با دلی خونین و با لبی خندان

خندیدن، طغیان علیه تلخی‌های جهان است. قیام در برابر سرشت اندوهبار و تحمل‌ناپذیر زندگی است. انتقام گرفتن از سرنوشت بی‌رحم و نامهربان است. خنده، سلاح کارآمد و کشنده فرزندان آدم در نبرد با دشواری‌های طاقت‌سوز و طلسم نافذ در سازگاری با شرایط ناخوشایند است. شادمانه زیستن، شاخصی معتبر برای تخمین خلاقیت و عاملیت انسان در زندگی است. 
این حکم را افزون بر سطح فردی، در سطح تمدنی نیز می‌توان جاری دانست. فرهنگ‌ها و تمدن‌هایی که به نشاط و بهجت و شادی و خندیدن التفات دارند شکوفاتر بوده‌اند. به این اعتبار در تاریخ فرهنگ ایرانی، نمونه‌های فراوانی از آثار و مکتوبات را می‌توان سراغ گرفت که از جنس مطایبات و لطایف هستند و تماماً یا بعضاً مشتمل بر حکایات لطیف و شیرین و طنزآمیزند. توجه به این زنجیره بلند آثار شادانه، نشان از آن دارد که برخلاف تصور اولیه، تمدن و فرهنگ تاریخی ایران، ماهیتی حزن‌آلود و «اندوه‌‌پسند» ندارد. این، غفلت ماست که فرازها و فصول «شاد‌زیستی» و «لطیف‌اندیشی» و «ظریف‌گویی» را در سنت فرهنگی ایران‌زمین کشف و احیا نکرده‌ایم.
«لطایف‌الطوایف» کتابی ارجمند شامل حکایات شیرین و طنزآمیز است که در قرن دهم و در اوج تلاطمات سیاسی ممالک اسلامی نوشته شد تا ساکنان این قلمرو تمدنی، با خواندن این لطایف و مطایبات، تجربه‌ای خوشایند و روزگاری دلپسند داشته باشند. فخرالدین علی‌صفی، مؤلف کتاب از نویسندگان بزرگ قرن دهم و اهل سبزوار بوده که سالیان درازی را در هرات و سمرقند به سرآورده است. او کتابش را در 14 باب و110 فصل و 709 حکایت فرح‌افزا و دل‌انگیز گرد آورد. «لطایف‌الطوایف» فقط جنبه سرگرمی یا تفنن ندارد بلکه سرشار از اطلاعات تاریخی و ارزش‌های ادبی است و برخلاف بسیاری از آثار این گونه ادبی، شخصیت های حکایاتش از افراد مجعول نیستند بلکه جزو اعلام و معاریف و مشاهیر زمانه به شمار می آیند.
«از لطافت‌های روزگار» که گلچینی از حکایت‌های لطایف‌الطوایف است به همت و گزینش سلیقه‌مند شهاب‌الدین عباسی تألیف شده و از میان آن 709 حکایت، 297 فقره را برگزیده و با توضیحات نافع و راهگشا در تدوینی تازه عرضه کرده است. مقدمه سودمند او زوایای مهم و مؤثری از روزگار فخرالدین علی‌صفی را بازمی‌نماید و اطلاعات دقیق و جذابی را در اختیار خواننده می‌گذارد. خواندن این حکایات شادی بخش و فرح افزا در زمانه‌ای که تلخی بر شیرینی و اندوه بر نشاط غالب است برای همه ایرانیان واجب می نماید. روح ایرانی به مدد همین نازک اندیشی‌ها بوده است که سختی‌های تاریخ را با توفیق پشت سر نهاده است. 
عباسی در عرصه رجوع به میراث تاریخی و فرهنگی و استخراج و تلخیص آنها کارنامه‌ای پربار و پربرگ دارد و با شیوه‌ای کمابیش شبیه این اثر، سراغ برخی دیگر از متون کهن فارسی مثل فیه‌ما‌فیه، پند پیران، مثنوی معنوی، کیمیای سعادت، مقالات شمس و به تازگی قابوسنامه رفته و آن گنجینه‌های ماندگار را تلخیص و تبویب کرده و با صورت‌بندی تازه به همراه توضیحات روشنگر، به پسند و ذائقه مخاطب امروزین نزدیک کرده است. عباسی به گواهی آثار پرشمارش، افزون بر التفات به سرمایه معرفتی اندیشمندان مغرب‌زمین و ترجمه آنها به فارسی، دغدغه‌ای جدی برای بازخوانی میراث حکمی و فرهنگی و تاریخی ایران هم داشته و به بازشناسی و احیای این گنجینه دانایی بومی اهتمامی تمام دارد. «از لطافت‌های زندگی» در سلسله این بازخوانی‌ها و بازشناسی‌ها جای می‌گیرد.
از لطافت‌های زندگی / شهاب‌الدین عباسی / انتشارات مروارید