خصوص این پروتکل‌های تولیدی نداده بودند.
با وجود این، دولت سیزدهم در ابتدای کار برای توسعه صادرات محصولات کشاورزی به همسایگان برنامه‌های زیادی را در دستور کار خود قرار داد. به طوری که علاوه‌بر راه‌اندازی سامانه سماک، جلسات مختلفی با مسئولان حوزه کشاورزی کشورهای مختلف از جمله هند و روسیه در قالب دیپلماسی غذایی برگزار کرد که در این گزارش قصد داریم به مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در حوزه دیپلماسی غذایی بپردازیم.
رونق صادرات فلفل دلمه به روسیه
ممنوعیت صادرات فلفل دلمه به روسیه سبب شد بسیاری از کشاورزان کشورمان متحمل زیان فراوان شوند همین امر سبب شد که تلاش بی‌وقفه ارکان دیپلماسی غذایی کشور منجر به اثبات سلامت تولیدات بخش کشاورزی و رفع ممنوعیت واردات فلفل دلمه‌ای ایران از سوی کشور روسیه و از سر‌گیری صادرات این محصول از ۱۴ اسفند سال گذشته شد که موجی از خوشحالی را در بین کشاورزان ایجاد کرد.
علاوه‌بر این، در راستای افزایش صادرات و تقویت دیپلماسی غذایی با کشور روسیه در یک سال گذشته سه تفاهمنامه مهم ازجمله تبادل اسناد قرنطینه گیاهی، مصرف ایمن آفتکش‌ها و سلامت غذایی با بخش‌های تحقیقاتی و بهداشتی کشور روسیه منعقد شد، این در حالی است که تقویت دیپلماسی غذایی با کشور روسیه در دولت‌ قبل برنامه و طرح مدونی نداشت. آزاد‌سازی صادرات سیب به پاکستان  از ابتدای شهریور ماه سال‌جاری و پس از 16 سال با تدبیر دولت سیزدهم و نگاه ویژه به افزایش مبادلات تجاری با همسایگان و بر اساس تفاهمنامه‌ای که بین وزارت جهاد کشاورزی و دولت پاکستان منعقد شده، صادرات سیب به این کشور آغاز شده است. به طوری که در این خصوص پیش از این سیدرضا نورانی در گفت‌و‌گو با «ایران» گفته بود که حدود 500 هزار تن ظرفیت صادرات سیب به پاکستان است و قرار است از شهریور امسال انجام شود. رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران در ادامه اظهار کرد: ظرفیت‌های تولید هم در ایران بسیار است و سالانه مازاد سیب تولیدی ایران به کشور‌های دیگر صادر می‌شود.
به گفته نورانی قرار است در مقابل سیبی که به پاکستان صادر می‌کنیم، در صورت نیاز میوه‌های گرمسیری هم از این کشور وارد کنیم.
صادرات کیوی به هند از سرگرفته شد
تغییر شیوه نامه‌های بهداشتی کشور هندوستان سبب شد که کیوی صادراتی کشاورزان در سال گذشته از این کشور برگشت بخورد ولی با این حال با توجه به آگاهی بخشی به باغداران و صادرکنندگان این مشکل در دولت سیزدهم رفع شد. علی اکبر شامانی، مدیرکل دفتر صادرات گمرک پیرو نامه‌نگاری‌های معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی و دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت، با ارسال نامه‌ای به گمرکات اجرایی کشور اعلام کرد: صادرات کیوی با رعایت سایر ضوابط و مقررات مربوط به گمرکات اجرایی کشور مجاز اعلام شد. شناسنامه‌دار کردن باغ‌های کیوی از اقدامات ضروری برای هدفمند کردن صادرات و ساماندهی تولید این محصول بود که امسال به مرحله اجرایی رسید. علاوه‌بر این ترانزیت گندم و آرد از خاک ایران به هند از مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته وزارت جهاد کشاورزی بوده است.
چین به‌دنبال واردات پرتقال و کیوی ایران است
چین یکی از کشورهایی است که از شروع به کار دولت سیزدهم تاکنون تمایل زیادی به واردات محصولات کشاورزی ایرانی از جمله عسل، کیوی و پرتقال نشان داده و به نظر می‌رسد به‌دنبال دیگر محصولات کشاورزی کشورمان نیز باشد.
در همین خصوص رئیس جهاد کشاورزی استان مازندران گفت: طبق پیگیری‌های وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و مسئولان ارشد استان، کشور چین بعد از پرتقال خواستار واردات کیوی از مازندران است. حسن عنایتی افزود: مذاکراتی برای صادرات محصولات کشاورزی از مازندران به کشورهای مختلف جهان در حال انجام است و چین اشتیاق خود را برای واردات پرتقال و کیوی از این استان نشان داده است.
برنامه ویژه دولت برای همکاری با کشورهای امریکای لاتین
یکی دیگر از برنامه‌های دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه دیپلماسی غذایی همکاری با کشورهای امریکای لاتین خصوصاً برزیل، ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه بوده است به طوری که از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم تفاهمنامه همکاری مشترک در خصوص تبادل دانش، آفت کش‌ها و قرنطینه گیاهی با ونزوئلا در دولت سیزدهم منعقد شده است. ترزا کریستینا، وزیر کشاورزی برزیل نیز اواخر سال گذشته برای توسعه مراودات تجاری در بخش کشاورزی به ایران آمد و بانک‌های برزیلی تسهیلات زیادی برای سرمایه‌گذاری ایرانیان در کشت فراسرزمینی این کشور ارائه داده‌اند. علاوه‌بر این تفاهمنامه تولید آفت‌کش‌ها به‌صورت تکنیکال در کشور کوبا و تفاهمنامه انتقال دانش فنی در خصوص مبارزه تلفیقی و بیولوژیک و مصرف صحیح آفت کش‌ها با این کشور به امضای طرفین رسیده است. همچنین تفاهمنامه همکاری در زمینه تولید آفت‌کش‌های شیمیایی و بیولوژیک توسط فرمولاتور‌های ایران در آن کشور، تفاهمنامه تبادل دانش فنی در زمینه مبارزه بیولوژیک و تلفیقی آفات و تفاهمنامه تبادل اطلاعات قرنطینه‌ای به امضای دو کشور رسیده است.
رونمایی و راه‌اندازی سامانه سماک
سامانه سماک نیز با هدف نظارت بر تولید و صادرات محصولات کشاورزی در دولت سیزدهم رونمایی شد به طوری که در آن امکان رعایت همه پروتکل‌های بین‌المللی در صادرات محصولات کشاورزی فراهم شده است. تمام روند کاشت، داشت و برداشت محصول، انبارداری، بسته‌بندی، لیبل زنی تا صادرات محصولات کشاورزی تحت نظر این سامانه صورت می‌گیرد که سامانه‌های وزارت بهداشت نیز به آن متصل شده است. از طرف دیگر هیچ محصول تولیدی و صادراتی از جمله سبزی و صیفی‌جات و دیگر تولیدات کشاورزی بدون تأییدیه این سامانه امکان عرضه و صادرات را نخواهند داشت. از مهم‌ترین اهداف و مزایای این سامانه می‌توان به نظارت بر بسترهای تولید از قبل از کاشت تا برداشت، ثبت تمام اطلاعات مربوط به واحدهای تولیدی و شناسنامه دار شدن بسترهای تولید، شناسه دار شدن محصولات تولیدی و امکان رصد محصول تولیدی با اسکن کد QR الصاق شده روی هر محصول تولیدی، مصرف بهینه نهاده‌های تغذیه‌ای و آفت‌کش‌ها، کاهش مصرف آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی، کاهش هزینه‌های تولید، تقویت دیپلماسی غذایی، توسعه صادرات و پایداری مشتریان در کشورهای مقصد خارجی، تولید محصول سالم برای بازارهای داخلی و خارجی، ارتقای سطح سلامت جامعه با مصرف محصولات سالم تولیدی، کاهش بیماری‌های مرتبط با باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی، دانش‌بنیان شدن زنجیره تولید از مزرعه تا مصرف محصولات کشاورزی، چهار محصول فلفل دلمه‌ای، بادمجان، خیار و گوجه‌فرنگی در سامانه بارگذاری شده است.
ارتقای سامانه جامع مانیتورینگ سموم
برای هماهنگی سموم استفاده‌شده در باغ‌ها و مزارع کشاورزی کشورمان با پروتکل‌های بهداشتی کشورهای مقصد صادرات محصولات کشاورزی کشورمان نیز در سامانه جامع مانیتورینگ سموم ارتقا داده شد به طوری که نظارت دقیق بر فرایند تأمین و توزیع آفت کش‌ها با محوریت تسهیل امور، سرعت کار، دقت و شفافیت اطلاعات هدف اصلی راه‌اندازی سامانه جامع مانیتورینگ سموم بوده است.  در این سامانه آفت‌کش‌ها بستری فراهم شده تا در زمینه پایش آفت کش‌ها از مرحله نیازسنجی از استان‌ها، تدارک، تأمین و توزیع هدفمند تا مرحله عرضه به بهره بردار با رویکرد هوشمندسازی و برقراری ارتباطات الکترونیک با سایر سامانه‌های کشور است.