کشورهای حاشیه خزر سر سفره محصولات غذایی ایران

امین محمودی
 خبرنگار

دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کار خود توسعه روابط اقتصادی با همسایگان را در اولویت قرار داده و دیپلماسی اقتصادی کشور معطوف به این امر بوده است. بنابراین توجه به فعال‌سازی ظرفیت همکاری با کشورهای همسایه بویژه حاشیه دریای خزر مورد توجه قرار گرفت که این امر با عضویت کشورمان در سازمان همکاری‌های شانگهای زمینه جهش مراودات اقتصادی ایران با کشورهای عضو این سازمان خصوصاً روسیه را بیش از پیش فراهم کرد. به همین دلیل بسیاری از فعالان اقتصادی کشوراز جمله تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی و مواد غذایی از افزایش قابل توجه تجارت با 4 کشور دیگر حاشیه خزر خصوصاً روسیه خبر می‌‌دهند به‌طوری که صادرات ایران به این کشور با رشد 2 برابری روبه‌رو بوده است. 
افزایش 2 برابری محصولات کشاورزی
در همین خصوص شاپور علائی‌مقدم، معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: در سال گذشته واردات ایران از روسیه با منشأ گیاهی حدود 6،5 میلیون تن بود این در حالی‌ است که ما حدود 500 هزار تن محصول به این کشور صادر کردیم.
وی از 2 برابر شدن صادرات ایران به روسیه در 4 ماه نخست سال جاری نسبت به مشابه سال گذشته خبر داد و افزود: کشاورزان ایرانی استانداردها را در بحث تغذیه و مبارزه با آفت رعایت می‌کنند؛ همچنین معاونت‌های تخصصی پای کار آمدند تا اطلاعات بسترهای تولید را در اختیار تولیدکنندگان قرار بدهند همچنین ملزم به استخدام مدیر کنترل کیفی از طرف نظام مهندسی کشاورزی شده‌اند. با این حال آن طور که کارشناسان و تولیدکنندگان بخش کشاورزی می‌‌گویند به نظر می‌‌رسد این 4 کشور همچنان ظرفیت بسیار زیادی برای توسعه روابط با ایران داشته باشند.
 توسعه روابط با روسیه، ایران را به انبار محصولات کشاورزی تبدیل می‌‌کند
در همین خصوص مهدی سروی، کارشناس مسائل کشاورزی و امنیت غذایی به «ایران» گفت: خوشبختانه دولت سیزدهم در حوزه دیپلماسی اقتصادی نگاه به شرق را جایگزین نگاه به غربی که هیچ گونه فایده‌ای برای کشورمان نداشت، کرده است.
وی افزود: به همین دلیل طی یکسال اخیر شاهد افزایش مبادلات تجاری با همسایگان بوده‌ایم، به همین دلیل به نظر می‌‌رسد طی سالیان آینده شاهد توسعه تجارت محصولات کشاورزی و مواد غذایی با این کشورها باشیم.
این کارشناس مسائل کشاورزی و امنیت غذایی خاطرنشان کرد: با شروع جنگ اوکراین و افزایش خطر تجارت غلات و محصولات کشاورزی از مسیر دریای سیاه برای روسیه این کشور به دنبال مسیرهای جایگزین برای صادرات محصولات خود به خاورمیانه و کشورهای آفریقایی است. سروی افزود: یکی از اصلی‌ترین مسیرها برای دسترسی به این مهم برای روس‌ها، ترانزیت از طریق ایران بود. به همین دلیل روس‌ها تمایل زیادی به استفاده از مسیر ترانزیت ایران برای صادرات محصولات کشاورزی دارند وی تصریح کرد: به طوری که این کشور می‌‌تواند محصولات خود را از مسیر پایانه‌های گمرکی خود نظیر آستاراخان و دیگر گمرکات خود در دریای خزر به گمرکات آستارا، امیرآباد، کاسپین و... برسانند و سپس از طریق حمل‌ و نقل ریلی به گمرکات کشور در جنوب کشور رسانده و از آنجا به دیگر کشورها صادر کنند. وی گفت: راه‌اندازی این مسیر ترانزیتی علاوه‌ بر اینکه مشکل روسیه در صادرات محصولات کشاورزی به دیگر کشورها را برطرف می‌کند، ایران را نیز به انبار محصولات کشاورزی نظیر غلات، دانه‌های روغنی، نهاده‌های دامی و روغن‌های گیاهی روسیه در منطقه تبدیل می‌کند. همین امر نیز باعث ایجاد ثبات در تأمین غذای کشور از مسیر روسیه و کاهش هزینه‌های تأمین کالا به کشور می‌شود. این کارشناس کشاورزی اظهار نمود: به نظر می‌‌رسد با توسعه کریدور شمال- جنوب و ظرفیت کنونی بنادر شمالی کشور امکان تجارت حداقل ۶ الی ۱۰ میلیون تن از انواع محصولات کشاورزی طی بازه کوتاه‌مدت یک ساله از طریق روسیه فراهم خواهد شد.
سروی در پایان گفت: البته با توسعه ظرفیت بنادر و ترانزیت، این میزان تجارت به بیش از ۲۰ میلیون تن در سال نیز می‌تواند افزایش یابد. عمده محصولات صادراتی روسیه به دیگر کشورها گندم، روغن گیاهی، جو، ذرت، دانه سویا و... است که تمامی این اقلام جزو محصولات اساسی به‌شمار می‌روند.
افزایش قابل توجه صادرات محصولات شیلاتی به کشورهای حاشیه خزر
در این خصوص علی اکبر خدایی، دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: صادرات آبزیان به کشورهای حاشیه خزر، خصوصاً روسیه با رشد قابل توجهی روبه‌رو شده ،به طوری که بیشترین صادرات میگو در سال‌ جاری به روسیه بوده است. وی افزود: تا یک دهه قبل صادراتی به این کشور نداشتیم و از سال 93 که اولین صادرات ما به این کشور آغاز شد تا به امروز رشد قابل توجهی داشته است و حال که به حدود 55کشور دنیا صادرات آبزیان داریم و به 18کشور میگو صادر می‌کنیم، روسیه در رتبه سوم صادرات میگوی کشورمان قرار گرفته است. دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران ادامه داد: سال گذشته 4هزار و 200تن میگو به ارزش حدود 20میلیون دلار به روسیه صادرات داشتیم ،در حالی که سال 1399 این رقم هزار تن بوده است. خدایی گفت: کل صادرات میگوی ما 36هزار تن بوده که بیش از 10درصد آن به روسیه صادر شده و امیدواریم امسال به دوبرابر افزایش یابد.
روسیه علاقه‌مند به واردات محصولات کشاورزی از ایران
ماکسیم رشتنیکوف، وزیر توسعه اقتصادی روسیه پس از دیدار با مقامات ایرانی، اعلام کرد که ممکن است روسیه تعرفه وارداتی برای محصولات کشاورزی ایران را کاهش داده یا به طور کلی حذف کند. وی اظهار کرد: روسیه علاقه‌مند به توسعه تجارت با ایران بوده که معنای آن کاهش تعرفه‌ها در مورد برخی  کالاها و حذف کامل آن در موارد دیگر، بخصوص محصولات کشاورزی مثل میوه و سبزیجات است. شرکت‌های ایرانی بسیاری تمایل به گسترش تجارت با روسیه دارند و این همکاری و امتیازات گمرکی می‌تواند بسیاری از محصولات کشاورزی، طیور، ماهی و فرآورده‌های لبنیاتی را شامل شود.  وی افزود: روسیه می‌تواند برای محصولات ایرانی تعرفه‌های گمرکی پایین‌تری تنظیم کرده و حتی در مواردی این تعرفه‌ها را حذف کند. یک خبرگزاری روسی نیز از توافق اولیه برای صادرات ۶۰ هزار تن سیب، کیوی، خیار و سایر میوه‌های ایرانی به این کشور براساس توافق بین دو شرکت ایرانی و روسی خبر داد.
۸۵ درصد صادرات به روسیه مواد غذایی و کشاورزی است
85 درصد صادرات ایران به روسیه به مواد غذایی و محصولات کشاورزی اختصاص دارد ،به طوری که در این خصوص سید روح‌الله لطیفی، سخنگوی سابق گمرک اظهار کرد: ایران در سال گذشته یک میلیون و ۵۱ هزار و ۷۱ تن انواع کالا به ارزش ۵۰۴ میلیون و ۵۷۵ هزار و ۶۲۴ دلار به روسیه صادر کرده است که ۴۲۹ میلیون و ۶۲۴ هزار و ۸۱۳ دلار آن انواع محصولات شیلاتی، کشاورزی و غذایی بوده است که ۶۸ درصد وزن و ۸۵ درصد ارزش کالاهای صادراتی ایران به روسیه را به خود اختصاص داده است.
وی افزود: سیب با ۹۵ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار در صدر کالاهای صادراتی کشورمان به روسیه قرار دارد و انواع پسته به ارزش ۵۶ میلیون و ۷۵۰ هزار دلار در رتبه دوم قرار گرفته است و کالاهای کیوی با ۳۰ میلیون دلار، انگور با ۲۸ میلیون دلار، آلبالو با ۲۲ میلیون دلار، فلفل با ۲۲ میلیون دلار، گوجه فرنگی با ۱۶ میلیون دلار، رب گوجه فرنگی با حدود ۱۵ میلیون دلار، انواع آبمیوه و ژله و مربا با ۱۲ میلیون دلار و انواع سبزیجات تازه با ۹ میلیون و ۱۳۳ هزار دلار، به ترتیب ۱۰ کالای اول کشاورزی و غذایی صادراتی ایران به روسیه است.
وضعیت صادرات محصولات کشاورزی به قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان
طبق گفته غلامعباس ارباب‌خالص، سفیر ایران در ترکمنستان از آغاز دولت سیزدهم تا کنون صادرات ایران به این کشور با رشد 6 برابری روبه‌رو شده است که اصلی ترین کالاهای صادراتی به این کشور مواد غذایی و محصولات کشاورزی بوده است. از طرف دیگر  امیرعابدی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و قزاقستان نیز درخصوص وضعیت صادرات محصولات کشاورزی به قزاقستان می گوید: طی سالیان اخیر بخش کشاورزی قزاقستان بالغ بر 1.9 میلیارد دلار واردات داشته است که گوشت و احشای خوراکی، محصولات لبنی، میوه‌های خوراکی، پسته، انگور، سیب و هلو، چای، ادویه، چربی‌ها و روغن‌های خوارکی بیشترین سهم را داشتند. وی افزود: این در حالی است که به طور خاص در حوزه‌های پسته، خرما، خیار، گوجه فرنگی، سیب، کلم، سیب زمینی، پیاز، هندوانه، پرتقال و کیوی ایرانی تقاضای خوبی در بازار آن کشور وجود دارد، بنابراین تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی می‌توانند سهم بیشتری از این بازار داشته باشند. صادرات محصولات کشاورزی به آذربایجان نیز با رشد قابل توجهی روبه‌رو بوده، به طوری که این کشور بشدت خواهان آبزیان و محصولات شیلاتی کشورمان است.