تولید محصول در ایران، 300 کیلوگرم بیش از متوسط دنیا

نفیسه امامی
 خبرنگار

ایران با توجه به شرایط اقلیمی و خاک حاصلخیز توانمندی افزایش تولید محصولات کشاورزی را بیش از نیاز داخلی دارد. فائو نیز بر این مسأله تأکید داشته و در گذشته اعلام کرده بود کشورمان علاوه‌بر تولید محصولات غذایی برای خود می‌تواند نیاز کشورهای حوزه خلیج فارس را نیز تهیه و تأمین کند.
اگرچه کشور ما در منطقه کم‌آبی قرار دارد و در سال‌های گذشته خشکسالی را نیز تجربه کرده است اما طبق اعلام علایی‌مقدم معاون وزیر جهاد کشاورزی سرانه تولید محصولات کشاورزی در ایران ۳۰۰ کیلوگرم بیشتر از متوسط دنیاست.
شاهپورعلایی مقدم گفته است: «با تولید 125 میلیون تن محصول کشاورزی در سال سرانه تولید هر بهره بردار 30 تن و سهم هر مصرف کننده 1500 کیلوگرم در سال است که از متوسط جهانی 300 کیلوگرم بالاتر است.»
تولیدات کشاورزی در کشور طی 30 سال گذشته از 60 میلیون تن به 130 میلیون تن رسیده است که این مسأله حاکی از رشد 117 درصدی است. وزارت جهاد کشاورزی از یک دهه گذشته درنظر داشته است میزان تولیدات کشاورزی خود را به 150 میلیون تن در سال برساند اما هنوز این هدف محقق نشده است. از اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم در راستای افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی می‌توان به اجرای الگوی کشت در سال‌جاری اشاره کرد که تولید محصولات را ۱۱ درصد افزایش خواهد داد. همچنین اجرای طرح جهش در دیم‌زار‌های کشور نیز به اضافه شدن 4.5 میلیون تن تولید محصولات کشاورزی کمک می‌کند. بر این موارد باید افزایش نرخ خرید تضمینی گندم، کشت قراردادی و کاهش نرخ سموم را هم اضافه کرد.
بخش کشاورزی نیازهای 300 میلیون نفر را پاسخ می‌دهد
عبدالمجید شیخی کارشناس کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران»، با اشاره به افزایش سرانه تولید محصولات کشاورزی ایران بیشتر از متوسط جهانی گفت: «سرانه خودکفایی در تولید و مصرف شاخص مهمی در تعیین سرانه تولید محصولات کشاورزی در قیاس با سایر کشورهاست. با بررسی این موضوع اعلام شده است که ایران 300 کیلوگرم بیشتر از متوسط دنیا محصولات کشاورزی تولید می‌کند.»
وی خشکسالی و کاهش بارندگی در سال‌های اخیر را یکی از دلایل اثرگذار در راندمان تولید محصولات عنوان کرد و افزود: «خشکسالی بر میزان تحقق خودکفایی در کشور مؤثر بوده است و باعث ایجاد رشد منفی در بخش کشاورزی شد، ضمن اینکه بی‌توجهی دولت قبل به بخش کشاورزی هم در این موضوع مؤثر بوده است.»
شیخی بهره‌وری آب در بخش کشاورزی را به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم در افزایش سرانه تولید محصولات کشاورزی عنوان کرد و گفت: «در حدود 70 درصد از منابع آب کشور در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما بهره‌وری آب در بخش کشاورزی کمتر از 40 درصد است. بنابراین در جهت افزایش تولید، باید تغییراتی در الگوی مصرف آب داده شود و کشت‌های غرقابی در مزارع به تجهیزات آبیاری تحت فشار مانند آبیاری قطره‌ای، نواری، کوزه‌ای و بارانی تبدیل شود.»
وی اضافه کرد: «باید برای تأمین مهار آب، هزینه‌های آبخوان‌داری و آبخیزداری در کشور عملیاتی شود تا منابع آب مهار و ذخیره‌سازی شوند. از سوی دیگر باید کشت‌های گلخانه‌ای گسترش پیدا کنند و به جای آنکه 500 هزار هکتار به کاشت صیفی جات اختصاص یابد، همین میزان تولید در 30 هزار هکتار کشت گلخانه‌ای تأمین می‌شود. در صورتی که بهره‌وری منابع آبی بالا برود، تولیدات بخش کشاورزی می‌تواند نیازهای 300 میلیون نفر را پاسخ دهد.»
این کارشناس کشاورزی به ضرورت حذف عوامل خسارت زا در تولید محصولات کشاورزی اشاره کرد و افزود: «بخش مهمی از خسارات بخش کشاورزی به مراحل کاشت، داشت و برداشت مربوط می‌شود که غیر اصولی انجام می‌گیرد. محصولات کشاورزی در مراحل برداشت، فرآوری، ذخیره سازی، حمل‌ونقل و ترابری آسیب می‌بینند.»
وی رسیدن به خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی را پیش درآمدی برای یافتن بازارهای هدف صادراتی عنوان کرد و گفت: «چنانچه موضوع خودکفایی محقق شود، بخش خصوصی توان انجام بازاریابی‌های بین‌المللی را خواهد داشت. بسیاری از کشورهای جهان دچار مشکل خشکسالی شده‌اند و جنگ روسیه و اوکراین هم بر مشکل تأمین غذایی در جهان دامن زده است. آغاز این جنگ همزمان با زمان برداشت محصولات کشاورزی بود و شوک این جنگ در میزان برداشت محصول در زمستان خود را نشان خواهد داد.»
شیخی در پایان سخنانش اظهار کرد: «کشورهای همسایه و حاشیه خلیج فارس و روسیه واردکننده محصولات کشاورزی هستند که در صورت بهره‌وری در مصرف آب و فناوری در حوزه کشاورزی امکان عبور از مرز خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی وجود دارد.»
بخش کشاورزی از ابتدای امسال علاوه‌بر تأمین نیازهای داخلی کشور، تاکنون حدود ۶میلیون دلار ارزآوری داشته است و این موضوع با توجه به جمعیت ۵۰۰ میلیون پیرامونی کشور که علاقه‌مند به استفاده از محصولات کشاورزی ایران هستند، ظرفیت و قابلیت منحصر به فردی است که باید از آن بهره‌برداری کرد.
در ابتدای دولت سیزدهم بعضی از محصولات کشاورزی صادراتی ایرانی به کشور برگشت خورد که دلیل آن نداشتن اطلاعات از بازار هدف برای محصولات کشاورزی بود اما امروز با ایجاد سامانه رهگیری پایش لازم به‌صورت فرایند محور انجام شده است و باید از این فرصت به وجود آمده با ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای جلوگیری از آسیب محصولات غذایی کمک گرفت و به‌دنبال بازارهای هدف صادراتی جدید رفت.