شفاف‌سازی تغییر وضعیت اشتغال در دولت سیزدهم

گروه اقتصادی/ پس از تجدیدنظر همه‌جانبه مرکز آمار ایران در آمارگیری اشتغال و بیکاری، از سال ۱۳۸۴، آمارگیری نیروی کار به طور فصلی با روش نمونه‌گیری چرخشی و با هدف دستیابی به شاخص‌های فصلی و سالانه نیروی کار و تغییرات آن در سطح کل کشور و استان‌ها اجرا شد. از مهم‌ترین مزیت‌های این نوع نمونه‌گیری دسترسی به آمارهای جریان نیروی کار و امکان تحلیل‌های جدید است. آمارهای جریان، همه آمارهای ورودی و خروجی نیروی کار و تغییر وضعیت نیروی کار افراد بین دو دوره را ارائه می‌‌کند. بر اساس این آمارها، احتمال‌های انتقال، تغییر اشتغال، شغل‌های ایجاد شده و شغل‌های از بین رفته قابل محاسبه است.  آگاهی از تغییرات نیروی کار در سطح فردی که بیانگر پویایی بازار کار است برای سیاستگذاران و ناظران اجرای برنامه‌های اقتصادی بسیار مهم است، زیرا بعد از اجرایی شدن یک راهبرد اشتغالزایی، بررسی عملکرد آن ضروری است. بدین منظور، طی یک دوره در نظر گرفته‌شده، اندازه و ویژگی‌های جمعیتی افرادی که اشتغال خود را از دست داده‌اند، اندازه و ویژگی‌های جمعیتی افرادی که کار پیدا کرده‌اند و اندازه و ویژگی‌های جمعیتی افرادی که وضعیت نیروی کار آنها طی زمان در نظر گرفته شده، تغییر کرده است، امری بسیار مهم و قابل بررسی به شمار می‌‌آید.
تحلیل حاضر آمارهای جریان از تابستان 1400 به تابستان 1401 را بررسی خواهد کرد. در تحلیل حاضر آمارهای جریان بر حسب جنسیت، مناطق جغرافیایی، وضع فعالیت اقتصادی و بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی، بخش و اشتغال رسمی و غیررسمی ارائه شده است.
 
جزئیات آمارهای جریان نیروی کار
یکی از متداول‌ترین رویکردها برای بررسی آمارهای جریان، ساخت ماتریس انتقال (جدول ۱) است. به کمک ماتریس انتقال می‌‌توان افراد را به دو قسمت تقسیم کرد. افرادی که در دو فصل تغییر وضعیت داده‌اند و افرادی که در دو فصل، وضع فعالیت یکسان داشته‌اند. افرادی که در دو فصل تغییر وضعیت داده‌اند، جابه‌جایی نیروی کار را تشکیل می‌‌دهند؛ و معیار سنجش میزان جابه‌جایی نیروی کار، درصد تعداد این افراد نسبت به کل جمعیت 15 ساله و بیشتر است و معیار سنجش میزان پایداری نیروی کار، مکمل میزان جابه‌جایی یعنی یک منهای میزان جابه‌جایی است که عبارت است از درصد افرادی که در دو فصل وضع فعالیت یکسان داشته‌اند. در تحلیل صورت گرفته مقادیر (جدول ۱) با استفاده از وزن‌های فصل دوم برای نمونه‌های مشترک برآورد شده است. 
 
کاهش جمعیت بیکار در تابستان 1401
در تابستان 1400، از جمعیت در سن کار مشترک در فصل تابستان 1400 و ،1401 معادل 37,3 درصد شاغل، 3,8 درصد بیکار و 58,9 درصد غیرفعال بوده‌‌اند که وضع فعالیت این افراد در تابستان 1401 به ترتیب 37,4 ،3,4 ،59,2 درصد شاغل، بیکار و غیرفعال بوده‌اند. بنابراین بیشترین کاهش در جمعیت بیکار و بیشترین افزایش در جمعیت غیرفعال مشاهده می‌‌شود. همچنین جمعیت بیکار در تابستان 1401 به میزان 0,4 درصد کاهش یافته است. در واقع این کاهش نرخ بیکاری مربوط به جابه‌جایی بیکاران در تابستان 1400 به وضعیت غیرفعال در تابستان 1401 است.
 
وضعیت فعال 49,4 درصد مردان
وضع فعالیت غیرفعال مرد و زن با مقدار 91,4 درصد از تابستان 1400 به تابستان 1401 دارای بیشترین میزان پایداری در وضع فعالیت است. ولی برای مردان، وضع فعالیت شاغل با میزان 90,0 درصد و برای زنان وضع فعالیت غیرفعال با میزان 95,1 درصد دارای بیشترین ماندگاری در وضع فعالیت است.
کمترین ثبات در وضع فعالیت نیز مربوط به بیکاران با مقدار 34,0 درصد است. این میزان برای مردان 32,3 درصد و برای زنان 37,3 درصد است. البته لازم به ذکر است برای مردان 49,4 درصد از بیکاران تابستان 1400 در تابستان 1401 تبدیل وضع فعالیت به شاغل داشته‌اند  و 18,2 درصد به غیرفعال تبدیل وضع فعالیت داده‌اند. اما برای زنان 13,0 درصد جمعیت بیکار به شاغل و 49.7 درصد به غیرفعال تبدیل وضع فعالیت داشته‌اند.
بیشترین درصد جابه‌جایی در وضع فعالیت با میزان 37,5 درصد، مربوط به وضع فعالیت بیکار به شاغل از تابستان 1400 به تابستان 1401 است. در مردان تغییر وضع فعالیت از بیکار به شاغل با مقدار 49,4 درصد و در زنان تغییر وضع فعالیت از بیکار به غیرفعال با مقدار 49,5 درصد بیشترین درصد تغییرات در وضع فعالیت است. بنابراین همان‌طور که انتظار می‌‌رود بیشترین تغییرات دروضع فعالیت مربوط به بیکاران است و بیکاری بی‌ثبات‌ترین وضع فعالیت است.
کمترین تغییر در اشتغال زنان
کمترین میزان انتقال در وضع فعالیت مربوط به انتقال از وضع فعالیت غیرفعال به بیکار با میزان 1,8 درصد است. در زنان نیز کمترین مقدار تغییر در وضع فعالیت مربوط به تغییر از وضع فعالیت غیرفعال به بیکار با میزان 1,2 درصد است. ولی در مردان کمترین میزان تغییر در وضع فعالیت مربوط به انتقال از وضع فعالیت شاغل به بیکار با میزان 2,9  درصد است.
برای جمعیت ۱۴ ساله در تابستان 1400 که در تابستان 1401 به جمعیت در سن کار اضافه شده‌اند سطری جداگانه در نظر گرفته شده است. با توجه به اینکه اکثر جمعیت در این سن را دانش‌آموزان تشکیل می‌‌دهند، همان طور که انتظار می‌رود 96,1 درصد از این جمعیت به جمعیت غیرفعال، 3,6 درصد به جمعیت شاغل و 0,3 درصد به جمعیت بیکار اضافه شده‌اند. این مقادیر به ترتیب در مردان برابر 93,6 ،6,0 و 0,4 درصد و در زنان 99,0 ،0,9 و 0,1 درصد است.
 
کاهش آمار وضعیت غیرفعال  
در تابستان 1400 و برای جمعیت نقاط شهری در سن کار مشترک در فصل تابستان 1400 و 1401، 36,2  درصد شاغل، 4,1  درصد بیکار و 59,6  درصد غیرفعال بوده‌اند.
که وضع فعالیت این افراد در تابستان 1401 به ترتیب برابر 36,4،3,7،  59,9 درصد شاغل، بیکار و غیرفعال بوده است. این مقادیر برای نقاط روستایی در تابستان 1400 به ترتیب برابر 40,9 ،2,6 ، 56,4 درصد و در تابستان 1401 برابر 40,4 ،2,6 و 57,0 درصد بوده است.
با توجه به مقادیر (جدول 2) جمعیت غیرفعال نقاط شهری و روستایی به ترتیب با مقادیر 9,91. و 89,8 درصد از تابستان 1400به تابستان 1401 دارای بیشترین میزان پایداری در وضع فعالیت است. همچنین وضع فعالیت بیکار در نقاط شهری و روستایی به ترتیب با مقادیر 34,1 و 33,4 درصد، دارای کمترین مقدار ماندگاری وضع فعالیت بوده است.
بیشترین جابه‌جایی در نقاط شهری و روستایی مربوط به انتقال وضعیت از بیکار به شاغل به ترتیب با مقادیر 35,9 و 45,9 درصد بوده است. همچنین کمترین میزان تغییر وضع فعالیت در نقاط شهری و روستایی، مربوط به تغییر وضعیت از غیرفعال به بیکار به ترتیب برابر با مقادیر 2,0 و 1,2 درصد بوده است.
 
پیشتازی بخش خدمات
در تابستان 1400، از شاغلان مشترک در فصل تابستان 1400 و 1401، 16,5 درصد در بخش کشاورزی، 33,9 درصد در بخش صنعت و 49,6 درصد در بخش خدمات مشغول به فعالیت بوده‌اند. این مقادیر برای بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی در تابستان 1401 به ترتیب برابر 16,2،32,9 ،50,9 درصد برای شاغلان در بخش کشاورزی، صنعت و خدمات بوده است. بنابراین بیشترین جابه‌جایی شاغلان از بخش‌های کشاورزی و صنعت به بخش خدمات بوده است.
ماندگاری اشتغال در بخش خدمات با میزان 91,1 درصد دارای بالاترین مقدار است. اشتغال در بخش‌های کشاورزی و صنعت نیز به ترتیب با مقادیر 84,7 و 82,6 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارد. بیشترین درصد انتقال در بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی مربوط به تغییر اشتغال در بخش صنعت به خدمات از تابستان 1400 به تابستان 1401 با میزان 13,2 درصد است. همچنین کمترین میزان انتقال مربوط به انتقال از بخش خدمات به کشاورزی با میزان 1,6 درصد بوده است.