وقتی کنار هم قرار می‌گیریم

نیلوفر ساسانی/ می‌گویند همین فرصت چند روزه فیلم دیدن- برای فیلم کوتاه که عرصه‌ای برای عرضه ندارد- مزیت مهم حضور در جشنواره است. حضوری که حتی به فیلمساز جوان انگیزه می‌دهد جا نزند و فیلم بعدی‌اش را بسازد. ساختن فیلم کوتاه برای فیلمسازان تازه‌نفس اما کم دست‌انداز ندارد. موانع و مشکلات در شهرستان‌ها گاهی سد می‌شوند. محمدرضا مرادی، امیر پذیرفته و صمد قربان‌زاده که در سی‌ونهمین جشنواره فیلم کوتاه حضور دارند از دست‌وپنجه نرم کردن با این مشکلات به «ایران» گفته‌اند.

سرمایه‌گذار پایش را به سالن نمایش نمی‌گذارد
محمدرضا مرادی با کارگردانی فیلم کوتاه «رنگارنگ» از اراک در بخش داستانی سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران حضور دارد. فیلم او از آثار اقتباسی جشنواره و برداشتی آزاد از علاءالدین و غول چراغ جادو است. این کارگردان معضل تأمین بودجه را بزرگترین مانع در ساخت فیلم کوتاه می‌داند و بر این باور است  برگزیده شدن در جشنواره‌‌ها تا حدودی به فراهم کردن شرایطی برای دریافت بودجه با مشکلات کمتر کمک می‌کند.
این فیلمساز جوان درباره موانع و مشکلات ساخت فیلم کوتاه به «ایران» می‌گوید: «تهران و شهرستان فرقی ندارد. برای شروع باید در شورای پیچینگ که چند سالی است توسط انجمن سینمای جوان برگزار می‌شود شرکت کنید و طرح‌تان را ارائه بدهید، اگر رأی بیاورید مسیر ساخت فیلم تا حدودی هموار می‌شود و این هم منوط  به کارنامه فیلم‌های قبلی است، اینکه فستیوالی رفته باشی و بتوانی درجه حرفه‌ای بگیری؛  البته با این هم نمی‌توانی فیلمت را بسازی، چون الان میانگین ساخت فیلم کوتاه چیزی بین 250 الی 300 میلیون تومان است و بودجه‌ای که انجمن می‌دهد در بهترین حالت 100 میلیون تومان است. بنابراین فیلمساز باید 200 میلیون دیگر از جیب خودش هزینه کند یا اسپانسر دیگری پیدا کند. فیلمسازانی که تازه می‌خواهند کارشان را شروع کنند شاید به 300 میلیون تومن نیاز نداشته باشند و با 100 میلیون تومان هم بتوانند فیلمشان را بسازند اما آنها هم به همین تناسب مشکل دارند چون بودجه‌ای که انجمن به آنها می‌دهد در نهایت 25 میلیون تومان است یعنی همچنان جور کردن سرمایه، معضل اصلی و اساسی فیلم کوتاه است بویژه که بازگشت سرمایه‌ای هم وجود ندارد.»
او در پاسخ به این سؤال که حضور در جشنواره فیلم کوتاه و کسب موفقیت تا چه اندازه در جلب اعتماد سرمایه‌گذار مؤثر است، پاسخ می‌دهد: «جشنواره فیلم کوتاه تهران بی‌اغراق معتبرترین جشنواره خاورمیانه در حوزه فیلم کوتاه است و در ایران تنها جایی است که فیلمسازها می‌توانند آثارشان را نمایش بدهند و از طرفی خود فیلم خود را هم تبلیغ کنند، اما این اتفاق هم دلیل بر جذب سرمایه نمی‌شود،چراکه سرمایه‌گذار پایش را به سالن نمی‌گذارد و فیلم کوتاه نمی‌بیند!»
مرادی درعین حال درباره دستاورد حضور در جشنواره برای فیلمسازان جوان توضیح می‌دهد: «در سال حدود 3 هزار فیلم در ایران ساخته می‌شود که از این تعداد فقط 40 فیلم مجوز نمایش در جشنواره فیلم کوتاه تهران را می‌یابند. بزرگترین امتیاز حضور در جشنواره همین نکته است که فیلمت را با دوستان دیگر و در بهترین حالت ممکن دیده‌ای. هر فیلمسازی دوست دارد فیلمش را حداقل 300 تا 400 نفر ببینند. ضمن اینکه فستیوال‌ها محلی هستند برای اینکه فیلمسازها با هم معاشرت کنند، ساخته‌های هم را ببینند و گپ و گفت داشته باشند. در ایام جشنواره با عوامل تولید، فیلمبردار، تدوین‌گر و... آشنا می‌شوی، کم کم بچه‌ها را پیدا می‌کنی و تیم خودت را تشکیل می‌دهی. مهمترین‌اش همین اتفاق‌هاست.»
من هم قسمتی از این پازل هستم؟
صمد قربان‌زاده با اولین تجربه کارگردانی‌اش «سریشوک» به تهیه‌کنندگی اکرم خوشوقت پیر و با مشارکت انجمن سینمای جوان ارومیه به جشنواره فیلم کوتاه تهران آمده است. داستان این فیلم درباره تلاش انسان برای رسیدن به نامیرایی برگرفته از اسطوره‌های ایرانی بویژه «هدیوش» است. او در ابتدای مسیر فیلمسازی و در اولین تجربه حضور خود در جشنواره، نقش کمبود امکانات در شهرستان‌ها را در مقایسه با تهران در خروجی آثار مشهود می‌داند.
این فیلمساز جوان در پاسخ به سؤالی درباره کمیت حضور فیلمسازان شهرستانی به «ایران» می‌گوید: «این اتفاق زمانی جامع و کامل است که از حد اعداد و آمار فراتر رود. در بخش داستانی حدود 50 فیلم انتخاب شده که نصفش از تهران است. درست است همه یک جا جمع شدیم اما من به عنوان فیلمساز شهرستانی احساس می‌کنم یک جاهایی کم می‌آورم. امکانات فیلمسازان تهرانی و بودجه‌هایی که صرف کرده‌اند برای من در دسترس نیست. درست است می‌توانم کنار فیلمسازان پایتخت‌نشین، فیلم‌هایی هم ببینیم و فکر کنیم همه با هم هستیم ،ولی در نهایت هنوز فاصله زیاد است تا مثل دو کفه ترازو کنار هم قرار بگیریم. ما که در شهرستان با بودجه اندک و عوامل و امکانات محدود فیلم می‌سازیم نمی‌توانیم آنطور که شایسته است رقابت کنیم و خودمان را محک بزنیم. فعلاً به لحاظ امکانات توزان برقرار نشده ،ولی امیدوارم در آینده شرایط به گونه‌ای باشد که حس کنیم همه جوره این توازن ایجاد شده است.»
او با تأکید بر اینکه لازم است حمایت در بخش تولید ایجاد شود، ادامه می‌دهد: «فیلم‌هایی در تهران دیدم که انگار برشی از یک فیلم سینمایی است .این اتفاق برای من فیلمساز شهرستانی اصلاً امکان‌پذیر نیست. این امکان برای من وجود ندارد که با این کست(ترکیب بازیگران) و امکانات و عوامل قوی فیلم بسازم. طبیعتاً با حضور در جشنواره من باید احساس کنم قسمتی از این پازل هستم ،اما الان این حس برای من به وجود نیامده است.»
این فیلمساز البته در ادامه با اشاره به امتیازهای حضور در جشنواره می‌افزاید: «من یک فیلم اولی هستم و اولین تجربه‌ام برای این فستیوال معتبر انتخاب شده است. همین که در این دورهمی هستیم و با فعالان و افراد صاحب تجربه گفت‌و‌گو می‌کنیم از مزیت‌های جشنواره  و برایم دلگرم کننده است. مطمئناً همین دیده شدن فیلم برایم مهم است، اما امیدوارم این مسیر ادامه پیدا کند و شرایطی پیش بیاید که بتوانم فیلمسازی را ادامه بدهم. من که نمی‌خواهم کارم به همین فیلم اول ختم شود، می‌خواهم ادامه بدهم.»
یک روز فیلمبرداری، هزینه سه روز تجهیزات
امیر پذیرفته را مخاطبان جدی این عرصه با «کپسول» به خاطر می‌آورند؛ فیلمسازی که با همین فیلم سال گذشته جایزه بزرگ بخش بین‌الملل سی و هشتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران را از آنِ خود کرد و راهی اسکار 2022 شد. این کارگردان رفسنجانی امسال با فیلم «اندروا» به دوره سی‌ونهم جشنواره آمده است. آن طور که خودش می‌گوید خلاصه تم اصلی این فیلم هم همین نکته است که هر سنگی پرتاب کنی، سرانجام به سمت خودت برمی‌گردد. 
او که از تحسین‌شده‌های این جشنواره است، می‌گوید نبود امکانات و تجهیزات در شهرستان هزینه فیلمسازی را برای فیلمسازانی که ساکن تهران نیستند بالا می‌برد.پذیرفته با اشاره به فرصت حضور در جشنواره و تجربه فضای گفت‌وگو و تبادل اطلاعات در این دورهمی می‌افزاید: «جد از اینکه فیلمسازها دور هم جمع می‌شوند، فیلم های همدیگر را می‌بینند و انتقال تجربه صورت می‌گیرد، نکته مهم دیگر ایجاد انگیزه است. متأسفانه فرصت عرضه و نمایش برای فیلم کوتاه خیلی محدود است. هر جایی نمی‌توانیم فیلم کوتاه ببینیم. می‌آییم جشنواره که فیلم یکسری از دوستان را ببینیم. این خودش حائز اهمیت است.»
او در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه جوایز و تحسین‌های جشنواره می‌تواند مسیر ساخت فیلم بعدی فیلمساز را هموار کند، توضیح می‌دهد: «اساساً فکر می‌کنم خود ِماهیت جایزه، صددرصد انگیزه می‌دهد. اگر اشتباه نکنم من تنها فیلمسازی هستم که پارسال در بخش داستانی فیلم داشت و امسال هم به جشنواره آمده است. قطعاً این جایزه تأثیرگذار بوده. ما به همین زنده‌ایم. درس خواندیم و تلاش کردیم که فیلم بسازیم. امیدی که ما را زنده می‌دارد همین پویایی در ساخت فیلم است، ولی متأسفانه بجز انجمن که همیشه همراه بوده و تمام فیلم‌هایم را با حمایت این نهاد ساخته‌ام دغدغه مالی باعث می‌شود که قدرت ریسک فیلمساز پایین بیاید. خیلی از دوستان خودم از نیروهای مستعد این حوزه هستند، اما برآورد مالی برایشان آزاردهنده است.»این فیلمساز با تأکید بر این نکته که موانع و مشکلات فقط به بودجه محدود نمی‌شود، می‌افزاید: «تجهیزات متمرکز در مرکز است. اگر یک فیلمساز تهرانی به عنوان مثال بخواهد تجهیزات فیلمبرداری را اجاره کند، روز فیلمبرداری اجاره می‌کند و کارش را می‌سازد، اما ما باید دو روز جلوتر هزینه تجهیزات را بدهیم تا به دستمان برسد و یک روز هم برای برگشت هزینه کنیم؛ یعنی سه روز پول تجهیزات را اضافه پرداخت کنیم. از طرف دیگر دفاتر همه شهرستان‌ها نیز نمی‌توانند همه تجهیزات را داشته باشند ؛مگر طی سال چند فیلم ساخته می‌شود که بخواهند این همه برای خرید تجهیزات هزینه کنند.»
پیامد نبود امکانات در شهرستان اما تنها حذف استعدادهای درخشان این حوزه نیست و دست سینمای ایران را سوژه‌های بکر این مناطق خالی می‌گذارد. 
امیر پذیرفته می‌گوید: «من سه فیلمم را در رفسنجان ساختم. چهارمی را هم دارم در همین شهرستان می‌سازم، تا مادامی که فیلم بسازم در رفسنجان فیلم می‌سازم. ایده و سوژه و اتفاق‌های نابی دارد که من با آنها زیست کرده ام. من این آدم‌ها و دردهایشان را دیده‌ام. لابد فیلمی که در اینجا می‌سازم تأثیرش خیلی بیشتر از فیلمی است که در تهران بسازم.»